Дәрістердің қысқаша жазбасы

1 тақ ырып. Сұ йық тық пен газдың қ асиеттері. (2 сағ ат)

Дә ріс жоспары

1. Кіріспе;

2. Сұ йық тү рлері;

3. Тамшылы сұ йық қ асиеттері;

4. Газ тә різдес сұ йық тардың қ асиеттері;

5. Сұ йық қ а ә сер ететін кү штер туралы.

Дә рістің қ ысқ аша мазмұ ны

Гидравлика тамшылы сұ йық тық тардың тепетең дік жә не қ ө зғ алыс заң дарын зерттейтін ғ ылым. Сұ йық тық тепетең дік заң ының қ арастыратын гидравликаның бір бө лігі гидростатика, ал сұ йық тық тың қ озғ алыс заң ының бө лігі – гидродинамика деп аталады.

Ақ қ ыш қ асиеті бар физикалық денені сұ йық тық деп атайды, сондық тан сұ йық тық тың жеке тү рі жоқ, ол ө зін орналастырғ ан ыдыстың тү рінде болады. Тамшылы сұ йық тық тар ү лкен сығ ылу кедергісімен (толық тү рде сығ ылмайтын) жә не сұ йық тық тың бө лшектері арасындағ ы азғ антай айқ асу кү ші мен ү йкеліс кү штерінен шық қ ан созылмалы жә не ү йкелістің тө мен кедергісімен сипатталады. Газдық сұ йық тық тар ү лкен сығ ылушылығ ымен жә не азғ антай жабысқ ақ тығ ымен сипатталады. Газдық сұ йық тық тарғ а барлық газдар жатады. Сұ йық тық қ асиеттеріне меншікті салмақ, тығ ыздық, сығ ылғ ыштық жә не сұ йық тық тың температуралық ұ лғ аюы, жабысқ ақ тық жатады.

Газдық сұ йық тық тар. Газдық сұ йық тардың ү лкен сығ ымдылығ ының ә серінен олардың тығ ыздығ ы жә не меншікті салмағ ы кө п жерде қ ысымғ а байланысты, сондай-ақ температурадан.

Газдың сығ ылу жә не ұ лғ аю процесі:

Бойль-Мариотта заң ы

(1.1)

онда р₁ и р₂ - қ ысым;

V₁ и V₂ – р₁ жә не р₂ сә йкес қ ысым кезінде тұ рақ ты температурадағ ы газдың кө лемі.

Гей – Люссак заң ы

(1.2)

онда T₁ жә не T₂ – абсолюттік температуралар; T₁=273.15+t₁; T₂=273.15+t₂; (бұ л жерде газ температуралары Цельсия шкаласы бойынша).

Гей – Люссак жә не Бойль – Мариотта заң дарына сә йкес жетілген газдың тең деу жағ дайы былай деп белгіленді:

(1.3)

онда G – салмақ кгс;

R – 1^◦ (p=const) қ ызғ анда газдың 1 кгс ұ лғ аю жұ мысына тең тұ рақ ты меншікті газдық; R=848/M кгс∙ м/кг∙ град (бұ л жерде М – газдың молекулярлық салмағ ы).

Тыныштық та тұ рғ ан сұ йық тық екі категориялы сыртқ ы кү штердің ә серіне ұ шырайды: массалық жә не беттік. Массалық қ а сұ йық тық кү шке пропорциональды кү штер жатады - салмақ кү ші мен инерция кү ші.

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы. /Т.М. Башта и др. М.: Машиностроение, 1982

2. Б. Т. Емцев. Техническая гидромеханика М.: Машиностроение, 1987.

3. В.Г. Гейер и др. Гидравлика и гидропривод. М.: Недра, 1991.

4. Р. Р. Чугаев. Гидравлика. Ленинград: Энергия, 1975.

СӨ Ж бақ ылау тапсырмалары

1. Тамшылы жә не газ тә різдес сұ йық тардың тығ ыздығ ын анық тау.

2. Тамшылы жә не газ тә різдес сұ йық тардың тұ тқ ырлығ ын анық тау.

3. Сұ йық тың сығ ылуын есептеу.

4. Сұ йық қ а ә сер ететін кү штерді анық тау.