Негізгі түсініктер мен сипаттамалар

Кіріспе

Мұ най мен газ адамзат қ оғ амының энергия кө здерінің ең негізгісіне айналды, ә рі ең маң ызды химиялық шикізат болып табылады. Мемлекетті мұ най - газ шикізаттарымен қ амтамасыз ету елдің экономикалық дамуын айқ ындайды жә не технологиялық прогресті белгілейді.

Мұ най-газ ө ндіру саласының ерекшелігі айтарлық тай жоғ ары, ілгері қ арқ ынды, сапа жағ ынан алдың ғ ы қ атарлы, ә рі мұ най ө німдері жыл сайын ө ндірілуде. Қ азіргі мұ най ө ндіру саласы техниканың ең соң ғ ы ү лгілерімен жабдық талғ ан, автоматтандырылғ ан, ондағ ан кү рделі технологиялық процестерді жү зеге асыра алатындай жағ дайда екені белгілі.

Оларды жү зеге асыру ү шін пайдаланылып жү рген саны, кү рделілігі, ә ртү рлілігі жағ ынан машиналар мен жабдық тар қ азіргі ө неркә сіп салаларында алдың ғ ы қ атарлы орындарды иеленеді. Толассыз даму ү стіндегі мұ най-газ ө ндіруге арналғ ан машиналар мен жабдық тардың саны жаң а мұ най-газ ө ндірісінің жаң а саласының қ алыптасуына ә келіп соқ тырды.

Мұ най-газ саласының дамуымен қ атар бір мезгілде машина қ ұ растыру салалары да даму ү стінде. Осымен қ атар ғ ылым да даму бағ ытында.

«Мұ най кә сіпшілігінің жабдық тары» курсы мұ най-газ ө ндірудің ә ртү рлі тә сілдерін, жө ндеу жұ мыстарының тү рлерін, мұ най мен газды тасымалдау ә дістерін, газ бен мұ найғ а арналғ ан қ ұ бырларды, сонымен қ атар осы салаларда қ олданылатын машиналар мен жабдық тарды зерттейді.

МҰ НАЙ-ГАЗ Ө НДІРУ Ұ Ң Ғ ЫМАСЫНЫҢ ЖАБДЫҚ ТАРЫ

Негізгі тү сініктер мен сипаттамалар

Мұ най, газ немесе газконденсатты кенорындарын игеру бір-бірімен функционалды байланысқ ан тү рлі машиналар, жабдық тар, аппараттар мен қ ұ ралдардың кө мегімен іске асырылады. Сондық тан мұ най-газ кә сіпшілігін геологиялық тү зілім мен инженерлік қ ұ ралдардың кешені ретінде қ арастыру қ ажет. Сонымен бірге, машиналар мен қ ұ ралдардан басқ а бұ л кешенді жү йе ө лшеу жә не реттеу, автоматтандыру мен есептеу техникасынан да тұ рады (1.1-сурет).

1.1-сурет. Мұ най-газ кә сіпшілігінің функционалды сұ лбасы:

1-қ абатқ а су айдау ұ ң ғ ысы; 2-қ абатқ а газ айдау ұ ң ғ ысы; 3-қ абат сұ йығ ын жинау жү йесі жә не оларды мұ найғ а, газғ а жә не суғ а бө ліп ажырату; 4-сораптық станциялар; 5-компрессорлық станциялар; 6-қ абат қ ысымын ұ стап тұ ру жү йесі; 7-мұ най ұ ң ғ ылары; 8-газ шапкасы; 9-мұ наймен қ анық қ ан қ абат; 10-су жиналғ ан қ абат; 11-коллектордың ө ткізгіштігін кө теріп, қ абат сұ йығ ының тұ тқ ырлығ ын азайту арқ ылы қ абатқ а ә сер етіп, кен алуды қ арқ ындатуғ а арналғ ан жабдық тар кешені; 12-ұ ң ғ ыны ағ ымды жө ндеуге қ ажетті жабдық тар кешені; 13-ұ ң ғ ыны іргелі жө ндеуге арналғ ан жабдық тар кешені; 14-ұ ң ғ ыларды пайдалануғ а арналғ ан жабдық тар

Кен ішіндегі мұ най қ абаты астың ғ ы жағ ынан су қ абатымен жә не оның ү стің гі жағ ында газ шапкасымен шектелген. Қ абатты пайдалануғ а келесі ұ ң ғ ылар қ олданылады: бір бө лігі қ абаттан сұ йық ты шығ арып алуғ а, екіншісі – қ абатқ а суды немесе газды айдау мақ сатында. Қ абаттан сұ йық ты шығ арып алу ү шін ұ ң ғ ыларды кешенді пайдалану жабдық тары қ олданылады. Олар сұ йық тағ ы мұ най, газ, судан басқ а механикалық қ оспаларды жинау жабдық тарының (3) кө мегімен тазартып, мұ найды сусыздандыру жә не тұ зсыздандыру операцияларынан ө ткізіп, тұ тынушыларғ а таза кү йінде жеткізеді. Кенорындарынан сұ йық тарды шығ арып алуды қ арқ ындату ү шін қ абатқ а қ ышқ ылды ө ң деу, оны гидроажырату, сонымен бірге термиялық тү рде ә сер ету жабдық тарының кешені (11) қ олданылады. Қ абат энергиясының дең гейін кө теру мақ сатында су немесе газ айдайтын жабдық тар кешені (6) пайдаланылады. Сонымен бірге ұ ң ғ ыларды ағ ымды немесе іргелі жө ндеу жабдық тары да кең інен қ олданылады.