Бактериядан шыққан тағамдық уланулар

Ащы улармен улану (қ ышқ ылдармен, сілтілерменщелочами).

Токсикология – улар жә не уланулар туралы ғ ылым. Бұ л ғ ылым жеке жә не жалпы болып бө лінеді. Жалпы ғ ылымы ә ртү рлі заттардың ағ зағ а уытты (токсикалық) ә сер етуінің жалпы заң дылығ ын зерттейді, екіншісі (жеке ғ ылымы) жеке улардың ә серлерін зерттейді жә не олардан туындағ ан уланудан емделу заттарын қ арастырады.

Токсикология бірнеше ө зіндік бө лімдерге бө лінді:

- соттық;

- ө ндірістік;

- тағ амдық (тамақ тық);

- ә скери.

Химиялық немесе физикохимиялық ә серімен, ағ зағ а кішкене мө лшерде ене отырып, кейбір жағ дайларда денсаулық тың бұ зылуын жә не ө лім туғ ызатын заттар улар деп аталады.

Азот қ ышқ ылы тың айтқ ыш, жарылғ ыш заттар ө ндіргенде қ олданылады, сондық тан ол кесірлі оқ иғ аларда жиі, ал ө з-ө зіне қ ол сұ ғ уда сирек кездеседі. Ө лім дозасы (мө лшері) - 8-10 мл. Ө лім ә детте аурулық шоктан (естен танудан) туындайды. Кү кірт қ ышқ ылы кө біне ингаляциялық улану шақ ырады. Сутегі тотығ ы. Ө лім дозасы 100 мл, ішке қ абылдағ анда.

Іріткі улармен улану (сынаппен, мышьякпен, фосформен, мырышпен жә не басқ а қ оспалармен).

Сынап жә не сынаптың тұ зы - сулема бө лмелік температурада буланады. Сынап жә не оның препараты (сулема) асқ азан-ішек немесе несеп-жыныстық, дем алу жү йелерінің шырышты қ абыршық тары арқ ылы тү седі. Сынап ақ уыз ферменттерін байланыстырып тоқ татады жә не барлық тірі ағ залардың белсенділігін басып тастайды. Мышьякпен улану (ақ мышьяк ө те қ ауіпті, оны зиян жануарларды улауғ а пайдаланады, сол себептен ө те қ ол жетімді). Тірі адамда да, мә йітте де диагнозын қ ою қ иындық туғ ызады. Сот-медициналық сараптама жү ргізгенде мышьяктың бауырда ө те ұ зақ, ал созылмалы улануда ол шаштарда сақ талатынын ескерген жө н.

3. Қ анғ а ә сер ететін улармен улану (кө міртегі тотығ ы, натрий интригі). Удың бұ л тобы қ анғ а тү сіпэритроциттерді бұ зады, сондық тан гемоглобин плазмағ а шығ ады (бұ л у саң ырауқ ұ лақ тарда, жылан уында болады). Қ андық улар гемоглобинды жұ мысқ а жарамсыз жағ дайғ а келтіреді, мысалы кө міртегі тотығ ы – тұ ншық тырғ ыш улы газ. Газ қ анда гемоглобинмен байланысады, эритроциттер оттегін тасымалдай алмайды (мұ ндай жағ дайларда қ анның қ ұ рамында кө міртегі тотығ ы 70% жоғ ары болғ анда ө лім туындайды). Ө лім дем алу ферменттерінің тұ ншық тырғ ыш газбен қ оршалуынан да, яғ ни тканьдік гипоксиядан да туындауы мү мкін. У орталық жү йке жү йесіне (ОЖЖ) жә не жү ректің бұ лшық етіне тікелей ә сер етуі мү мкін.

Сот-химиялық зерттеуге, мә йітті тілу кезінде, карбоксигемоглобин бар-жоқ тығ ын анық тау ү шін қ анды тек жү рек қ уысынан алады. Сонымен бірге кө міртегі тотығ ының бар-жоқ тығ ын анық тауғ а бірнеше арнайы алдын-алу сынамаларын (пробаларын) қ олданады: формалиндік сынама, Гоппе-Зейлердің сынамасы жә не Кунхельдің сынамасы.