Тіршіліктің глобальдылық заңы немесе Вернадскийдің бірінші заңы. Жер бетіндегі өсімдіктердің рөлі қандай? Сипаттаңыз

Тірі формалардың кө бейіп жә не таралу қ асиеттеріне байланысты тіршілік жер шарының барлық жерінде таралғ ан. Органикалық дү ние тірі организмдер биомассасы мен оларды қ оршағ ан ортаның жұ қ а планетарлық қ абығ ын биосфераны қ ұ райды. Биосфераның қ ұ рылымы оның геобиологгиялық компоненттерінің қ алыптасып дамуымен, яғ ни биогеоценозбен, табиғ и зоналармен, ландшафттармен, биогеографиялық облыстарымен жә не ө сімдіктер формацияларымен анық талады. Биосфера атмосферамен, гидросферамен жә не литосферамен тығ ыз байланысты, олардың эволюциясына ық пал ете отырып, планетадағ ы заттар мен энергия ауысуы мен олрдың айналымын қ амтамасыз етеді. Жер бетіндегі заттардың биологиялық айналысын ө сімдіктер мен жануарлар дү ниесінің жә не микроорганизмдерінің арасындағ ы ө зара қ арым-қ атынасымен анық талады, олардың глобальды ролі тіршілік иелерінің қ оршағ ан ортамен қ арым-қ атынастарына байланысты. жасыл ө сімдіктер атмосферадағ ы молекулалық оттегін кө бейте отырып, кү ннің жарық энергиясын жианқ тауда жә не жер бетінде алғ ашқ ы органикалқ заттар биосинтезін жасауда космостық роль атқ арады. Ө сімдіктер- биоценоздағ ы трофикалық тідзбектің бастапқ ы буыны. Жануарлардың экологиялық пирамида деп аталатын экологиялық жү йенің басқ а да биологиялық компоненттерін жасаудағ ы ролі олардың зат жә не энергия айналу процесіндегі аралық тізбек ретінде қ атысуысен байланысты. микроорганизмдердің глобальдық ролі органикалық заттарды минералдау, тау жыныстарымен топырақ ты жә не басқ ада организмдерде патогендік ә рекеттердің пайда болу ә рекеттерінен айқ ын кө рінеді. Тіршіліктің глобальды ә рекетін теориялық пайымдаудың негізі ретінде санауғ а болады. Зерттеулер нә тижесінде тү рлі дең гейдегі биоценозбен экожү йелер туралы ұ ғ ымдар қ алыптасып, одан ә рі дамиды. Жердің геологиялық тарихының факторларын анық тайтын биосфераның кең кө лемді концепциялары жасалды. В.И. Верандский ұ ыснғ ан бұ л концепциясы- глобальді тіршілік заң ының негізгі ядросы. Глобальді масштаб жө нінен біздің планетамыздағ ы биомассасы аса ү лкен емес, бар жоғ ы жер шары массасының 1/6000000 ғ ана қ ұ райы. Тадағ ы Д ету масштабы жө нінен биомасса планегенмен ә сер ету масштабы жө нінен биомасса планетадағ ы геохимиялық кү штердің ішіндегі ең кү штісі. Атмосферадағ ы ауа қ ұ рамының қ алыптасып тұ рақ тануы- тіршіліктің нә тижесі. Гидросфераның химиялық қ ұ рамында организмдер тіршілігінің нә тижесі екендігі дә лелденіп отыр. Топырақ – тірі затттардың активтілік аумағ ы жә не тіршілік ә рекетінің ө німі. Жержің шө гінді тұ қ ымдастары- ол тірі заттар жасағ ан биогенді тұ қ ымдасы. Жердің гранитті қ абығ ы шө гінді тұ қ ымдастарының балқ уы есебінен пайда болғ ан. Вернадский бойынша граниттер бұ рынғ ы биофералар. Органикалық дү ние Д.И Менделеевтің периодтық кестесіндегі барлық элементтердің геохимиялық тарихын анық тай отырып, ө зінің ісерімен жер қ ыртысының барлық химиясын қ амтиды. Организмдердің тікелей қ атысуымен планетаның беткі қ абатында кү н энергиясы ө згеріске ұ шырап, ол тү рлі органикалық заттарғ а химиялық энергия ретінде жинақ талады. Жер бетіндегі фотосинтездік процестің нә тижесінде жылына 42-46 млрд. Органикалық кө міртегі тү зіледі екен. Фотосинтездеуші организмдер – кейбір бактериялар мен жасыл ө сімдіктер- неорганикалық заттарды- СО₂, Н₂О, азот қ осылыстары, кү кірт – органикалық заттарғ а айналдырады. Жасыл ө сімдіктер тобының биологиялық айналыстағ ы роліне байланысты оларды органикалық заттар продуценті деп атайды. Консументтер тобы негізінен жануарлардан тұ рады. Ең соң ында ү шінші топты қ ұ райтын (бактериялар, актиномицеттер, микроскоптық саң ырауқ ұ лақ тар) органикалық заттарды бұ зып, минералдайды. Бұ л топтың ө кілдерін редуценттер деп атайды. Продуценттер, консументтер мен редуценттер ө зара ә рекеттестіктері заттар айналысының негізін қ алайды. Биосфера табиғ и зоналарғ а, табиғ и зоналар ө з кезегінде, табиғ и ландшафттарғ а бө лінеді.