Тұрақсыз стационарлық жағдай дегеніміз не? Себебеін түсіндіріңіз

Термодинамикалық тепе-тең діктің жоқ болуына қ арамастан жү йенің ұ зақ уақ ыт бойына ө зінің кейбір физикалық жә не химиялық қ асиеттерін сақ тап тұ ру қ асиеті стационар кү й деп аталады.Стационарлық кү й ашық жү йеге тә н болады.Жү йе стационарлық кү йге ие болу ү шін ол жү йеге сырттан зат жә не энергия келіп тү суі керек те, сонан кейін жү йеден сыртқ а зат пен энергия шығ ып отыруы керек.Олай болса биологиялық организм стационар кү йде болады.Стационар кү йде қ айтымсыз процестер жү реді.Биологиялық организм ү немі ө зін қ оршағ ан ортадан зат пен энергия алады, жә не оны қ оршағ ан ортағ а шығ арып отырады.Қ айтымсыз процестер энтропияның ө суіне ә келіп соғ ады, ашық жү йенің стационар кү йін тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз емес деп бө луге болады. Тұ рақ сыз стаци/лы кү й.Бұ л автостабилизация стационарлық теп- тең дік кү йде тұ рақ ты. Аутостабилизация бұ л ө зін ө зі реттеу принципіі. Мысалы адам қ атты ысық таганда суды кө п ішедіі сол кезде стационарлық кү й ө згереді. Ө йткени ол сырттан келген жұ мысты жақ сарту ү шін. Егер стресс кө п ә сет етсе стационарлық кү й тұ рақ сыз болады. Тұ рақ ты емес стационарлық кү йде Ле Шателье Браун принципі жұ мыс жасамайды. Яғ ни қ айтымды оң байланыс болмайды. Бұ л жү йе орындалмағ аннан кейін қ айтымды теріс байланыс пайда болады. Ө згерісті асқ ындырады, ішкі қ уаты жетпейді орнына келу ү шін сырттан кө мек керек. Тұ рақ ты стационарлық кү йден шығ уғ а болмайды. Тұ рақ ты емес стационарлық кү йде қ айтымды оң байланыс болмайды. Бұ л кү й орындалмағ аннан кейін қ айтымды теріс байланыс пайда болады. Сұ йық тық қ абатының тө менгі беті тжоғ ары бет температурасы деп қ арағ анда анғ ұ рлым жоғ ары берілген температурағ а дейін ысыйды. Температураларадың қ оса берілген градиентті біршама ауысу тұ сындағ ы мә нге жеткен стационарлық кү й тұ рақ сыз болып кетеді. Молекулалар тобының когарентті яғ ни ү йлескен қ озғ алысына сә йкес келетін конвекция туындайды. Осының жылу тасымы ұ лғ айады. Жү йедегі энтропияның ө нуі ө се тү седі. Сұ йық тық тың конвективті қ озғ алысы жү йенің кү рделі кең істіктіік тү рде ұ йымдастырылуын туғ ызады. Стационарлық кү йдің спонтанды ө з ө зін ұ йымдастыру қ ұ рылысына ә келетін тұ рақ сыздығ ының тағ ы бір айқ ын мысалы Бенар тұ рақ сыздығ ы болып табылады. Ол тік градиентті температурағ а ие сұ йық тық тың кө лденең қ абатында туындайды. Осының жылу тасымы ұ лғ айады. Жү йедегі энтропияның ө нуі ө се тү седі. Сұ йық тық тың конвективті қ озғ алысы жү йенің кү рделі кең істіктіік тү рде ұ йымдастырылуын туғ ызады. Стационарлық кү йдің спонтанды ө з ө зін ұ йымдастыру қ ұ рылысына ә келетін тұ рақ сыздығ ының тағ ы бір айқ ын мысалы Бенар тұ рақ сыздығ ы болып табылады. Ол тік градиентті температурағ а ие сұ йық тық тың кө лденең қ абатында туындайды. Ле Шателье Браун приципі. Тұ рақ сыз стаци/лы кү й.Бұ л автостабилизация стационарлық теп- тең дік кү йде тұ рақ ты. Аутостабилизация бұ л ө зін ө зі реттеу принципіі. Мысалы адам қ атты ысық таганда суды кө п ішедіі сол кезде стационарлық кү й ө згереді. Ө йткени ол сырттан келген жұ мысты жақ сарту ү шін. Егер стресс кө п ә сет етсе стационарлық кү й тұ рақ сыз болады. Тұ рақ ты емес стационарлық кү йде Ле Шателье Браун принципі жұ мыс жасамайды. Яғ ни қ айтымды оң байланыс болмайды. Бұ л жү йе орындалмағ аннан кейін қ айтымды теріс байланыс пайда болады. Ө згерісті асқ ындырады, ішкі қ уаты жетпейді орнына келу ү шін сырттан кө мек керек. Тұ рақ ты стационарлық кү йден шығ уғ а болмайды.

34. Биокибернетика. Мысалдар. Теориялық биология-биожү йелер функцияларын реттеу, ү лгілеу ж/е оларды басқ арудың жаң а жолдарын іздестірудің негізін қ алайды.Ол биологиялық қ ұ былыстар мен процестердің тү сіну жолдарының теориялық негіздері жө нінде мағ ұ лыматтар қ алыптастыру: теориялық биологияның негізгі заң дары мен аксиомалары мен таныстыру.Теориялық биологияның пә н аралық ж/е іргелік ғ ылым болуына байланысты оның мазмұ ны жекеленген заң дар мен болжамдарды ғ ана есте сақ таумен қ анағ аттанбай керісінше, оларды тү сінуді физикадан, математикадан, информатикадан, химиядан, биофизикадан, биохимиядан, молекулалық биологиядан, эволюциялық биологиядан, зоологиядан, ботаникадан, генетикадан, физиологиядан, гистологиядан, экологиядан, микробиология ж/е т.б. пә ндерденн жұ мыстарынан алынғ ан т еориялық ж/е тә жірибелік мә ліметтермен тығ ыз байланыста. Биологиялық эксперименттердегі кибернетикалық биоэнергетикық, математикық ж/е физика-химиялық ү лгілеу –бұ л пә ндердің ө зара байланыстылығ ы мен олардың теориялық жағ ынан ұ гынуды қ амтамасыз етеді.Теориялық биологияның заң дар жү йесі жалпы биологияғ а да ортақ болуы шарт, Яғ ни жалың философиялық ұ ғ ымнан жалпы биологиялық қ асиеттерді қ амтиды. Кибернетикалық жү йенің қ ұ рамына каналдармен байланысқ ан бағ ының қ ы жол бағ ынышты бө лімдер кіреді.Ө зін –ө зі реттейтін жү йеде басқ арушы ж/е бағ ынң қ ы жү йелер арасында тура ж/е кері байланыс болады. Басқ ару қ ұ рылымына сә йкес объектілерді басқ арады. А.И.Берг бойынша басқ ару жү йені бір кү йден екінші кү йге оның ауыспалы қ асиетіне ә сер ете отырып кө шіру процесі.Басқ арудың кез-келген объктісі қ андайда бір басқ арылу шамасымен сипатталады.Мысылы: қ ан мен қ ан айналу жү йесі басқ ару объектілері ретінде оның мынадай басқ арылатын шамасы белгілі: қ ан қ ысымы, осмостық қ ысым, глюкозаның концентрациясы, қ андағ ы оттегі т.б. Басқ ару объктісі – динамикалық жү йе: оның басқ арылатын шамасы тү рлі ауытқ улардың нә тижесінде ө згеруге бейім тұ рады.Ө згерістерге ұ шырау деп кез келген сыртқ ы факторлардың басқ ару объектілеріне ә сер етуі нә тижесінде реттелетін шамаларда ө згерістердің п.б. қ ұ былыстарын айтамыз.М: қ андағ ы глюкоза концентрациясының мө лшерінің ө згеріске ұ шырауы бауырдан н/е ішектен қ анғ а ө тетін глюкоза дең гейіне байланысты. Егер реттелінетін шаманың бағ дарламалық маң ызы уақ ыт функциясы болса онда басқ аруды жү зеге асыратын бағ дарлама статикалық болуы мү мкін.Басқ арудың кез келген жү рісі ү ш тү рлі ерекшеліктермен сипатталуы мү мкін.1.Басқ ару сигналдары жү йенің басқ ару ж/е басқ арылу бө ліктері арқ ылы келіп тү седі, жү йенің осы екі бө лігінің арасындағ ы тура байланыс.2.Жү йенің басқ арылуы ж/е басқ ару бө ліктерінің арасындағ ы кері байланыс.Бұ л байланыс басқ ару процестерін бақ ылап, оғ ан тү зетулер енгізеді.3.Басқ арылатын объектілердің жағ дайы туралы кері байланыс каналы арқ ылы келіп тү сетін ақ параттың қ ң деліп салыстыру аппаратының кө мегімен басқ ару сигналына айналды.Организмдегі барлық процестер реттелінеді ж/е реттеуу процесттері кері байланыс негізінде жү зеге асады.Кері байланыс негізіндегі реттеу ппроцестері организмдік қ ұ рылмдардың барлық дең гейінде: бү тіндей организм дең гейінде, қ ұ рылымдардың молекулалық ж/е жү йелік дең гейлерінде кездеседі.