Этиология және патогенезі

Тө менгі эзофагеалды сфинктер негізгі қ орғ аушы механизмі болып табылады. Оның қ ызметі бұ зылғ анда АӨ РА дамуына алып келеді. Сифнктер қ ызметтің бұ зылуы базалды жағ дайларда оның гипотониясымен немесе спонтанды релаксацияның ұ зақ тығ ының жиілуі жә не жоғ арлауымен байланысты болады.

Базалды жағ дайларда ө ң еш тө менгі сфинктерінің гипотониясына алып келетін себептер:

- Кофеин бар заттарды (кофе, шай, кока-кола), препараттарды (цитрамон, кофетамин) қ абылдау

- Мятаны қ олдану

- Тө менгі ө ң ештің сфинктердің тонусын тө мендететін медикаменттерді қ олдану (кальци антагонистері, папаверин, но-шпа, нитраттар, баралгин, холинолитиктер, теофиллин жә не т.б.)

- Кезбе жү йкені зақ ымдану (вагустық нейропатия қ ант диабеті кезінде)

- Темек тарту

- Алкогольді қ абылдау (тек қ ана тө менгі сфинктердің тонусы тө мендемейді, сонымен бірге алкогольдің ө зі ө ң еш кілегей қ абатына жә не сфинктеріне ә сер етеді)

- Жү ктілік (гормон факторлардың ә сері – жоғ ары эстрогенемия жә не прогестеринемия; сонымен бірге жү ктілік кезінде қ ұ рсақ ішілік қ ысымның жоғ арлауы)

Ө ң ештің тө менгі сфинктердің спонтанды релаксацияның жиілуіне алып келетін себептер:

- Ө ң еш перистальтикасының бұ зылуы

- Жү йелі склеродермия

- Диафрагмалды грыжа

- Тез жә не кө пмө лшерде тамақ ішу, бұ л кезде ауа кө п мө лшерде жұ тылып, асқ азан ішілік қ ысымды жоғ арлатады, ө ң ештің тө менгі сфинктері босаң сып асқ азаннан ө ң ешке қ арай кері қ айтуы

- Метеоризм

- Ойық -жара ауруы

- Себебі ә ртү рлі дуоденостаз

- Майлы ет, шошқ а майы, ұ н ө німдерін, ащы қ оспаларды, қ уырылғ ан тамақ ты кө п мө лшерде жеу

Айтылғ ан этиологиялық факторлар асқ азандағ ы затын ө ң ешке лақ тыруын шақ ырады, оның қ ұ рамында агрессивті факторлар бар, олар ө ң ештің кілігей қ абатына зақ ым келтіру мү мкін.

АӨ РА-ң дамуында патологиялық факторлардың комплексі қ атысады:

· антирефлюкстік барьердің фукциясының міндетті тү рде тө мендеуі (ө ң ештің тө менгі бө лігіндегі сфинктердің қ ысымының тө мендеуі, спонтанды ә лсіреу эпизодтары санының жоғ арылауы);

· ө ң еш клиренсінің тө мендеуі (химиялық – нейтралдайтын биологиялық сұ йық тық тардың -сілекейдің жә не шырыштың бикарбонаттарының продукциясының тө мендеуінің ә серінен; механикалық - ө ң етің кеуделік бө лігінің перистальтикалық активтілігі мен тонусының тө мендеуінің ә серінен);

· рефлюктаттың агрессивті қ ұ рамы (асқ азан сө лі, ә сіресе тұ з қ ышқ ылының гиперсекрециясы кезінде; негіздік сұ йық тық тар - ө т, панкреатикалық сө л);

· ө ң етің ткандік резистеттігінің тө мендеуі (оның функционалдық жә не структуралық бү тіндігінің, қ анайналымының бұ зылысы).

Негізгі антирефлюкстік механизмге ө ң ешішілік қ ысымның асқ азанішілік қ ысымғ а

оптималді қ атынасы 1-ден жоғ ары дең гейде боса («кардияның тұ рақ тылығ ы»), тө менгі ө ң етік сфинктердің қ ысымы жә не ө ң ештің іштік бө лігінің анатомиялық конфигурациясы жатады. «Жапқ ыш» антирефлюкстік барьердің қ ұ ралуына тө менгі ө ң ештік сфинктердің тегіс салалы бұ лшық еттерініен басқ а диафрагманың ө ң ештік саң ылауының аяқ шалары мен Гис бұ рышы жатады. Антирефлюкстік механизмдердің біріншілік жә не екіншлік тұ рақ сыздығ ын ажыратады.

Ө ң ештік клиренс мынадан қ ұ ралады:

- қ алыпты эзофагиалды перистальтикадан;

- сілекей бездерінің қ алыпты секреторлық функциясынан. Ө ң еш ү здіксіз сілекейді жұ ту арқ ылы тазаланып отырады (тә улігіне 1, 5 л дейін), оның қ ұ рамында шырыш бар жә не ол нейтралды реакциялы;

- тамақ пен сұ йық тық ты қ абылдаудан;

- ө ң еш шырыш асты бездердің қ алыпты функциясынан;

- ауырлық кү шінен (ө ң ештің тазалануы вертикалді қ алыпта жақ сарады).

АӨ РА кезінде асқ азан қ ұ рамындағ ы агрессивті факторлардың ө ң ештің шырышты

қ абатымен ұ зақ уақ ыт контактіде болуы, ө ң етік клиренс активтігінің тө мендеуі жә не оның уақ ытының ұ заруы байқ алады.