Акушер-гинекологиялық сот-медициналық сараптамасы

Акушер-гинекологиялық СМ сараптамасы тергеуші, прокурор, анық тау жү ргізуші тұ лғ а қ аулысының немесе сот ұ йғ арымының негізінде ғ ана жү ргізілдеі.

Акушер-гинекологиялық сот-медициналық сараптама жү ргізу мына жағ дайларды анық тау ү шін қ ажет:

- жыныстық жетілуі,

- қ ыздық тың бұ зылуы,

- зорлап жыныстық қ атынас жасағ анын сипаттайтын белгілері,

- жыныстық қ атынас жә не ұ рық тану қ абілеттілігі,

- жү ктілік жә не бұ рынғ ы босанулары,

- жү ктілікті тоқ татудың жарақ атпен байланысын,

- жү ктілікті жасанды тоқ тату,

- жынысы,

- ең бек қ абілеттілігін немесе ауыр ең бекке жарамдылығ ын тұ рақ ты жоғ алтуын анық тағ анда жыныстық органдардың жағ дайларын.

Жыныстық ө мір, бала кө теру, жү ктілік, босану жә не бала емізу денсаулық ты бұ збайтын қ алыпты іс болып табылуы жә не куә ленуші аналық міндеттерін орындауғ а қ абілетті болуы, ә йел ағ засының толық қ ұ рылуы жыныстық жетілу деп аталады.

Бұ рын жыныстық ө мір қ ұ рмағ ан куә ленушінің жыныстық тиіспеушілігі туралы сұ рақ ты шешкенде сарапшы қ ыздық белгісінің тұ тастығ ын, егер ол бұ зылғ ан болса, мү мкін болса бұ зылу уақ ытын (ұ зақ тығ ын) анық тайды. Қ ыздық белгісінің бұ зылғ андығ ы анық талғ ан жағ дайда олардың санын, шектеулерін, формасын жә не жыртылу шеттерінің сипатын (қ ансырап тұ рғ ан, ұ нтақ талғ ан, тыртық талып жатқ ан, тыртық талғ ан), жыртылу терең дігін (қ ыздық биіктігінің, енінің ортасына, оның тү біне дейін жетеді), олардың бетінің тү сін, жыртылу шеттерінің тығ ыздығ ын сипаттап жазады.

Бұ л сараптаманы жү ргізгенде бұ рынғ ы жыныстық қ атынастарын куә лендіретін объективті мә ліметтерді жә не кү штеп жыныстық акт немесе оғ ан ә рекет жасағ андығ ын сипаттайтын денедегі зақ ымдарды анық тау СМ сарапшының міндетіне кіреді.

Кә мелетке толмағ андарды куә лендіргенде СМ сарапшының міндетіне зақ ымдардың немесе басқ а сипаттас белгілердің бар-жоқ тығ ын анық тау жатады.

Азғ ындық ә рекеттердің кө рінуі ә ртү рлі сипатқ а ие.

Азғ ындық ә рекеттердің белгілері болып табылатындар:

· шырышты қ абық шаның қ ызаруы;

· қ ыздық белгісінің жыртылуы жә не ү зілуі;

· қ алың ынан, шетімен немесе оның тұ ғ ырынан қ ан кетуі, сыртқ ы жыныс органдарының шырышты қ абық шасында, атап айтқ анда кіші жыныстық еріннің, клитордың маң айында қ ан кетуі жә не жарық, жыртық, сызат болуы;

· шат, аралық, артқ ы тесік маң айындағ ы ә ртү рлі зақ ымдар.

Бұ л сараптама неке бұ зу (айрылысу) істерінде, бала кө теру (ұ рық тану) қ абілеті жоқ ә йел ө зін бө тен баланың анасы ретінде кө рсеткен жағ дайларда, ұ рық тандыру қ абілетін жоғ алту туралы сұ рақ тарда дене зақ ымдары ауырлығ ын анық тағ анда жү ргізіледі.

Жыныстық қ атынасқ а тү су туралы сұ рақ ты шешкенде сарапшы жыныстық органдарда ақ аулар немесе вагинизм бар-жоқ тығ ын айқ ындауы тиіс.

Сыртқ ы жыныстық органдарды тексергенде анық тау қ ажет:

- жыныстық тесіктің жағ дайын (жабық, бос), аралық тың жағ дайын: жыртылудың бар-жоқ тығ ы, пайда болу уақ ыты, дә режесі;

- шырышты сыртқ ы жыныстық бө лшектердің жағ дайын: тү сі, ісінуі, зақ ымдануы;

- қ ыздық белгісін, еріндердің жү генін: тұ ғ ырында ү здіксіздігі сақ талғ ан ба немесе оның тү рі сү йел тә різді кө терің кі ме;

- қ ынапқ а кіре беріс жағ дайы: тар, тартылуғ а қ абілетті, кең, бос;

- ірің деудің (бө лінудің) бар-жоқ тығ ы.

Жү ктілікті тоқ татудың жарақ атпен байланысын анық тау бойынша сараптама жү ргізгенде СМ сарапшы куә ленушінің сө зінен анамнез жинауы тиіс, оны куә лендіруі (тексеруі) керек, сонан соң жү ктілікке дейін жә не жарақ аттан кейін куә ленуші жү гінген емдеу жә не босануғ а кө мектесуші мекемелерден, ә йелдер консультациясынан медициналық қ ұ жаттардың тү пнұ сқ асын сұ ратып алуы қ ажет.

Іштегі баланы алып тастау (аборт) тек дә рігерлермен емдеу мекемелерінде ғ ана жү ргізілуі мү мкін. Емдеу мекемесінде сә йкес негізсіз немесе дә рігермен емдеу мекемесінен тыс жерде немесе медициналық білімі жоқ тұ лғ амен жасалғ ан аборт заң сыз аборт деп саналады.

Жынысын анық тау бойынша СМС сот-медициналық сарапшының, акушер-гинекологтың, эндокринологтың, урологтың жә не психиатрдың қ атысуымен ө теді.

Бұ л сараптама туғ анда жынысын қ ате қ ойғ ан жағ дайларда, неке бұ зу істерінде, жыныстық қ ылмыстар, жыныстық бұ рмалау, қ орлау жағ дайларында тағ айындалады.

Тақ ырыпқ а арналғ ан ә дебиет:

1 В.Н. Крюков, Сот медицинасы: - Москва: «Норма», 2004 ж.

2. В.Л. Попов, Сот-медициналық сараптама, Анық тамалық: - Санкт-Петербург: «Питер», 1997 ж.

3. В.Л. Попов, Сот медицинасы: - Санкт Петербург: «Питер», 2002 ж.

4. Г.С. Шанаева, Сот-медициналық сараптама: - Алматы: - «Дә некер», 2003 ж.

5. Денсаулық қ а келтірілген зиянның ауырлығ ын сот-медициналық бағ алау ережелері. 1998 ж. 04.05. № 240 бұ йрық.