Жұмысты орындау тәртібі

Зертханалық жұ мыс стендті қ олдану арқ ылы орындалады. Оның сызбасы 2 - суретінде кө рсетілген. Бұ л жерде қ ұ быр ө ткізгіш тік жазық тық та жасалғ ан жә не жергілікті кедергілерден қ ұ ралғ ан: А- кенеттен ұ лғ аю; Б- кенеттен кішірею; В₄-вентиль; Г- 90˚ градусқ а бұ рылу; Д-180˚ градусқ а баяу бұ рылу. Қ ұ быр ө ткізгіш H тұ рақ ты арынды қ амтамасыз ететін су қ оймасымен вентиль арқ ылы жалғ анғ ан жә не В₅ вентиль арқ ылы МБ ө лшеулі кү бішеге шығ ады. Ө лшеулі кү біше В₁₂ вентилі арқ ылы ағ ызу сызығ ымен байланысқ ан. Жергілікті кедергілер аралығ ында П₄....П₉ шыны аяқ тары бар пьезометриялық тү тіктер орнатылғ ан. Олар панельде сә йкесінше 4....9 нө мірлерімен кө рсетілген.

Сынақ жү ргізудің реттілігі келесідей:

1. Z_i жә не D_i геометриялық параметрлердің ө лшеулерін жү ргізу;

2. Қ ұ быр ө ткізгіштің толып тұ рғ анына кө з жеткізің із. Ол ү шін МБ ө лшеулі кү бішеде су болмау (вентиль В₁₂) керек жә не пьезометрлерде (вентиль В₃) су бар болу керек.

3. В₅ вентилін баяу ашып, пьезометрлер дең гейін шамамен 0.....25 см мә ніне дейін тү сіріп шығ ынды реттеу.

4. В₁₂ вентилінің кө мегімен кү бішені жауып, сызғ ышпен судың дең гейін ө лшеу жә не секундомерді сө ндіру керек. Соң ғ ы екі амал бір уақ ытта орындалу керек.

5. Кү бішенің толу уақ ытында П₄…П₉ пьезометр кө рсеткіштерін 1- кестесіне жазу.

6. Су дең гейінің кү бішенің жоғ арғ ы шығ у тесігіне жақ ындағ ан кезінде h_{δ 2} дең гейін ө лшеп секундомерді тоқ тату қ ажет.

7. Берілген формулалар бойынша есептеулер жү ргізіп, 1 жә не 2 кестесін толтыру керек.

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Т.М. Башта и др. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы. М.: Машиностроение, 1982

2. В.Г. Гейер и др. Гидравлика и гидропривод. М.: Недра, 1991.

3 Қ.Б. Қ ызыров, Г.С. Жолдыбаева, Ж.Н. Нокина. «Сұ йық тық жә не газ механикасы жә не гидропневможетек», «Гидравлика жә не гидропневможетек» пә ндері бойынша ә дістемелік нұ сқ аулар. Қ арағ анды: Қ арМТУ, 2010 ж. 40 б.

4. В.К.Свешников; А.А.Усов. Станочные гидроприводы. М.: Машиностроение, 1988

Зертханалық жұ мыс №5. Қ ұ бырдағ ы гидравликалық кедергі коэффициентін анық тау (2 сағ ат)

Жұ мысты орындау реті

- берілген жұ мыстың методикалық анық тамасы мен теориялық материалын оқ ып білу;

- бақ ылау сұ рақ тарына жауап беру;

- зертханалық жұ мыстың орындалу тә ртібі жә не сынау стендімен танысу;

- тә жірибе жү ргізу;

- тә жірибе қ орытындысын ө ң деп, график немесе кесте тү рінде кө рсету;

- зертханалық жұ мысты рә сімдеп қ орғ ау;

Экспериментальді деректерді ө ң деу жә не жұ мысты жү ргізу реті:

Тә жірибелік стендпен танысқ аннан кейін сынақ тар келесі ретпен орындалады.

1) В₈, В₉, В₁₀, В₁₁ вентилдерін жабу. В₁₂ вентилін ашып, ө лшеулі кү бішеден сұ йық тық ты ағ ызу, содан соң В₁₂ вентилін жабу.

2) В₈ вентилін ашып қ ұ быр ө ткізгішті сыналатын сұ йық тық пен толтыру. П₁₁ мен П₁₀ пьезометрлердегі сұ йық мө лшері бірдей болу керек.

3) В₉ вентилін баяу ашып, МБ ө лшеулі қ ү бішенің белгіленген мө лшерге дейінгі толу уақ ытын жазу. Пьезометр П₁₁-дегі сұ йық мө лшері (20....30)·10м^-2 аралығ ында болатындай етіп қ озғ алыс режимін орнату керек.

4) жә не мә ндеріне сә йкес келетін П₁₁ мен П₁₀ пьезометрлерінің кө рсетулерін жазып алу керек. Ө лшеу қ орытындыларын бақ ылау журналына тіркеу.

5) Ө лшеулі кү бішедегі сұ йық тық мө лшері «с» дең гейге жеткенде В₉ вентилін жауып, толу уақ ытын жазып алу керек. Ө лшеу қ орытындыларын бақ ылау журналына тіркеу.

6) В₁₂ вентилді ашып ө лшеулі кү бішедегі сұ йық тық ты ағ ызып, содан соң В₁₂ вентилін жабу керек.

7) d₂ жә не L₂ мә ндерін стендтен жазып алу.

8) В₈ вентилін жауып, В₁₀ вентилін ашу керек. П₁₆ жә не П₁₅ пьезометрлердегі сұ йық тық мө лшері бірдей болу керек. Ә рі қ арай тә жірибені берілген ретпен (П₃-тен бастап) орындап, L₁ жә не d₁ ұ зындық ты, қ ұ быр ө ткізгіштің жоғ алтуларын анық тайтын П₁₆ мен П₁₅ пьезометрлердің мә ндерін тіркеу. Шық қ ан қ орытындыны 2 кестесіне енгізу керек. П₁₆ пьезометрдегі сұ йық тық мө лшерін (25.....30)·10^-2м аралығ ында болу керек.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1) Тұ рақ ты диаметрлі тү зу қ абырғ алардағ ы сұ йық тық қ озғ алысының энергия жоғ алтулары неден пайда болады?

2) Ұ зындығ ы бойынша қ ұ быр ө ткізгіштің гидравликалық кедергі коэффициентіне қ андай кө рсеткіштер ә сер етеді?

3) Ламинарлы қ озғ алыс режимі кезіндегі гидравликалық кедергі коэффициентін қ алай анық тайды?

4) Турбулентті қ озғ алыс режимі кезіндегі гидравликалық кедергі коэффициентін қ алай анық тайды?

5) Шези коэффициентін не сипаттайды?

6) Турбулентті қ озғ алыс режимі кезінде қ ұ быр ұ зындығ ы бойынша гидравликалық кедергі коэффициентіне ә сер ететін факторлар?

7) Қ ойылғ ан міндет пен сынақ жү ргізу ретін тү сіндір.

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Т.М. Башта и др. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы. М.: Машиностроение, 1982

2. Д.Шольц. Электрогидроавтоматика. Германия, Фесто, 2002.

3. Қ.Б. Қ ызыров, Г.С. Жолдыбаева, Ж.Н. Нокина. «Сұ йық тық жә не газ механикасы жә не гидропневможетек», «Гидравлика жә не гидропневможетек» пә ндері бойынша ә дістемелік нұ сқ аулар. Қ арағ анды: Қ арМТУ, 2010 ж. 40 б.

Зертханалық жұ мыс №6. Сұ йық тық тың саң ылау жә не саптамалардан ағ уы (2 сағ ат)

Жұ мысты орындау реті:

- осы жұ мыспен байланысы бар ә дістемелік кө рсеткіштер жә не теориялық материалдар мазмұ нымен танысу;

- бақ ылау сұ рақ тарына жауап беру;

- стендпен жә не зертханалық жұ мыстың орындалу тә ртібімен танысу;

- тә жірибелер жасау;

- зерттеу нә тижелерін қ орытып, график жә не кесте тү рінде кө рсету;

- рә сімдеу жә не жұ мысты қ орғ ау.

Экспериментальді деректерді ө ң деу жә не жұ мысты жү ргізу реті:

Саптама ішінде белгіленген судың дең гейін (Н₁ жә не Н₂) ұ стап тұ ратын 2 жә не 3 тү тіктері орналасқ ан арынды кү бішеден тұ рады. Сұ йық тық арынды кү бішеге қ ұ бырдан 10 В₁ вентилі арқ ылы келеді. Кү біше ә р тү рлі диаметрлі жұ қ а қ абырғ адағ ы саң ылаулар мен ә р тү рлі диаметрлі цилиндрлік саптама 7 қ амтамасыз етілген. Сұ йық тық ағ ыншасы саң ылау мен саптамадан ақ қ ан кезде астауғ а 5 тү седі, одан тү тік арқ ылы ө лшегіш кү бішеге 8 ағ ады. Ө лшегіш кү бішедегі суды ағ ызып жіберу ү шін ағ ызу тү тігі 9 жә не В₄ вентилі қ олданылады. Саң ылау мен саптама алдындағ ы арынын ө згерту ү шін В₂ вентилі қ олданылады, жабық жағ дайда судың Н₁ дең гейіне сә йкес, ал ашығ ы- кү бішедегі судың Н₂ дең гейіне.

Бақ ылау сұ рақ тары

1. Қ андай саң ылаулар кіші деп аталады?

2. Қ андай қ абырғ алар жұ қ а деп аталады?

3. Жұ қ а қ абырғ адағ ы кіші саң ылаудағ ы сұ йық тық шығ ынының формуласы?

4. Саптама орнатқ анда шығ ын неліктен кө бейеді?

5. Саптаманың қ андай тү рлерін білесіз жә не олар қ андай жағ дайда қ олданылады?

Ұ сынылатын ә дебиеттер

1. Т.М. Башта и др. Гидравлика, гидромашины и гидроприводы. М.: Машиностроение, 1982

2. Д.Шольц. Электрогидроавтоматика. Германия, Фесто, 2002.

3. Расчет и проектирование гидропневмосистем. А.А. Митусов, О.С. Решетникова. Караганда, КарГТУ, 2007.

4. Қ.Б. Қ ызыров, Г.С. Жолдыбаева, Ж.Н. Нокина. «Сұ йық тық жә не газ механикасы жә не гидропневможетек», «Гидравлика жә не гидропневможетек» пә ндері бойынша ә дістемелік нұ сқ аулар. Қ арағ анды: Қ арМТУ, 2010 ж. 40 б.