Тэма 13. Бібліятэкар і чытач як партнёры ў зносінах, успрыманне імі адно аднаго.

Асноўныя пытанні:

1. Сутнасць і заканамернасці ўспрымання ў прафесійных зносінах бібліятэкара.

2. Спосабы інтэрпрэтацыі аблічча суразмоўніка.

3. Атрыбуцыя: законы і памылкі атрыбуцыі.

4. Міжасабовая атракцыя ў бібліятэчных зносінах. Фактары, якія вызначаюць атракцыю і іх праявы ў бібліятэчных зносінах.

Зносіны – аснова прафесійнай дзейнасці бібліятэкара аддзела абслугоўвання. Невыпадкова ў апошнія дзесяцігоддзі яны сталі прадметам вывучэння і абмеркавання бібліятэчнай супольнасці. Менавіта ў працэсе зносін з карыстальнікамі рэалізуюца сацыяльныя функцыі бібліятэкі, вызначаецца кола яе ўплыву, фарміруюцца ўяўленні аб ёй абанентаў, ажыццяўляецца зваротная сувязь з аўдыторыяй.

Як вядома, зносіны характарызуюцца адзінствам трох бакоў: перцэптыўнага (успрыманне і разуменне, стварэнне вобразу суразмоўніка), камунікатыўнага (абмен інфармацыяй) і інтэрактыўнага (узаемадзеянне). Прычым перцэптыўнаму баку зносін адводзіцца значная роля. Менавіта ад таго, як суразмоўцы ўспрымаюць адно аднаго, залежыць якасць успрымання і разумення інфармацыі, а таксама – характар узаемадзеяння паміж імі і канчатковы вынік гэтага ўзаемадзеяння.

Калі бібліятэкар і карыстальнік успрымаюць адно аднаго неадэкватна, абмен інфармацыяй паміж імі адбываеца з вялікім напружаннем, нават сэнс паведамленняў скажаецца, што стварае пагрозу дасягненню станоўчага выніку абслугоўвання.

Бібліятэкар успрымаецца карыстальнікам і як асоба з характэрным стылем зносін, і як прафесіянал, які валодае пэўнымі ведамі, уменнямі і навыкамі, і як чытач, у якога ёсць уласны пункт гледжання на кнігу. Карыстальнік таксама ўспрымаецца бібліятэкарам у адзінстве яго асобасных якасцяў і чытацкіх характарыстык. Зносіны ні для таго, ні для другога не з’яўляюцца самамэтаю, гэта хутчэй інструмент, сродак, з дапамогаю якога бібліятэкар рэалізуе сваё прафесійнае прызначэнне, а карыстальнік атрымлівае тое, дзеля чаго ён наведаў бібліятэку, аднак якасць зносін іх псіхалагічны і інфармацыйны змест у значнай ступені вызначаюць вынік узаемадзеяння.

Успрыманне людзьмі адно аднаго – адзін з істотных бакоў зносін. Аптымізацыя ўспрымання бібліятэкарам карыстальніка, работа над стварэннем станоўчага вобразу бібліятэкара з’яўляюцца прадумовамі глыбокага і якаснага паляпшэння абслугоўвання. Гэта становіцца магчымым толькі на падставе ведання і выкарыстання дасягненняў сучаснай псіхалогіі.

На жаль, даследаванне агульных заканамернасцяў фарміравання іміджу бібліятэкара і сістэмы яго ўяўленняў аб карыстальніку, выяўленне тыповых памылак, дапускаемых у працэсе зносін, пазнанне сувязяў паміж самаацэнкай бібліятэкара і разусменнем ім карыстальніка знаходзяцца ў пачатковай стадыі развіцця. Разам з тым, псіхалогія зносін распалагае грунтоўнымі ведамі аб узаемнай залежнасці характарыстык чалавека, які выступае адначасова ў якасці аб’екта і суб’екта пазнання людзей, аб’екта і суб’екта зносін, для вырашэння праблем узаемадзеяння бібліятэкара з чытачом. Вядома, стварэнне вобраза бібліятэкара і фарміраванне яго ўяўленняў аб асобасных якасцях карыстальніка падпарадкоўваецца законам псіхалогіі, у прыватнасці, заканамернасцям успрымання людзьмі адно аднаго.

“Успрыманне чалавека чалавекам, па словам А.А.Бадалёва, – гэта непасрэднае наглядна-вобразнае адлюстраванне адным чалавекам другога. Паняцце, што ствараецца ў індывіда аб пэўнай асобе – гэта форма яго мыслення аб ёй, у якой абагульнена фіксуюцца прыкметы дадзенага чалавека, характарызуючыя яго як аб’ект працы, пазнання і зносін” [1, С.261]

Псіхолагі выдзяляюць наступныя характарыстыкі ўспрымання: выбіральнасць, глабальнасць і праектыўнасць.

Выбіральнасць – гэта выдзяленне з мноства адчуванняў тых, што найбольш адпавядаюць інтарэсам, мэтам, стану асобы ў дадзены момант. Так, чалавек, што адчувае голад, абвострана ўспрымае пахі ежы.

Чытач, які звяртаецца ў бібліятэку з “дзелавым” запытам і адчувае дэфіцыт часу, у першую чаргу звярне ўвагу на ўменне бібліятэкара зразумець сутнасць запыту, імкненне выканаць яго ў найкарацейшы тэрмін, гатоўнасць дапамагчы ў пошуку патрэбнага матэрыялу, нават калі яго няма ў біблітэцы. Прафесійныя якасці бібліятэкара, яго растаропнасць, аператыўнасць будуць успрынятыя ў вышэйшай ступені станоўча, а адсутнасць гэтых характарыстык выкліча нараканні, раздражненне, нават асабістую непрыязнь карыстальніка.

Пенсіянер жа, які прыйшоў у бібліятэку без вызначанага запыту, з мэтаю наладзіць асобасныя стасункі, падзяліцца сваімі ўраджаннямі аб апошніх падзеях, асабліва абвострана ўспрыме якасці бібліятэкара, якія спрыяюць наладжванню кантактаў: дабразычлівасць, памяркоўнасць, уменне слухаць і спачуваць, падтрымліваць змястоўную і лагодную размову. Падкрэслена “дзелавы” стыль зносін бібліятэкара, яго імкненне канкрэтызаваць і як мага хутчэй выканаць запыт карыстальніка ў дадзеным выпадку будуць успрыняты хутчэй негатыўна, бібліятэкар пакіне аб сабе ўраджанне бяздушнага функцыянера.

Ці варта напамінаць, што бібліятэкар, заняты пабочнай справай, захоплены размовай з калегай па рабоце і не жадаючы заўважаць чытача, які цярпліва чакае сваёй чаргі, будзе аднолькава негатыўна ўспрыняты любым карыстальнікам, незалежна ад характару запыту і мэты наведвання бібліятэкі.

Такім чынам выбіральнасць успрымання бібліятэкара чытачом праяўляецца ў тым, што якасці, якія садзейнічаюць, альбо перашкаджаюць, дасягненню мэты наведвання і выкананню запыта, фіксіруюцца і ацэньваюцца ў першую чаргу. Ад наяўнасці, альбо адсутнасці гэтых якасцяў залежаць адносіны карыстальніка да бібліятэкара.

Выбіральнасць успрымання чытача бібліятэкарам праяўляецца ў здольнасці больш дакладна і тонка ўлаўліваць асаблівасці стану і паводзін “пастаянных” чытачоў, з якімі ўжо наладжаны псіхалагічны кантакт, і абагульнена, павярхоўна ўспрымаць выпадковых наведвальнікаў.

Глабальнасць успрымання – гэта ўспрыманне не сумы асобных якасцяў партнёра па зносінах, а бачанне цэласнай асобы ў кантэксце асяроддзя, сацыяльнай ролі, сукупнасці ўсіх характарыстык, звязаных паміж сабой.

Так, добра падабраны, упарадкавына фонд, з густам аздоблены інтэр’ер абанемента станоўча ўплываюць на ўспрыманне чытачом бібліятэкара і – наадварот. Разам з тым, знешні выгляд і паводзіны бібліятэкара выступаюць вядучым фактарам успрымання бібліятэкі цалкам. Важна, як бібліятэкар і яго бліжэйшы асяродак узаемна дапаўнялі адно аднаго.

Аўтарытэт бібліятэкі, як захавацельніцы культурных каштоўнясцяў, узвышаецца ў вачах чытача, але толькі ў тым выпадку, калі работнік аддзела абслугоўвання дэманструе высокі прафесіяналізм, чытацкую кампетэнтнасць і адпаведныя камунікатыўныя якасці. Калі паводзіны і знешні выгляд бібліятэкара не адпавядаюць сістэме ролевых чаканняў чытача, недахопы ўспрымаюцца асабліва абвострана.

Праектыўнасць – гэта прыпісванне партнёру па зносінах сваіх мэтаў, матываў, асобасных якасцяў, успрыманне яго праз прызму свайго настрою, вопыту, уяўленняў. Так, раздражнённы, узрушаты чытач можа абвінаваціць бібліятэкара ў некарэктных паводзінах практычна без усялякіх на тое падстаў, “прычапіўшыся” да тону, позірку, выпадкова аброненай фразе. Бібліятэкар, які схільны зласловіць завочна ў адрас сваіх калег, лічыць, што ўсе яны, варта яму адвярнуцца, пачынаюць “перамываць яму косці”.

У працэсе ўспрымання і разумення бібліятэкарам чытача праяўляецца ўзровень развіцця асобы бібліятэкара як прадстаўніка пэўнай прафесійнай групы, як члена пэўнага калектыву, яго псіхалагічная падрыхтоўка, маральна-эстэтычныя патрабаванні да людзей.

Веданне асноўных характарыстык успрымання дазваляе бібліятэкару правільна ацэніваць паводзіны чытача, пазбягаць тыповых памылак у зносінах з ім.

Не меньш важна мець уяўленне аб спосабах інтэрпрэтацыі знешнасці партнёра па зносінах, бо менавіта знешні выгляд з’яўляецца своеасаблівай “візітнай карткай” чытача і бібліятэкара. Існуюць наступныя спосабы інтэрпрэтацыі знешняга выгляду чалавека.

Аналітычны – калі выснова аб партнёры робіцца на падставе аналізу асобных рысаў, дэталяў знешнасці, асаблівасцяў паводзін. Гэта могуць быць голас, жэстыкуляцыя, паходка, прычоска, выраз твару, адзенне. і г.д.

Асацыятыўны – калі ацэнка знешнасці чалавека адбываецца на падставе падабенства з ужо знаёмымі людзьмі і тыпажамі, прычым іх якасці аўтаматычна прыпісваюцца ўспрымаемай асобе.

Сацыяльна-тыпалагічны – калі фарміраванне ўяўленняў аб партнёры па зносінах адбываецца на падставе ведання аб яго прафесійнай прыналежнасці, нацыянальных, статусных характарыстык. Прычым пэўныя тыпы: “начальнік”, “настаўнік”, “бізнесмен” і г.д. – надзяляюцца адпаведнымі псіхалагічнымі рысамі.

Найбольш плённым з’яўляецца спалучэнне ўсіх пералічаных спосабаў. Перавага аднаго з іх зводзіцца, як правіла, да “наклейвання ярлыкоў”, якія перашкаджаюць адэкватна ўспрымаць іншага чалавека.

Тыповыя памылкі, якія найбольш часта сустракаюцца падчас успрымання партнёра па зносінах і інтэрпрэтацыі яго паводзін, атрымалі найменне «эфектаў успрымання». Супынімся на асаблівасцях іх праяў у зносінах бібліятэкара з карыстальнікам.

Эфект першага ўраджання – уяўленні аб партнёры будуюцца на падставе першага ўраджання, якое не заўсёды бывае правільным, але з'яўляецца надзвычай стойкім, асабліва калі зносіны маюць эпізадычны характар. Бібліятэкару важна ўлічваць значнасць першага ўраждання, якое ён утварае на чытача. Калі абонент атрымлівает ў выніку зносін адмоўныя эмоцыі – да другога ўраджання справа проста не дойдзе. Ацэньваючы вонкавы выгляд і паводзіны новага чытача, трэба па магчымасці ўтрымлівацца ад скараспелых высноў.

Эфект арэёла – з цягам часу уяўленне аб партнёры па зносінах губляюць сваю актуальнасць. Чалавек змяніўся, а яго вобраз у свядомасці тых, хто яго добра ведае, застаўся нязменным. Гэта здараецца і пры штодзённых зносінах, і пры эпізадычных кантактах. Часам «арэёл» свядома ствараецца з пэўнаю мэтаю. Скажам, чытач рэгулярна наведвае бібліятэку, усімі сваімі паводзінамі імкнецца заваяваць давер і распалажэнне бібліятэкара. Потым раптам знікае, прыхваціўшы з сабою шэраг найбольш каштоўных выданняў. Эффект арэёла праяўляецца і тады, калі аб чалавеку мяркуюць не на падставе ўласных уражданняў ад зносін з ім, а з чужых слоў, слухаў, домыслаў, плётак. Часта гэтыя плёткі распускаюцца свядома, каб дыскрэдытаваць каго-небудзь у вачах партнёра.

Эфект навізны – апошняе, найноўшае ўраджанне ад зносін з чалавекам адыграе галоўную ролю ў ацэнцы яго асобы і паводзін, перакрэсліваючы ўвесь папярэдні вопыт. Напрыклад, чытач, якому біблітэкар рэгулярна пакідаў цікавыя кнігі, даведваецца, што кніга, якую ён чакае, выдана іншаму чытачу. Раздражнёны чытач, забыўшыся аб тым, колькі паслуг аказаў яму бібліятэкар, высвятляе адносіны на павышаных танах. Потым, супакоіўшыся, просіць прабачэння і імкнецца зноў наладзіць канструктыўныя адносіны. Але цяпер ужо бібліятэкар не жадае мець з ім асабістых спраў, памятаючы аб “няўдзячнасці” карыстальніка. У сітуацыі, калі дзейнічае эфект навізны, псіхолагі раюць не псаваць добрых адносін пад уплывам аднаго дрэннага ўчынку партнёра. Менавіта адмоўная інфармацыя ўспрымаецца больш абвострана на фоне станоўчай. А станоўчая на фоне адмоўнай – наадварот – не адразу заўважаецца.

Эфект бумеранга – грунтуецца на здольнасці чалавека бачыць у іншых людзях праявы сваіх якасцяў, імкненняў, адносін. Пры гэтым падаецца, што станоўчыя адносіны да партнёра па зносінах абавязкова павінны выклікаць узаемнасць, што не заўсёды адбываецца на самрэч. І наадварот – людзям, да якіх мы ставімся адмоўна, аўтаматычна прыпісваюцца адмоўныя адносіны да нас, што можа і не адпавядаць рэчаіснасці.

Веданне эфектаў успрымання, уменне іх распазнаваць і пераадольваць дапамагае бібліятэкару пазбегнуць многіх памылак успрымання і разумення як карыстальнікаў, так і калег па рабоце.

Успрыманне не абмяжоўваецца простай канстатацыяй фактаў і ўраджанняў. Чалавек імкнецца даць тлумачэнне прычын назіраемых з’яў, паводзін людзей, падзей. Гэты працэс у псіхалогіі называецца каузальнай атрыбуцыяй. Прычым характар тлумачэнняў залежыць ад пазіцыі індывіда, ад таго выступае ён у ролі назіральніка, альбо непасрэднага ўдзельніка падзей.

Назіральнік схільны бачыць прычыны дзеянняў іншых людзей у іх індывідуальных, асобасных якасцях, лічыць галоўнымі суб’ектыўныя фактары.

Удзельнік падзеі, альбо выканаўца пры інтэрпрэтацыі сваіх паводзін больш увагі надае ўплыву разнастайных, знешніх фактараў, аб’ектыўных умоў і абставін.

Напрыклад, чытач пры тлумачэнні прычын затрымкі, страты, альбо псавання кнігі спасылаецца звычайна на аб’ектыўныя ўмовы і абставіны: терміновыя справы, раптоўны ад’езд у камандыроўку, хваробу, стыхійныя навалы, крадзёж і г.д. У дадзеным выпадку ён выступае як удзельнік падзеі і адпаведна сябе паводзіць. Бібліятэкар жа схільны бачыць прычыну ў нерадзівасці, нядбайнасці, няхайнасці, неабавязковасці чытача. Такім чынам бібліятэкар у якасці назіральніка засяроджвае ўвагу на асабістых якасцях карыстальніка.

У сваю чаргу, пры абмеркаванні недахопаў абслугоўвання карыстальнік, як старонні назіральнік, бачыць прычыны недахопаў у нерадзівасці, нерастаропнасці, нізкім прафесіяналізме бібліятэкараў. Бібліятэкар, як выканаўца і ўдзельнік падзей, тлумачыць наяўнасць негатыўных фактараў адсутнасцю фінансавання, нізкай заработнай платай і іншымі аб’ектыўнымі абставінамі.

Ці можна дабіцца аб’ектыўнай ацэнкі падзей? Безумоўна, калі назіральнік паспрабуе паставіць сябе на масца ўдзельніка падзеі, а ўдзельнік – паглядзець на сябе з боку, вачыма старонняга назіральніка.

Варта ўлічваць таксама, што людзям уласціва па-рознаму аценьваць прычыну сваіх поспехаў і няўдач. Поспехі мы звычайна тлумачым наяўнасцю асабістых намаганняў і здольнасцяў, волі да перамогі і г.д. Няўдачу – наступствам дрэнных абставін, проіскамі ворагаў і іншымі аб’ектыўнымі фактарамі. Калі ж ідзе гаворка аб прычынах поспехаў і няўдач іншых людзей – усё адбываецца наадварот: у сваіх няўдачах, на наш погляд, вінаваты сам чалавек, а яго поспех абумоўлены знешнімі фактарамі, проста пашанцавала.

Існуюць тыповыя памылкі атрыбуцыі, якія неабходна ўлічваць каб правільна ўспрымаць партнёра па зносінах і пазбягаць канфліктных сітуацый.

Недаацэнка ўплыву на паводзіны чалавека асаблівасцяў сітуацыі, у якой ён апынуўся. Напрыклад, бібліятэкар наракае студэнту-практыканту за дрэннае выступленне на масавым мерапрыемстве, забыўшыся аб тым, што гэта яго першае публічнае выступленне, ніхто не дапамог рыхтаваць матэрыял, аўдыторыя была настроена скептычна і перашкаджала гаварць, таму што тэма выступлення не адпавядала яе інтарэсам.

Памылка ілюзорнай згоды, калі чалавек успрымае ў словах і ўчынках іншага толькі тое, што яго задавальняе. Скажам, бібліятэкар дзіцячай бібліятэкі рэгулярна падбірае і прапануе юнаму карыстальніку кнігі, а ён ахвотна іх бярэ. Потым высвятляецца, што ні воднай з іх ён не прачытаў, таму што яны не адпавядалі яго інтарэсам, але спрачацца з бібліятэкарам не хацелася. Такім чынам бібліятэкар прыняў простае нежаданне спрачацца, адстойваць свае перакананні за згоду з яго рекамендацыямі.

Памылка нароўных магчымасцяў ралявых паводзін праяўляецца ў тым выпадку, калі не ўлічваюцца нормы ралявых паводзін, што ставяць людзей у нароўныя ўмовы. У чалавека, які выконвае прэстыжную, кіруючаю ролю, больш шансаў паказаць свае станоўчыя якасці, чым у таго, каму адводзіцца падначаленая роля. Тут значна лягчэй паказаць свае недахопы. Так выкладчыку лягчэй паказаць свае веды, студэнту – прабелы ў адукацыі. Памылку таксама робіць бібліятэкар, які патрабуе, каб чытач валодаў навыкамі пошуку інфармацыі нараўне з ім, забываючыся пра тое, што сам ён гэтаму навучаўся на працягу пяці гадоў, а чытач – не прафесіянал ў дадзенай галіне.

Памылка ілюзорных узаемасувязей праяўляецца ў схільнасці находзіць сувязі паміж фактамі і падзеямі нават там і тады, дзе і калі такіх сувязяў няма. Напрыклад, чытач доўга і зацікаўлена выбірае кнігі, на прапанову дапамогі з боку бібліятэкара адказвае адмоўна. Раптам ён заўважае, як іншы чытач прыносіць бібліятэкару запоўненае патрабаванне і атрымлівае кнігу з “падсобнага” фонду. Абурэнню няма межаў. “А! Вы сваім любімчыкам добрыя кнігі з пад палы выдаецё, а астатнія павінны браць усялякую ерунду з адчыненага доступу! ” Усе спробы бібліятэкара растлумачыць, што абвінавачванні не маюць пад сабой аніякай глебы, што і сам карыстальнік можа ўзяць любую кнігу з падсобнага фонда, разбіваюцца аб “жалезную” логіку: раз выдалі добрую кнігу з “падсобкі”, значыць чытач – знаёмы бібліятэкара.

Як бачым, праблема ўспрымання ў працэсе бібліятэчных зносін надзвычай складаная і шматбаковая. Яна ўключае ў сабе мноства аспектаў, навуковае асвятленне якіх немагчыма без самага шчыльнага супрацоўніцтва з псіхалогіяй, сацыяльнай псіхалогіяй, педагогікай і іншымі навукамі.

Пазнанне адно аднаго партнёрамі па зносінах з’яўляецца абавязковай умовай плённага ўзаемадзеяння, вядучым фактарам, рэгулюючым паводзіны ў адпаведнасці з абставінамі і вырашаемымі задачамі. Уяўленні бібліятэкара аб чытачах даюць яму магчымасць дзейнічаць у адносінах да кожнага з іх граматна і мэтазгодна.

Важнай умовай плённых зносін псіхолагі лічаць фарміраванне прывабнасці ў вачах партнёра. Асобасная прывабнасць, альбо атракцыя, спрыяе больш поўнаму засваенню інфармацыі, вызначае поспех узаемадзеяння. Узнікненню атракцыі спрыяюць наступныя фактары:

1. Фізічная прывабнасць, знешні выгляд. Прычым варта памятаць, што прывабным можа быць кожны чалавек, нават непрыгожы. Тэмбр галаса, выраз твару, жэстыкуляцыя – у першую чаргу фіксіруюцца свядомасцю і вызначаюць адносіны да партнёра. Безумоўна, прычоска, макіяж, вопратка адыгрываюць важную ролю. Але тут найбольш значным з’яўляецца адпаведнасць “аздаблення” сацыяльнай ролі. Так, прыгожая дзяўчына, апранутая і “размаляваная” хутчэй для дысктэкі, чым для бібліятэкі, рызыкуе падацца непрывабнай, асабліва для карыстальніка старэйшага ўзросту, які наведаў бібліятэку з дзелавым запытам. Добры густ у адзенні, добразычлівасць, карэктнасць у паводзінах ствараюць неабходныя прадумовы для фарміравання фізічнай прывабнасці бібліятэкара ў вачах чытача.

2. Эмацыйны водгук на перажыванні партнёра. Спачуванне, уменне тонка ўлавіць псіхалагічны стан чытача і выбраць адпаведную кожнаму пэўнаму выпадку стратэгію зносін, уважліва выслухаць, мовіць добрае слова – усё гэта ўласціва многім бібліятэкарам, але пакуль што не стала неад’емным атрыбутам прафесійных паводзін.

3. Падабенства поглядаў, установак, ацэнак. Бібліятэку наведваюць самыя розныя людзі. Немагчыма прыстасавацца да кожнага, але ёсць пытанні, у якіх уяўленні бібліятэкара і карыстальніка часта супадаюць. Гэта роля духоўнай культуры, значнасць кнігі, чытання, інфармацыі. У рэшце рэшт і ацэнкі асобных твораў друку таксама могуць супадаць. Падкрэсліваючы агульнасць інтарэсаў, там дзе яны маюць месца і згладжваючы магчымыя супярэчнасці, бібліятэкар можа паспяхова выкарыстоўваць дадзены фактар.

4. Узаемадапаўняльнасць. Чалавек, які валодае неабходнымі ў дадзены момант, але не ўласцівымі партнёру якасцямі, уменнямі, талентамі, выглядае прывабным у яго вачах. Чытач і бібліятэкар у працэсе абслугоўвання ўзаемна дапаўняюць адно аднаго. Карыстальнік ведае свой прадмет, як не можа і не павінен ведаць яго бібліятэкар. Бібліятэкар жа ведае інфармацыйныя патокі і шляхі інфармацыйнага пошуку, як не можа ведаць карыстальнік – прафесійна. Такім чынам фактар узаемадапаўняльнасці з’яўляецца неад’емным кампанентам працэса бібліятэчнага абслугоўвання.

5. Дапамога ў дасягненні значнай для партнёра мэты. Чытач наведвае біблятэку з пэўнаю мэтаю. Прафесійнае прызначэнне бібліятэкара – садзейнічаць дасягненню дадзенай мэты. Дапамагаючы карыстальніку ў выбары і пошуку неабходных матэрыялаў, супрацоўнік аддзела абслугоўвання не толькі выконвае свае службовыя абавязкі, але і спрыяе фарміраванню атракцыі. Аднак, дадзены фактар “працуе” толькі пры адной умове: абслугоўваючы карыстальнікаў, бібліятэкар не павіннасць адбывае, а праяўляе гатоўнасць і жаданне дапрамагчы.

6. Наяўнасць дыстанцыі ў зносінах. Любы чалавек імкнецца захоўваць свой унутраны свет ад пранікнення звонку. Таму тактычнасць парьнёра, яго ўменне не закранаць “балючыя кропкі” і не раскрывацца самаму да канца, не патрабаваць ад суразмоўніка залішняй адкравеннасці не могуць не спадабацца. Дыстанцыя ў зносінах стварае пэўную перспектыву стасункаў паміж людзьмі, дазваляе спадзявацца на нешта новае, нязведанае, нечаканае. У зносінах бібліятэкара з чытачом дыстанцыя прысутнічае заўсёды. Яна ствараецца той сацыяльнай роллю, якую ён выконвае алносна карыстальніка. Бібліятэкар на сваім працоўным месцы падпарадкоўваецца пэўным патрабаванням, інструкцыям, правілам, якія ён не можа парушыць безперашкодна, нават пры самых лепшых узаемаадносінах з чытачом.

Як бачым, фактары, якія вызначаюць атракцыю – простыя і даступныя. Пры жаданні іх лёгка актывізаваць, альбо проста не ўступаць з імі ў супярэчнасць. Акрамя таго, палова з іх: узаемадапаўняльнасць, дапамога ў дасягненні значнай мэты, наяўнасць дыстанцыі ў зносінах – з’яўляецца неад’емным кампанентам прафесійнай дзейнасці бібліятэкара аддзела абслугоўвання. Яму дастаткова дабрасумленна выконваць свае абавязкі, каб мець усе шансы спадабацца чытачу, тым больш, што выкарыстанне астатніх фактараў – не ўяўляе асобых цяжкасцяў. Якая жанчына не імкнецца быць прывабнай? Эмацыйны водгук на перажыванні партнёра таксама не патрабуе асобых намаганняў. А знайсці кропкі сутыкнення з чытачом, агульныя тэмы для размовы, прадэманстраваць адзінства думак можна амаль заўсёды.

Літаратура:

1. Бодалёв, А.А.Личность и общение: избранные труды / А.А. Бодалёв. – М., 1983. – С. 261.

2. Бодалёв, А.А. Формирование понятия о другом человеке как личности/ А.А. Бодалёв. – Л., 1970. – 135 с.

3. Добрович, А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене общения / А.Б.Добрович. – М., 1987. С. 8-12; 26-34.

4. Езова, С.А. Библиотечное общение / С.А. Езова. – Улан-Удэ, 1990. – С 12-17.

5. Езова, С.А. Грани библиотечного общения: учебно-методическое пособие / С.А. Езова. – М.: ИПО Профиздат, 2002. – С. 62-111.

6. Клименкова, Н.В. Роль библиотеки ПТУ в профессиональном и духовном становлении молодого рабочего / Н.В. Клименкова. – М.: Высшая школа, 1990. – С. 46-50.

7. Мейжис, И.А. Отношение читателей к библиотеке и библиотекарю / И.А. Мейжис, Г.Н. Недельчо // Сов.библиотековедение. – 1991. – № 3. – С. 24-34.

8. Ратманова, С.В. Роль взаимоотношений с читателями в профессиональном развитии библиотекаря / С.В.Ратманова // НТБ. – 1992. – № 3. – С. 10-12.

9. Шапошников, А.Е. Библиотекарь и читатель: аспекты общения / А.Е.Шапошников // Библиотековедение.– 2001. – № 1. – С. 59-62.