Денсаулық сақтау жүйесінде мейірбикенің ролі

Жалпы халық тың жә не бө лек ә р адамның ө мір сапасы кө п факторларғ а байланысты денсаулық жағ дайлармен анық талады: тұ қ ым қ уалаушылық, сыртқ ы ортаның экологиясы, ө мір сү ру салты, материалдық мү мкіндіктері, медициналық кө мектің қ олжетімділігінің кө лемі мен мазмұ ны. Сө зсіз, жоғ ары ө мірлік дең гейге жетуге халық тың ақ параттандырылуы, санитарлық – гигиеналық тә рбие мен медициналық – ә леуметтік кө мектің пішінді жү йесінің болуы, «денсаулық мектебінің» болуы, мейірбикелік кү тімнің оқ ыту бағ ыттылығ ы сияқ ты маң ызды жағ дайлар қ ұ руы мү мкін. Ал осы сауық тыру шараларын жү ргізуді жү зеге асыруда ү лкен рө л білімі мен тә жірибесі жоғ ары сапалы мейірбикелік қ ызметті кө рсетуге мү мкіндік беретін мейірбикелерге тиісті.

Мейірбикелік іс - басымды кадрлық ресурстары жә не халық тың қ олжетімді жә не қ олайлы медициналық кө мекке қ ажеттілігін қ анағ аттандырудағ ы шынайы потенциалдық мү мкіндіктері бар денсаулық сақ тау жү йесінің негізгі қ ұ рамдық бө лігі (Г.М.Перфильева в 1994—1995 гг.).

Мейірбикелік қ ызмет кө рсету денсаулық сақ тау саласында қ ызмет кө рсетудің ең ү немді тә сілінің бірі ретінде қ арастырылады. Мейірбикелік қ ызмет кө рсетуді дамыту денсаулық сақ тау жү йесінің экономикалық тиімділігін ә рі қ арай арттырудағ ы жалпы тенденцияның бө лігі болып есептеледі (Поляков И.В., 1982; Ардаматский Н.А., 1997; Маймулов В.Г., 1997; Щепин О.П., 1998; Вишняков Н.И. и др., 2001; Юрьев В.К., 2000; Греков И.Г., 2001; Двойников С.И., 2003; Медик В.А., 2003; Душенков П.А., 2004; Лучкевич В.С., 2007).

Қ азіргі таң да мейірбикелік істің негізделетін ережесі ол кә сіби қ ызметтің ерекше бө лігі ретіндегі медицинадан жеке ғ ылым болып бө лінуі. Мейірбикелік іс - емдеу ісінде маң ызды болып есептелетін жеткілікті потенциалы бар дербес мамандық.

Мейірбикенің функциясы жә й дә рігердің нұ сқ ауын орындаумен шектелмейді, оның негізгі міндеттеріне пациенттердің кү тімі жү ктелген, яғ ни ауруды алдын алу, денсаулық ты сақ тау, науқ асты қ айта қ алпына келтіру жә не қ иналғ анды жең ілдету міндеттері кіреді.

1987 жылы Жаң а Зеландиядағ ы ө ткен мейірбикелердің Халық аралық кең есінде, бір дауыспен мейірбикелік іске келесі анық тама берілді: мейірбикелік іс денсаулық сақ тау жү йесінің қ ұ рамдық бө лігі ретінде денсаулық ты қ орғ ау, ауруды алдын алу, ең бекке қ абілетсіз жандардың барлық жастарына, физикалық жә не психикалық аурулары бар науқ астарғ а психоә леуметтік кө мек пен кү тім кө рсетеді. Мұ ндай кө мек мейірбикелермен тек емдеу мекемелерінде емес, сонымен қ атар, қ андай да болмасын мекемелерде, ү й жағ дайында, қ ажет болғ ан барлық жерде кө рсетіледі.

Мейірбикенің міндетіне белгілі адамдарғ а, отбасына жә не топтарғ а физикалық, рухани жә не ә леуметтік денсаулық қ а жетуде кө мек кө рсету жатады.

1.2. Мейірбикелердің денсаулық сақ тау жү йесіндегі қ ызметі жә не оғ ан ә сер ететін факторлар.

Соң ғ ы кезде мейірбикенің функциясына кө зқ арастар ө згеруде. Егер бұ рын акцент науқ астарды кү туге бағ ытталса, қ азіргі таң да мейірбикелер басқ а мамандармен бірге басты міндеті ретінде денсаулық ты сақ тау, ауруды алдын алу, адамдардың индивидуалды мү мкіндіктеріне сә йкес барынша тә уелсіздігін қ амтамасыз етуді жатқ ызады.

Мейірбикелердің функциялары мейірбике ісі жө ніндегі БДДҰ Европалық жергілікті бюросымен анық талғ ан.

Бірінші функциясы - мейірбикелік кү тімді жү ргізу, мысалы: алдын алу шараларды, мейірбикелік араласуларды айтуғ а болады. Мейірбикелік кү тімді жасауғ а келесілер жатады:

· адамның жә не оның отбасының қ ажеттіліктерін бағ алау;

· мейірбикелік араласудың арқ асында қ анағ аттануы мү мкін денсаулық пен байланысты бастапқ ы мә селелердіанық тау;

· жеткілікті мейірбикелік кү тімді доспарлау мен жү ргізу; пациенттерді, керек жағ дайда оның отбасын, достарын қ атыстыру;

· қ абылданғ ан кә сіптік стандарттарды қ олдану.

Екінші фукциясы – пациенттерді жә не меірбикелерді оқ ыту, оғ ан жататындар:

· денсаулық ты сақ тау жә не нығ айтуғ а бағ ытталғ ан адамның білімі мен дағ дыларын бағ алау;

· белгілі дең гейде керекті ақ параттарды дайындау жә не ұ сыну;

· басқ а мейірбикелерге, пациенттерге жә не басқ а да персоналдарғ а жаң а білім мен дағ дыларды алуда кө мек кө рсету.

Ү шінші функциясы – медициналық қ ызметкерлер бригадасында мейірбикелердің тә уелді жә не тә уелсіз рө л атқ аруы.

Тө ртінші функциясы- ғ ылыми қ ызметтің кө мегімен мейірбикелік тә жірибені дамыту.

Мейірбикелік істің негізгі мақ саттары:

- халық қ а жә не ЕПМ ә кімшілігіне қ азіргі кездегі мейірбикелік істің маң ыздылығ ы мен басымдылығ ын тү сіндіру;

- халық тың қ ажеттілігін барынша қ анағ аттандыруатын мейірбикелік қ ызметті ұ сыну мен кә сіби міндеттерін кең ейтудің арқ асында мейірбикелік потенциалды дамыту жә не тиімді қ олдану;

- жоғ ары білікті мейірбикелер мен менеджерлерді дайындау да оқ у ү рдісін қ амтамасын ету жә не жү ргізу, сонымен бірге, жоғ ары жіне орта мейірбикелік дең гейдегі мамандардың дипломнан кейінгі дайындығ ын жү ргізу;

- мейірбикелерде белгілі ойлау стилін қ алыптастыру.

Мейірбикелік іс келесі міндеттерді шешеді:

1) кадрлармен жұ мыс жасау ұ йымдастырушылық жә не басқ арушылық резервтерді дамыту жә не кең ейту;

2) халық қ а қ ызмет етуде кә сіптік жә не ведоствалық кү штерді біріктіру;

3) мейірбікелік кө мек сферасында жаң а технологияларды ә зірлеу жә не енгізу;

4) кең естік мейірбикелік кө мекті жү ргізу;

5) санитарлық -ағ арту жә не алдын алу жұ мыстарын жү ргізу;

6) медициналық ақ параттардың жоғ арғ а дең гейін қ амтамасыз ету;

7) персоналдардың білімін арттыру жә не кә сіптік дағ дыларын қ амтамасыз ету бойынша жұ мыстар жү ргізу;

8) мейірбикелік іс саласында ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарын жү ргізу;

9) мейірбикелік кө мек сапасының стандарттарын ә зірлеу [3].

Мейірбикелік істің бастапқ ы дамуы мейірбикелерді тиімді пайдалану, халық тың қ ажеттілігін барынша қ анағ аттандыратын мейірбикелік қ ызметті ұ сыну мен кә сіби міндеттерін кең ейтудің арқ асында мейірбикелік потенциалды дамыту жә не тиімді қ олдану арқ ылы халық қ а сапалы жаң а дең гейдегі медициналық кө мекті қ амтамасыз етеді.

Сонымен, мейірбикелік тә жірибенің стратегиясы денсаулық сақ тау жү йесінің ө згермелі қ ажеттіліктеріне сай болуы қ ажет, ғ ылыми дә лелдеуі болу керек, ә леуметтік тұ рғ ыда қ олайлы болуы қ ажет, жалпы қ олжетімді медициналық кө мек қ амтамасыз ету керек, кө мектің жоғ ары сапасын кепілдеу.

Денсаулық сақ тау саласындағ ы ә ртү рлі категориядағ ы кә сіби топтардың ең бек сипаттамасы мен шарттары олардың денсаулығ ын кө з жазбай қ орғ ауғ а лайық ты. Қ азіргі заманауи жағ дайлар медициналық қ ызметкерлердің ең бегі айқ ын ой ең бектік, жү йкелік-эмоционалдық шиеленістерге, физикалық (радиация, ультра дыбыс, лазерлік сә уле) жә не химиялық ә серлердің болуымен байланысты.

Қ абылдау бө ліміндегі мейірбикелердің кә сіби жетістіктеріне бірнеше факторлар ә сер етеді. Олардың ішінде ә леуметтік, экологиялық, психологиялық, саяси жә не т.б.[4].

Қ абылдау бө лімінің мейірбикелерін ә леуметтік қ орғ аудағ ы ең ө зекті мә селе ретінде білім алу дең гейіне қ арамастан ең бекақ ы дең гейінің тө мендігін; ә леуметтік қ орғ ау дең гейінің тө мендігін; мейірбикелердің айтарлық тай жоғ ары дең гейдегі аурушылдығ ы жә не мү гедектік, ө мір сү ру ұ зақ тығ ының тө мендігін жатқ ызуғ а болады [5].

Орта медициналық қ ызметкерлердің білім алу дең гейін есептемей-ақ ең бекақ ысының тө мен болуы, медициналық қ ызметкерлердің ең бек біліктілігі мен интенсивтілік дең гейіне сә йкес келмеуі.

Ө мір сапасының ең маң ызды кө рсеткіші ө мір сү ру дең гейі болып табылады. Ол лайық ты тіршілік ету ү шін материалдық ресурстармен қ амтамасыз ету жә не салауатты ө мір сү ру; қ оғ ам ө міріне араласу, ә леуметтік мобильділікті қ амтамасыз етумен сипатталады. Бұ л кө рсеткіш мейірбике қ ызметкерлері ү шін барлығ ынан бұ рын ең қ анағ аттанарлық сыз болып табылады. Ең алдымен бұ л объективті себептермен байланысты: медбикелердің тө мен жалақ ысы, жалақ ысы білім алу дең гейіне, жұ мыс кө леміне, қ иындығ ына жә не кө мек кө рсету сапасына байланысты емес беріледі [6].

Орта қ ызметкерлердің ә леуметтік қ орғ ау дең гейінің тө мендігі.

Жиі мейірбикелік қ ызметкерлердің категориясы ә леуметтік бағ дарламаларғ а қ атысуғ а мү мкіндігі жоқ. Мысал ретінде: тұ рғ ын ү йді несиеге жең ілдікпен алу, бала-бақ шаларғ а балаларына жең ілдік шартамен орын беру, шипажайларғ а, сауық тыру демалыс ү йлерге жолдама ұ сыну, ерікті медициналық сақ тандыру полистерін алуғ а жә не т.б. [7].

Медициналық қ ызметкерлердің жеткілікті жоғ ары дең гейдегі ауру-сырқ аулығ ы жә не мү гедектік, жеке категорядағ ы қ ызметкерлердің ө мір сү ру ұ зақ тығ ының қ ысқ а болуы, кә сіби зияндылық қ аупі.

Мейірбике ісінің кө птеген мамандары айлық кө рсеткішінің тө мендігінен ауысып жұ мыс істеуге тиісті, ол ө з алдына ү лкен физикалық кү штеме мен тө зімділікті қ ажетсінеді жә не де физикалық денсаулығ ына негативті ә сер етеді, толық қ ұ нды демалысқ а да, спортпен жаттығ уғ а да уақ ыты жеткіліксіз.

Орта медициналық қ ызметкерлердің жоғ ары психологиялық кү штемесі, созылмалы шаршау синдромы жә не эмоционалды зорығ уы. Мейірбике қ ызметкерлерінің ең бегі ө те қ иын жә не жауапкершілігі мол қ ызметтердің қ атарына жатады. Ол маң ызды интелектуалды кү штемемен сипатталады, ү лкен кө лемде жедел жә не ұ зақ есте сақ тау қ абілетті талап етеді. Сипатталғ ан қ асиеттер бір жағ ынан ең бектің негізгі кә сіби ә сері болса, екінші жағ ынан жоғ ары психологиялық кү штемемен жү реді. Ол шаршаумен, зорығ умен, қ алжыраумен, ең бекке қ абілеттілігінің тө мендеуімен, конфликттің жоғ арылауымен, денсаулық жағ дайының жаман болуымен жү реді. Созылмалы кә сіби кү йзеліс ә серінен соматикалық аурулардың даму қ аупі бар [8, 9, 42].

Қ олайсыз ең бек шарттары; кә сіби зияндылық қ ауіпі (вирусты гепатитпен, туберкулезбен, ЖИТС-инфекциясымен т.б. жұ қ тыру). Ең бек ү рдістері мен ө ндіруші орталардың ә ртү рлі қ олайсыз факторлары, мысалы: мә жбү рлі ең бек қ алпы, жайсыз микроклимат, жұ мыс орныны жабдық талуының тө мен дең гейі, жұ мыс зонасында ауада химиялық заттардың араласуы, электормагнитти жә не лазерлі сә улелердің болуы, радиация фонының жоғ ары болуы жә не басқ а да адам ағ засына кә сіби зияндылық тар. Олар кә сіби ауруларды тудыруы мү мкін [10].

Жиі ЕПМ тү сіп тұ ратын қ аржылық заттар соң ғ ы кезекте мейірбике қ ызметкерлерінің жұ мыс жағ дайын ө згертуге, кіші механизациялық заттарды алуғ а, мейірбике қ ызметкерлердің ең бегіне ғ ылыми-негізделген шарттар жасауғ а, мейірбикелердің жұ мысын жең ілдететін жә не рационалды емес жұ мыс уақ ытын шығ ынын қ ысқ артумен байланысты қ ұ ралдармен жабдық тау, сонымен қ атар мейірбике ісіне бағ ытталады.

Медициналық қ ызметкерлердің ең бек сапасына ә сер ететін ең маң ызды фактор болып ың ғ айлы жиhаздармен жабдық талғ ан жұ мыс орны жә не техикалық жабдық тау болып табылады.

Тә жірибе жү зінде біз жиі жұ мыс кабинеттерінің ың ғ айсыз жоспарланғ андығ ын, жеке компьютерлермен жә не оргтехникамен жеткіліксіз қ амтуы, ЕПМ-нің барлық қ ызметімен байланысқ а шығ уғ а арналғ ан коммуникациялық технологиялардың жеткіліксіз дамуымен кездесіп тұ рамыз. Мұ ның бә рі қ иындық тудыртып, заманауи жағ дайда жұ мыста табыс немесе сә тсіздік ә келуін анық тайды.

Қ азақ стан Республикасының денсаулық сақ тау жү йесінде жалпығ а бірдей мейірбикелік қ ызметтің моделдері мен ғ ылыми негізінің жоқ тығ ы. Медициналық кө мек кө рсету ә сері жетілдірілген мейірбикелік қ ызметпен байланысты. Ол мейірбикелік технологияларды, кү тім техникасын, алдын алу шараларын, диагностика жә не емдеуді ұ йымдастыруды жү зеге асыру арқ ылы бағ ытталады. Мейірбике ісі мамандарының қ ызметін реттеуші жеткіліксіз қ ұ растырылғ ан нормативті-қ ұ қ ық тық база [11].

Денсаулық сақ тау мекемелері ү шін «мейірбике ісі» мамандығ ы бойынша жоғ ары медициналық білімі бар мамандардың міндеттер тізбесін кең ейту керек. Қ азіргі кезде мейірбике ісі мамандарының емдеу-диагностикалық ү рдісте, науқ астарғ а кө мек кө рсету бойынша пә наралық команда қ ұ рамында, алдын алуда нормативті-қ ұ қ ық тық базасы жеткіліксіз жасалынғ ан. Денсаулық сақ тауда заманауи қ ажеттіліктеріне жоғ ары мейірбикелік, орта медициналық жә не фармацевтикалық білім алу мемлекеттік білім алу стандарттарына сә йкес келмеуі, орта медициналық қ ызметкерлердің науқ астарды кү туде, диагностикалау ә дістерінде, алдын алу жә не қ алпына келтіруде заманауи ә дістер мен заттар туралы тө мен ақ параттандырылуы, медициналық қ ызметкерлердің кә сіби дең гейінің тө мендігі [12].

Медициналық қ ызметкерлер патогенді жә не шартты-патогенді микроорганизмдермен шақ ырылатын инфекциялық ауруларды жұ қ тыру қ ауіптілігі жоғ ары болып келеді. ЕПМ қ ызметкерлердің кә сіби қ ызметінің нә тижесінде ауырып қ алуы тә жірибелі денсаулық сақ тауда ө те маң ызды мә селе болып табылады. Қ азіргі кезде жоғ ары білікті медициналық кө мек аурулардың себебіне байланысты жұ мыс уақ ытын қ ысқ артуғ а қ абілетті. Медициналық қ ызметкерлердің жұ мысының сапасы мен ә сері тек біліктілік дең гейі мен ЕПМ-нің материалды-техникалық жабық талуына ғ ана байланысты емес, сонымен қ атар маманның денсаулық жағ дайына да байланысты.

Қ азіргі кезең де елдегі денсаулық сақ тау дең гейі оның материалдық базасына, медициналық қ ызметкерлердің біліктілігі мен ең бекақ ысын тө леуге байланысты. Бү гінгі Қ азақ стандағ ы мемлекеттік медицина аталғ ан аспектілердің ешқ айсысымен мақ тана алмайды. Бір жағ ынан ү кімет ү здіксіз сфераны қ аржыландыруды жалғ астырып келе жатқ анымен, екінші жағ ынан жақ сару байқ алмайды. Медицинады жалақ ы тө мен, ал қ ызметкерлердің жұ мыс жағ дайлары еш ө згеріссіз.

Маман қ ұ рамының тұ рақ сыздығ ы мен мамандар ағ ысын анық тайтын маң ызды факторлар қ атарына ЕПМ-де жас мамандарды бейімдеу бағ дарламасының болмауы жә не мамандарды дамытудың тиімсіз саясаты жатады: 61, 0% зерттелген медициналық қ ызметкерлер ең бек ету ә рекеті барысында жұ мыс орнын ауыстырғ ан, 40, 0% – бұ рынғ ы орнында бір жылдан аз уақ ыт істеген.

Жыл сайын саладан зейнеткерлік жасқ а жеткен орта есеппен 100-ден 120-ғ а дейін мамандар жұ мыстан кетеді. Ваканттық орындар жас мамандар есебінен толық тырылады.

Массалық ақ парат қ ұ ралдарын медициналық қ ызметкерлер максимал дең гейде қ олданулары қ ажет. Бү гінгі кү ні денсаулық сақ таудың алдында халық денсаулығ ын жақ сарту бойынша шараларды орындау ғ ана емес, сонымен қ атар денсаулық сақ таудың ө зекті мә селелерін шешу сияқ ты маң ызды аспектіні естен шығ армағ ан жө н. Халық арасында медициналық қ ызметкердің жағ ымды имиджін, медициналық мамандық тың беделін қ алыптастыру бізге сын, себебі, бізде ө з істеріне берілген, денсаулық сақ тау ә рекетінде жанын аямай қ ызмет етіп жү рген мамандар аз емес[48, 49].

Нарық тық қ атынастар талаптарына медиктер реакциясы кә сіби мү мкіндіктерін ү здіксіз жетілдіру қ ажеттілігімен кө рінеді. Оғ ан жетудің тиімді тә сілдеріне оқ у курстарында білімін жетілдіру, арнайы ә дебиеттерді қ арау, конференциялар, кө рмелерге қ атысып, ғ аламтор жү йесін қ олдана білу. Заманауи компьютерлік технологияларды қ олдана отырып ақ параттық алмасу сұ рақ тарының да маң ызы зор екенін мойындау керек.

Жалақ ыны жоғ арылатпас бұ рын бағ аның ө сіп кетуі медициналық қ ызметкерлерді негізгі жұ мыс орнындағ ы бір ставкамен шектелмей қ осымша жұ мыс жасауғ а итермелейді: сұ ралғ ан респонденттердің 2/3-і қ осалқ ы жұ мыстар орындап, аптасына 79 сағ атқ а дейін жү ктеме орындағ ан. Мұ ндай физикалық жә не психоэмоционалды жү ктемелерге ә келетін қ осымша жұ мыс жасаудың себептерін медициналық қ ызметкерлер осындай жолмен жанұ я бюджетін толық тыруғ а тырысумен тү сіндіреді. Қ осымша жұ мыс атқ аратын қ ызметкерлердің негізгі бө лігі 30 жасқ а дейінгілер.

Медицина мамандығ ы зиянсыз емес. 102 ЕПМ санитарлық -техникалық паспортизациясы мен ондағ ы ең бек жағ дайларын тексеру материалдарын талдау олардың қ анағ аттанарлық сыз жағ дайын кө рсеткен: жұ мыс жасау аймақ тарының жетіспеушілігі жә не санитарлық -гигиеналық нормативтерге сә йкес келмеуі, лардың кө пшілігінің арнайы емес ғ имараттарда орналасуы, ауруханалардағ ы қ осалқ ы жұ мыс орындаушылық тың жоғ ары коэффициенті, медикаменттердің, таң у материалының, диагностикалық зерттеулер ү шін химиялық реакторлардың жетіспеушілігі, медициналық қ ұ рылғ ылардың тығ ыз кестемен жұ мыс жасаулары.

Кең естік денсаулық сақ тау кезең інде жү ргізілген зерттеу нә тижелерінен медициналық қ ызметкерлер арасындағ ы жалпы мү гедектік жағ дайлары тіркелгені белгілі. Мү гедектер арасында орта медициналық қ ызметкерлер 85, 2% қ ұ рап, оның ішіндегі ә йелдері – 76, 7% тең болғ ан. Біріншілік мү гедектік қ ұ рылымында бірінші орынғ а ие ауру тү рлеріне қ ан айналу жү йесінің аурулары (10 000 жұ мысшығ а шақ қ анда 7, 92 адам), сосын тірек-қ имыл жә не дә некер ұ лпасының аурулары (4, 54 адам), тыныс жү йесінің аурулары, жарақ аттанулар жә не уланулар жатады.

Қ азіргі кезде медициналық қ ызметкерлердің кә сіби міндеттерін орындауғ а арналғ ан сә йкес жағ дайлармен қ амтамасыз етуге кепіл етілген қ ұ қ ылары еленбей келеді. Сондық тан ең бек қ ұ қ ыларын қ орғ аудың маң ызды алғ ышарты болып жұ мысты ынталандыру жә не стимульдеу, қ ызметкерлерді қ олайлы ең бек жағ дайымен қ амтамасыз ету, оны ауырлығ ы бойынша жіктеп дифференциялды жалақ ы тө ленуін жолғ а қ ою табылады.

Медициналық қ ызметкерлердің денсаулығ ының ә леуметтік бағ асы олардың ең бектерінің арқ асында бү кіл халық шаруашылығ ының шығ армашылық потенциалы қ амтамасыз етілед. Сө зсіз ө зекті мә селе екеніне қ арамастан медициналық қ ызметкердің денсаулығ ы проблемасы жеткіліксіз зерттелген.

Медициналық қ ызметкерлердің денсаулық жағ дайы мен оның бағ асы олардың кә сіби білімдерінің, жиі жағ дайда кә сіби дағ дыларының қ ұ зіретінде: сұ ралғ ан медперсоналдың жартысынан азы ө з денсаулық тарына белсенді тү рде қ арайды, ал ә рбір тө ртіншісі – ө з денсаулық тарын жақ сарту ү шін ештең е жасамайды. Ө здеріне кө рсетілетін медициналық қ ызметтің теріс жақ тарына кө птеген медициналық кө мек қ ұ нын тө леу керектігін жатқ ызады. Тіпті медициналық білімдерді кә сіби игерген дә рігерлердің ө здері толық қ ұ нды емге қ ол жеткізу шектеулігін мойындайды [16].

Ендігі зерттеу нә тижелері медиктердің денсаулық жағ дайларының тө мендеуін куә ландырады: 25, 6% дә рігерлер жә не 18, 4% мейірбикелер ө з денсаулық тарын нашар деп бағ алағ ан, 69, 5% жә не 69, 3%, сә йкесінше, қ анағ аттанарлық. Олардың кө пшілігі ең бекке жарамсыздық парағ ын қ олданбайды (92, 5%), себебі ретінде ө з-ө зін емдеумен айналысатынын, учаскелік персоналдың ө з міндетіне деген жоғ ары жауапкершілігін жә не ө з денсаулығ ына немқ ұ райды қ арауды атайды. Профилактикалық байқ аулардың сапасыздығ ына байланысты 37, 6% сұ ралғ андар оны тіпті ө тпейді екен.

Медициналық қ ызметкерлердің денсаулық тарын нашарлату себептерінің арасында жетекшілері болып жү рек ақ аулары, жоғ ары АҚ, хроникалық жү йке жә не эмоционалды проблемалар, депрессиялар, тері аурулары мен асқ азан-ішек жолдарының патологиясы табылады.

Дегенмен, медиктердің УЕЖ аурушылдығ ының себептерінің арасында бірінші орында тыныс ақ заларының аурулары, екінші – қ ан айналу жү йесінің аурулары, ү шінші – жү йке жү йесінің жә не сезім мү шелерінің аурулары, тө ртінші – асқ орту ақ заларының аурулары тұ р.

Денсаулық жағ дайы 50, 0% ө мір сү ру салты мен ө мір жағ дайларымен байланысты. Ізінше, қ азіргі қ оғ амдағ ы денсаулық негізі болып дені сау болуғ а, салауатты ө мір сү руге, индивидтің жан-жақ ты гармониялық дамуына деген сұ раныстың болуы жатады.

Медициналық қ ызметкерлердің негізгі бө лігінің ө мір салты белсенді емес. Қ ала сыртына шығ у, жалпы жанұ ялық серуен қ ұ ру сирек қ ұ былыс. Теледидар қ арау, ә дебиеттер оқ у жә не ү й шаруасын жү ргізуді кө бірек қ алайды. Демалысқ а деген немқ ұ рай кө ң ілдерін уақ ыттың жеткіліксіздігімен жә не материалдық қ иындық тармен тү сіндіреді. Онымен қ оса кө птеген медициналық қ ызметкерлер зиянды ә деттердің залалын біле тұ ра (темекі шегу, алкоголь қ олдану), олардан бас тартпай ө з денсаулық тарына айтарлық нұ қ сан келтіреді.

Денсаулық сақ тау жү йесі қ ызметкерлерінің денсаулығ ын қ орғ ау маң ызды ә леуметтік міндет болып табылады да, оны сә тті тү рде шешу Ү кіметтің, жергілікті басқ ару ұ йымдарының, кә сіподақ ұ йымдары мен медиктердің ө здерінің біріккен кү ш салуларына тә уелді. Бұ л топтың кө птеген экономикалық проблемалары олардың ө мір дең гейлерін реалды кө теру арқ ылы шешілуі мү мкін. Алайда, проблемалардың бір бө лігі денсаулық сақ тау жү йесінің ө з ішінде оларды медициналық кө мекпен қ амтуды жақ сарту есебінен шешілуі мү мкін.

Қ азіргі кезең де мейірбике ісінің медицинадағ ы жә не денсаулық сақ таудағ ы маң ыздылығ ын ескере келе, жә не де мейірбикелік істі реформалау мейірбике кә сібінің автономдылық мү мкіндігін нақ тылады. Сонымен қ атар, Қ Р мейірбикелердің заң дылық мә ртебесіне қ атысты, яғ ни мейірбикелер мен дә рігерлер арасындағ ы қ ұ зыреттіліктерді заң ды тү рде бө лу қ осымшалар мен дә лелдерді, қ айта қ арауларды талап етеді [17].