Классификациясы

1. СП негізгі тү рлері:

- обструктивті (ұ йқ ы безінің ісікпен обструкциясы, дуоденальді емізікшенің қ абынуы немесе стенозы, Крон ауруының салдарынан дамығ ан дуоденит, іштің жабық жарақ аты, пилородуоденальді аймақ тың хирургиялық операциялары, ұ йқ ы безіндегі жалғ ан кисталары, туа дамығ ан ақ аулар (paпcreas divisum);

- кальцифицирленген (алкогольді, органикалық ерітінділердің, кейбір химиялық қ оспалардың, дә рілердің салдарынан, гипер­липидемия, гиперкальциемия, созылмалы вирусты инфекциялар);

- паренхиматозды (сирек кездеседі, ө зектердің зақ ымдалуы болмайды, ұ йқ ы безінде кальцификаттар жоқ, алайда ұ йқ ы безінің паренхимасы фиброз ошақ тарымен қ апталғ ан).

2. Этиологиясы бойынша:

- алкогольді;

- билиарлы тә уелді;

- дисметаболикалық;

- инфекционды;

- дә рілік;

- идиопатиялық.

3. Морфологиялық кө ріністері бойынша:

· интерстициальді-ісіктік – УДЗ жә не КТ мә ліметтері бойынша ұ йқ ы безінің шамалы

ұ лғ аюы, структурасы бір қ алыпты емес, тығ ыздығ ының жоғ арылағ ан жә не де тө мендеген ошақ тары кездеседі. Ө ршуі тө мендеген сайын Ұ Б қ алпына келе бастайды, контуры айқ ындала келеді. Науқ астардың кө бінде ө зек жұ йесінде айқ ын ө згерістері анық талмайды;

· паренхиматозды – УДЗ мен КТ мә ліметтері бойынша Ұ Б контуры айтарлық тай

ө згермеген, бездің толық тығ ыздалуы анық талады. Ө зек ө згеруі анық талмайды. Ауру ұ зақ қ а созылуымен, ө ршу мен ремиссия периодтарының ауысып тұ руымен сипатталады. Ауру сезімі айқ ын емес, амилаза сирек кө теріледі.Науқ астардың кө бінде Ұ Б сыртқ ы секреторлы жетіспеушілік симптомы анық талады;

· фиброзды-склеротикалық - УДЗ мен КТ мә ліметтері бойынша Ұ Б мө лшері кішірейген,

паренхимасы айтарлық тай тығ ыздалғ ан, эхогенділігі жоғ арылағ ан, контуры айқ ын, біркелкі емес. Кейбір ауруларда бездің ө зекті жү йесі кең ейген;

· гиперпластикалық (жалғ антуморозды) - УДЗ мен КТ мә ліметтері бойынша Ұ Б немесе

оның алыс бө лшектерінің ұ лғ аюы кө рінеді;

· кистозды- УДЗ мен КТ мә ліметтері бойынша Ұ Б ұ лғ айғ ан, сұ йық тық ты тү зілісі бар,

фиброзды ошақ тары анық талады. Ө зектері, ә рине кең ейген. Ө ршулер жиі болып тұ рады.

4. Клиникалық кө ріністері бойынша:

- созылмалы рецидивтеуші (аурулық тү рі) – ең жиі кездеседі (айқ ын аурулық синдром, амила­заның жоғ арылауы, УДЗ кезінде ө згерістер);

- псевдотуморозды (механикалық сарғ аю белгілері, аурулық синдромы, УДЗ бойынша ұ йқ ы безі басының зақ ымдалуы);

- латентті немесе ауырсынусыз тү рі (ауру сезімі жоқ немесе шамалы ғ ана болады, жиі диспепсия болады, тә беттің тө мендеуі, іш ө тулер, Ұ Б сыртқ ы жә не ішкі секреторлы функциясының бұ зылуы).

5. Функциясының ө згеруіне байланысты:

- сыртқ ы секреторлы функциясының бұ зылуы;

- ішкі секреторлы функциясының бұ зылуы.

6. Ағ ымы бойынша:

- жең іл ағ ымды (ө ршу жылына 1-2 рет болады, тез емге кө неді, шамалы ауру сезім, ұ йқ ы безі функциясының бұ зылыстары жоқ, дене салмағ ының тө мендеуі болмайды, копрограммада ө згерістер жоқ);

- орта дә режелі ағ ымды (ө ршу жылына 3-4 рет болады, аурулық синдром ұ зақ қ а созылады, гиперферментемия, ұ йқ ы безі функциясының бұ зылысы, стеаторея, креаторея, амилорея тү рінде, денесалмағ ының тө мендеуі);

- ауыр ағ ымды (ө ршулер жиі, ұ зақ қ а созылғ ан, ауру жә не диспепсиялық синдромдары айқ ын, панкреатогенді іш ө тулер болады, ұ йқ ы безі функциясының айқ ын бұ зылыстары, арық тау, қ антты диабеттің дамуы, киста мен жалғ ан кисталардың пайда болуы).

7. Ауру фазасы бойынша:

- ө ршу;

- басылың қ ы ө ршу;

- ремиссия.

8. Асқ ынулары бойынша:

- ө зектердің обструкциясы;

- псевдокисталар;

- гастродуоденальді жаралар;

- созылмалы дуоденальді ө ткізбеушілік;

- портальді гипертензияның бауыр астылық тү рі;

- тү йінді эритема тә різді терінің зақ ымдалуы;

- полиартропатия;

- инфекционды асқ ынулар (инфильтраттар, холангит, сепсис, пневмония);

- ұ йқ ы безінің ісігі (СП 10 жылдық анамнезінде ұ йқ ы безі ісігінің даму қ аупі - 1, 8%, 20 жылдық та - 4%. Созылмалы панкреатиттің ә р жағ дайында да ұ йқ ы безінің ісігімен салыстырмалы диагностика жү ргізу керек).

(1989 ж.) Марсель-Римдік классификациясы бойынша СП диагнозын қ ою ұ шін Ұ Б морфологиялық зерттеу жә не эндоскопиялық ретроградты холангиопанкреатикография жасалуы керек. Диагноз қ ою кезінде кейде аурудың этиологиясын да жазып кетеді.

(1989ж.) европалық елдерде қ олданатын Марсель-Римдік классификация бойынша СП келесі клиникалық тү рлерін бө леді:

■ Созылмалы обструктивті панкреатит Ұ Б басты ө зегінің обструкциясы салдарынынан дамиды. Зақ ымдалу обструкция болғ ан жерден дистальі жақ та болады, ол біркелкі келеді жә не тас бітелуімен байлаысты емес. Клиникалық тә жірибеде СП бұ л тү рінде кө біне тұ рақ ты ауру синромы орын алады.

Созылмалы обструктивті панкреатит кезінде хирургиялық ем тағ айындалады.

Созылмалы обструктивті панкреатит дамиды:

- Ұ Б ісігінің салдарынан басты панкреатикалық ө зектің обструкциясы;

- дуоденальді емізікшенің қ абынуы мен стенозы;

- Крона ауруының салдарынан дамығ ан дуодените;

- іштің жабық жарақ атында;

- пилородуоденальді аймақ тағ ы операциялар нә тижесінде;

- ұ йқ ы безіндегі жалғ ан кисталардың жә не туа дамығ ан ақ аулардың болуы.

Созылмалы обструктивті панкреатит негізгі себебі: ө т тас ауру, холедохолитиаз, Одди сфинктерінің дисфункциясы.

Ө зектік жү йеде қ ысымның жоғ арылауы Ұ Б тінінің зақ ымдануы мен ферменттердің активтенуіне ә келеді, ол ө з алдына бездің «ө зін ө зі қ орытуына», активті фиброзды қ абынуына ә келеді.

Ө т тас ауруы, холедохолитиаз нә тижесінде дамығ ан созылмалы панкреатит кө біне 50-60 жастағ ы ә йелдерде кездеседі. Жиі метаболикалық синдром байқ алады: семіру, гиперлипидемия, ЖИА, АГ бейімділік, кө мірсуларғ а толеранттылық тың бұ зылуы, гиперурикемия немесе гиперурикозурия жә не т.б.

■ Созылмалы кальцифирленген панкреатит ұ йқ ы безінің бірың ғ ай емес лобулярлы зақ ымдалуымен сипатталады, олар кө рші бө ліктерге интенсивтілігі бойынша айыруғ а болады. Ө зектерде ақ уызды преципитаттарды немесе кальцификаттарды, тастарды, кисталар жә не жалғ ан кисталарды, ацинарлы тіннің атрофиясын, стеноз жә не атрезияны анық тауғ а болады.

Кальцифицирлеші панкреатиттер:

- алкогольді панкреатит;

- органикалық ерітінділердің, кейбір химиялық қ оспалардан, дә рілердің ә серінен дамығ ан панкреатит;

- гиперлипидемия, гиперкальци­емия, гиперпаратиреоз, созылмалы вирусты инфекциялардың соның ішінде созылмалы гепатит С (НСУ) жә не В (HBV) салдарынан дамығ ан панкреатит;

- Ұ йқ ы безі ө зегінің туа дамығ ан ө згерістері (панкреатикалық ө зектің қ осарлануы) салдарынан дамығ ан панкреатит.

■ Созылмалы қ абынулық (паренхиматозды) панкреатит, инфильтраттарда мононуклеарлы клеткалардың жә не фиброзданғ ан жерлері бар паренхимадағ ы қ абыну ошақ тардың тү зілуімен сипатталады. СП бұ л тү рінде Ұ Б ө зектерінің зақ ымдалуы мен кальцификаттары болмайды. Сә л ү демелі экзо- жә не эндокринді жетіспеушілік синдромы бар, ал ауру сезімі айқ ын келеді.

■ Ұ Б фиброздануы без паренхимасының ү лкен бө лігінің дә некер тінмен қ апталуымен, ү демелі экзо- жә не эндокринді жетіспеушілікпен сипатталады.