Обьектілі-бағытталған программалау әдістемесі

Лекция. Ақ параттық жү йелерді обьектілі-бағ ытталғ ан талдау мен жобалаудың заманауи технологиялары

Ү лгі (model) –анық талғ ан кө зқ араспен қ арастырылатын жә не қ андай да бір тілде немесе графикалық формада кө рсетілген физикалық жү йе абстракциясы.

Жү йелік талдаудың ортақ қ ағ идалары кө зқ арасынан бір физикалық жү йе бірнеше ү лгіде кө рсетілуі мү мкін. Сонымен қ атар жеке ү лгі жү йесін талдау шешілетін мә селе мінезімен анық талады. Программалық жү йе ү лгісіне қ ойылатын негізгі талап – ол тапсырыс берушіге жә не бизнес-аналитиктер мен программистерді қ оса барлық жобалық топ мамандарына тү сінікті болуы керек. Дә л осындай нотацияны қ ұ ру ү шін программалық жә не аппараттық жабдық ты ө ндіруші алдың ғ ы қ атарлы фирмалардың мамандар тобының кү ші қ ажет болды, олар UML тілінің пайда болуына алып келді.

UML тілінің ү лгілерін қ ұ ру жә не қ олдану обьектілі-бағ ытталғ ан талдау мен жобалау шең берінде іске асырылады, ол обьектілі-бағ ытталғ ан программалау ә дістемесінің толық тырылуы болып табылады.

Обьектілі-бағ ытталғ ан программалау ә дістемесі

Дә стү рлі процедуралық программалау ә дістері программалардың қ иындық тарының ө суі жә не оларды қ ұ руғ а да, олардың сенімділігін арттыруғ а да шамасы келмегейтіні айқ ын болғ анда обьектілі-бағ ытталғ ан программалау ә дістемесі программалық кодтың процедуралық немесе алгоритмдік қ ұ рылымы ұ йымын ауыстырды. 80-жылдардың екінші жартысында осы мә селелер кешенін шешуге мү мкіндік беретін жаң а программалау ә дістемесінің пайда болуына қ ажеттілік туындады. Мұ ндай ә дістеме обьектілі-бағ ытталғ ан программалау(ОБП) болып табылды.

Обьектілі-бағ ытталғ ан программалау (ООП, Object-Oriented Programming) - обьектілердің қ арым-қ атынасы негізінде программалық жү йені қ ұ ру ү шін қ ағ идалар, технологиялар, сонымен қ атар инструменталдық қ ұ рылғ ылар жиыны.

ОБП ә дістемесінің таралуы программалық ү рдісті қ ұ румен байланысты. Жекеше, процедуралық -бағ ытталғ ан программалардың декомпозициясы обьектілі-бағ ытталғ анғ а орын берді, программаның жеке қ ұ рылымдық бірліктерінің орнына процедура мен функциялар емес, ал сә йкес қ асиеттері мен ә дістерімен обьектілер жә не кластар қ арастырылады. ОБП негізгі қ ағ идалары: абстракция, мұ ралану, инкапсуляция жә не полиморфизм.

Абстракция (abstraction) - басқ а мә ндерден оны ажыраттатын мә н мінездемесі. Абстракция сә йкес ү лгі элементін кө рсету шегін анық тайды жә не ОБП фундаменталды тү сініктерін класс жә не обьектті анық тау ү шін қ олданылады.

Класс ортақ қ асиеттер жиынынан жә не сә йкес ә рекеті бар нақ ты обьектілер жиыны абстракциясын кө рсетеді. Объект ОБП контекстінде сә йкес класс экземплры ретінде қ арастырылады.

Сә йкес қ асиетке ие емес немесе сә йкес ә рекеттен тұ рмайтын обьектілер анық тама бойынша бір класқ а жатқ ызылмайды.

Кластарды тү сініктемелік логикада классификация сұ лбасын еске тү сіретін иерархиялық қ ұ рылым тү рінде келтіруге болады.

Мү мкіндігінше ортақ дә режелер білімін жекеше дә режелерге қ олдануғ а сә йкес қ ағ идалар мұ ралану деп аталады. Мұ ралану басқ а кластармен салыстырғ анда қ андай кластарды абстрактілі жә не ортақ деп санауғ а болатынын анық тайтын кластар иерархиясымен тығ ыз байланысты.Сонымен бірге егер ортақ немесе аталық класс шектелген ә рекеттер мен қ асиеттер жиынынан тұ рса, онда одан ө ндірілген класс осы қ асиеттер жиыны мен ә рекеттерден, сонымен қ атар алынғ ан кластың бірегейлігін мінездейтін қ осымшалардан тұ руы керек. Бұ л жағ дайда ө ндірістік класс аталық класс ә рекетін мұ раланды деп айтылады.

ОБП келесі қ ағ идасы – инкапсуляция. Инкапсуляция обьектілер немеме қ олданушыларғ а қ атысты ішкі кластар қ ұ рылғ ысының жеке бө лшектерін сыртқ ылардан жасыруды мінездейді.

Инкапсуляция кейбір программалау тілінде модульдерді екі бө лікке немесе секцияғ а бө луден туындағ ан. Сонымен қ атар модульдің интерфейстік секциясында функция мен ү рдістердің барлық хабарландырулары, модульден тыс енуге болатын мә ліметтер типі сипатталады. Іске асыру деп аталатын екінші модуль сециясында ү рдістің жә не функцияның интерфейстік бө лігінде іске асырудың нақ ты ә дістерін анық тайтын программалық кодтан тұ рады.

Полиморфизм де ОБП негізгі қ ағ идаларының бірі. Полиморфизм (греч. Poly - кө п, morfos - форма) ретінде жағ дайғ а байланысты ә ртү рлі сыртқ ы формаларды қ абылдайтын обьектілердің қ асиеті тү сіндіріледі. ОБП-ғ а қ атысты Применительно к ООП полиморфизм бірдей атаулы ә дістерде орындалатын іс-ә рекеттер қ ай класқ а жататынына байланысты ажыратылуы мү мкін екендігін білдіреді.