Ндіруші ұңғыма сағасының қондырғылары. Ашық фонтандауды сақтандыратын қондырғылар

Ұ ң ғ ымадағ ы шегендеуші қ ұ бырлар сағ адағ ы қ ұ бырлардың басымен байланады. Тізбек басы (1.3-сурет) ұ ң ғ ыманың барлық шегендеуші қ ұ бырларын бір жү йеге қ атар байлайды да, олардың салмағ ын толығ ымен қ абылдап, кондукторғ а бұ л кү штердің барлығ ын тү сіреді. Соның кө мегімен ұ ң ғ ыманың қ ұ быр араларындағ ы кең істіктерді герметизациялап, бір бірінен оқ шаулайды. Сонымен бірге ұ ң ғ ыманың оқ панын тексеру жә не ә р тү рлі қ ажетті технологиялық операцияларды орындауғ а жә не ұ ң ғ ымағ а тү сірілетін пайдалану қ оң дырғ ыларын монтаждау мақ сатында да қ олданады. Бұ рғ ылау жұ мыстары кезінде лақ тыруғ а қ арсы жабдық тардың превенторлары орнатылады да, бұ рғ ылау жұ мыстары біткеннен кейін превенторлар демонтаждалады.

Қ ұ рылымы бойынша қ арастыратын болсақ, тізбек басы деп бірнеше біріктірелген бө лшектерді айтуғ а болады жә не оның қ ұ рамына шегендеуші қ ұ бырларды ұ стап тұ ратын катушкалар мен крестовиналар кіреді. Бұ л элементтердің саны шегендеуші қ ұ бырлардың санына байланысты болады.

1.3-сурет. Тізбек басының қ ұ рылымы:

1-катушка; 2-нығ ыздауыш; 3-сыналар; 4-корпус; 5-ысырма; 6-шегендеуші қ ұ быр, 7-қ ұ бырлар тізбегі

Тізбек басының жұ мыс істеу жағ дайы ө те қ иын. Себебі терең дігі жоғ ары ұ ң ғ ымалардағ ы шегендеуші қ ұ бырлардың салмағ ы бірнеше жү здеген килоньютоннан асуы мү мкін. Сонымен қ атар тізбек басы онымен қ арым қ атынаста болатын ортаның салмағ ын да ө зіне алады. Ө німнің қ ұ рамында H₂S, CO₂ элементтері кездессе немесе судың жоғ ары минерализациясы орын алса, онда тізбек басы осы факторлардың ә серінен тез тозады. Терең ұ ң ғ ымаларғ а қ ыздыру сұ йық тарын айдағ анда тізбек басы 150-250 градусқ а дейін қ ызады, ал солтү стік аймақ тарда тізбек басы минус 50 градусқ а дейін суыйды.

Тізбек басының беріктігінің бұ зылуы ә ртү рлі апаттарғ а жә не қ оршағ ан ортағ а зиян келтіруіне ә келіп соғ ады, ал кей жағ дайларда ол ө ртке, ал қ ауіпті жағ дайда жарылысқ а себеп бола алады.

Кө п бағ ытты ұ ң ғ ымаларда тізбек басының салмағ ы ө те ауыр болады жә не алатын аумағ ы да аса ү лкен. Олардың қ ажеттілігінің артуына байланысты жасалу кезінде кө п мө лшерде металл қ олданылады жә не оны қ ұ растыруда легирленген болат қ олданылады. Тізбек басының вертикалды аумағ ының ү лкеюімен қ атар ұ ң ғ ымадағ ы жұ мыстар да кү рделенеді.

Жоғ арыда айтылғ ан тізбек басының жұ мыс істеу кезіндегі ерешеліктері мен тізбек басының қ ұ рылымының ерекшілектері, оларды қ ұ растырғ ан кезде кө птеген талаптарды орындауды қ ажет етеді. Ең бастысы - тізбек басы жә не оның бө лшектері ұ ң ғ ыманың қ ызмет ету кезінде ә р-тү рлі жағ дайларда ө зінің беріктігін сақ тау керек жә не қ ұ растыруы кезінде металлды аз қ олдану ү шін оның вертикаль ө лшемдері шағ ын болуы керек.

Тізбек басының элементтерін қ арастырайық. Екі қ ұ бырды байлау ү шін тізбек басының корпусы 4 шегендеуші қ ұ бырғ а 6, отырғ ызылғ ан (1.3-сурет). Қ ұ быр басының іші конусты болып келеді жә не оның ішінде шегендеуші қ ұ бырларды 7 ұ стап тұ ратын сыналар 3, орналасқ ан. Тізбек басының қ осқ ыш тетігі (фланец) қ ұ бырғ а кигізгілген немесе оғ ан дә некерленген катушка 1 бекітіледі. Катушка бұ рандалар арқ ылы тізбек басымен байланысқ ан. Қ ұ быраралық кең істік нығ ыздаушылар 2 арқ ылы бір бірінен оқ шауланғ ан. Қ ұ быр сыртындағ ы кең істікке жету ү шін тізбек басына ысырма 5 орналастырылғ ан. Мұ ндай тізбек басының биіктігі 1 метрдей болады. Шегендеуші қ ұ бырлардың диаметріне байланысты тізбек басының салмағ ы 500-550 кг аралығ ында болады.

Тізбек басының бө лшектері – тө ртжақ (крестовина) жә не катушканың қ ораптары қ ұ йылғ ан болаттардан жә не ө те сирек қ оспаларынан қ ұ ралады. Металдың механикалық қ асиеттерін жақ сарту жә не кернеуді тө мендету ү шін дайындалғ ан бө лшектерді дә некерлегеннен кейін термоө ң деу арқ ылы сынайды. Қ орап ү шін болаттың ағ у шегі 5-5, 5 МПа, салыстырмалы созылуы 14-15%, жә не соғ у тұ тқ ырлығ ы 40мН*м/м² дейінгі мә ндерде болады. Ауыр жағ дайда жұ мыс істейтін тізбек басылары ү шін тө мен легирленген болаттар 35ХМЛ қ олданылады. Штампталғ ан жә не соғ ылып жасалынғ ан дә некерленетін фланецтар немесе олардың жоғ ары бас жағ ы сә йкесінше 358ХМ жә не 40Х металдарынан жасалады.

Бұ рынғ ы кездерде тізбек басы мен басқ адай бө лшектер бір орталық қ а бағ ынбағ ан ә ртү рлі зауыттарда жасалынатын. Кейбір кездері ондай зауыттарды ү йлестіру жағ дайы ө те тө мен болатын. Сондық тан оларда жасалынғ ан бө лшектердің ө лшемдері ә ртү рлі болып, бір бірімен байланысуғ а келмейтін, себебі олар ү шін ортақ стандарт жасалынбағ ан еді. Соғ ан қ арай осы уақ ытқ а дейін ондағ ан мың ұ ң ғ ымалардың тізбек бастарының қ ұ рылымдары мен ө лшемдері ә ртү рлі болып, оғ ан жалғ анатын бө лшектердің ө лшемдерін бір қ алыпқ а келтіру қ иынғ а соғ уда.

Тізбек бастарының бө лшектерді байланыстыратын ө лшемдерінің ә ртү рлі болуы олардың жоғ ары қ ысымғ а беріктігін тө мендетіп, соның салдарынан апатты жағ дайларғ а алып келуде.

Қ азіргі уақ ытта тізбек бастарын қ ұ растыру жә не оның бө лшектерін тасымалдау стандарт (сағ алары су астында орналаспағ ан мұ най жә не газ ұ ң ғ ымаларына арналғ ан тізбек басылары) бойынша жү ргізіледі. Стандарт бойынша шегендеуші қ ұ бырмен байланыстыру тү рі мен негізгі параметрлері (максималды ішкі диаметр, жұ мыс істеу қ ысымы, шегендеуші қ ұ бырдың шартты диаметрі) анық талады. Соғ ан орай стандарт бойынша жұ мыс істеу қ ысымдарының келесі мә ндері қ арастырылады: 14, 21, 35, 70, 105 МПа. Жұ мыс істеу қ ысымы 35 МПа ү шін сынақ қ ысымы 2*Р_{жұ м}, ал егер 35 МПа-дан жоғ ары болса, онда сынақ қ ысымы 1, 5*Р_{жұ м}-ғ а тең етіп алынады.

Ә детте корпустың жуық тау есебі ішкі қ ысымның ә серінен болатын қ алың қ абырғ алы қ ұ бырдағ ы кернеудің формуласы бойынша жү ргізіледі.

Ішкі қ ысымның ә серінен қ ұ бырғ а ә сер ететін кернеуді анық тау ү шін арнайы формулаларды қ олданып есептеу жү ргізіледі. Алынғ ан нә тижелер арқ ылы тізбек басының мө лшеріне жә не кө лденең қ имасының тү ріне ә р тү рлі тү зетулер енгізіледі жә не эмпирикалық формулалар қ олданылады. Жү ргізілген есептеудің нә тижесі нақ ты нә тижеге сә йкес келмеуі мү мкін. Оның себебін анық тау ү шін жү ргізілген талдаудың нә тижесінде негізгі себеп ретінде шегендеуші қ ұ быр – сыналар –корпус жү йесіндегі ә сер ететін кү штер сү лбесін есептеудегі қ ате ә дістің қ олданылуы мү мкін. Бұ л ә діс бойынша ішкі ә сер ететін кү штер бірдей таралады деп алынғ ан.

Тік кү штің ә серінен сыналар қ орапқ а ә сер етеді. Қ алыпты жағ дайда бұ л ә серлесу кү ші сынаның барлық бетіне (эпюра 1, 1.4-сурет а) жә не корпустың ә серлесу бетінде бірдей таралады деп есептелген (эпюра 2, 1.4-сурет, б). Бірақ есепте нақ ты ә серлесу беттері ескерілуі керек.

1.4-сурет. Тізбек басының тұ лғ асына ә сер етуші кү штерді бө лу ү лгісі

1.5-сурет. Тізбек басының тұ лғ асына жә не сына мен шегендеу қ ұ бырына ә сер ету ү лгісі

Шегендеуші қ ұ бырлардың сыртқ ы диаметрінің номианалды диаметр мә нінен ауытқ уы, қ ұ бырлардың диаметралды деформацияның ә ртү рлілігіне жә не сыналардың қ ұ бырғ а ену терең дігінің ә р тү рлі болуы ү шін ұ сталынатын қ ұ быр қ орапта ә р тү рлі биіктікте отырғ ызылады (1.5-сурет, а) жә не оның интервалы келесі формуламен есептеледі (1.5-сурет, б):

h= (D_max - D_min)cos α, (1.2)

мұ ндағ ы, D_max жә не D_min – шегендеуші қ ұ бырлардың максималды жә не минималды диаметрлері, ә детте 7-9⁰.

Шегендеуші қ ұ бырлардың шақ тамасы мен мө лшеріне сә йкес һ -тың мә ні 20-40 мм аралығ ында болуы мү мкін. Нә тижесінде сына мен корпус арасындағ ы қ атынас D_{қ ұ б} шақ тамасының оң мә нінде бет бойымен емес, бір қ ұ раушының бойымен орналасады, ал оның теріс мә нінде – сыналардың шет жақ тарымен болады. Сонда сұ лбада (1.4 б – суретін қ арастырамыз) байқ алғ ан корпусқ а ә сер етуші кү штің нақ ты эпюрасы ө зге болады, ал корпустың ө зі - ішінде қ ысымы бар қ алың ыдыс ретінде жұ мыс істемейді.

Сыналы байланыс кезінде қ ұ растырылғ ан нақ ты кү штер сү лбесінің (фланецтың ә сер етуін ескеріп тү зетілген) нә тижесінде тізбек басының корпусын ЭЕМ арқ ылы есептеуге болады. Сонымен қ атар, жү ргізілген нақ ты есептеулер арқ ылы сынаны да есептей аламыз. Тө семе, фланец, бұ ранда жә не тізбек басының шпилькаларын фонтанды арматураны есептеуге ұ қ сас жолмен есептеуге болады.

Ұ ң ғ ыларды фонтанды режимде пайдалану кезінде жү ргізілетін кейбір жө ндеу тү рлері мен қ ызмет кө рсетулер жә не жоғ ары тегеурінді қ абаттарды газлифттік немесе сораптық ә діспен ө ндіру кездерінде ұ ң ғ ыларды ауырлатылғ ан ертінділермен тұ йық тауғ а тура келеді. Мұ ндай жағ дайларда ө те кү рделі, ә рі қ ымбатқ а тү сетін жұ мыстар орындалады. Сонымен бірге, ұ ң ғ ымаларды тұ йық тау оларды қ айта іске қ осу кезінде қ абаттардың сұ йық ө ткізгіштігі кемиді. Ұ ң ғ ыманы тұ йық тау ә дісі оның апатты (ашық) фонтандауынан сақ тандыру ү шін де қ олданылады.

Сағ алық қ оң дырғ ының апат нә тижесінде бұ зылуы немесе жө ндеу жұ мыстарын жү ргізу кезінде ашық фонтандаудан сақ тану ү шін фонтандаушы ұ ң ғ ымаларда оқ панның тө менгі жағ ына айырғ ыш клапандар қ ойылады. Бұ л айырғ ыш клапандардың арқ асында оқ панның жоғ ары жә не тө менгі жақ тары бір-бірімен байланыспайды.

Қ абатты айырғ ыш клапандар, сонымен қ атар ұ ң ғ ымада технологиялық процестерді жү ргізуге мү мкіндік береді. Сондық тан айырғ ыш клапан басқ а қ ондырғ ымен толық тырылады да, олар арнайы жү йені қ ұ райды. Бұ л жү йе бірнеше бө лшектерден тұ рады: негізгі бө лігі айырғ ыш клапанның ө зі, нығ ыздауыш-герметизатор (пакер), якорь, берілген дең гейді ұ стаушы пакер, клапанды басқ ару ү шін қ ажетті қ атынас каналы, ө зіндік басқ ару қ ұ рылымы, клапанды, якорь мен пакерді орнату жә не демонтаждау жұ мыстарына арналғ ан қ ондырғ ы, технологиялық операцияларды жү рігізуге арналғ ан қ ондырғ ылар.

Жоғ арыда аталғ ан қ ондырғ ылар (сү згінің жоғ ары жағ ында орналасады) қ абаттың ә ртү рлі ерекшеліктеріне (сұ йық немесе газдың қ асиеті, дебиті, ортаның агрессивтігі, температура, қ ысым) байланысты пайдаланылады. Бұ л жұ мыс жағ дайларында ә рбір қ ондырғ ы ұ зақ уақ ыт бойы бас тартпай жұ мыс істеуі қ ажет жә не ол инженерлік тұ рғ ыда кү рделі мә селе болып саналады.

Қ абаттың айырғ ыш клапаны (1.6-сурет) пакерден (1), айырғ ыш клапаннан (2), ажыратқ ыштан (3), ұ ң ғ ыманы апат кезінде сө ндіруге арналғ ан циркуляциялаушы клапаннан 4, ингибиторды енгізуге арналғ ан клапан (5), сызық тың деформацияларды азайтуғ а арналғ ан телескопиялық байланыс (6), қ абат сұ йығ ының шығ ым мө лшерін басқ аруғ а қ ажетті дроссель (7), қ абылдағ ыш клапаннан (8) тұ рады. Пакер тү рлерінің бір-бірінен айырмашылығ ы мынада: тү сірілетін кү шті қ абылдау жә не пайдалану тізбегіне бағ ыттауы бойынша, фиксация ә дісі бойынша, отырғ ызу жә не алынуы бойынша, ә ртү рлі орта ү шін қ олдануы жә не ө лшемі мен конструкциясы бойынша бө лінеді.

Қ абаттың айырғ ыш клапандарының бір-бірінен айырмашылығ ы мынада: басқ ару ә дістері, қ ұ бырлармен байланысы, қ ұ бырда орналасуы жә не жү ру каналдары бойынша ажыратылады. Клапандар автоматтық жә не басқ арылу клапандары болып бө лінеді. Ө з кезегінде автоматтық клапандар келесі тү рге бө лінеді: оларды орналастырғ ан аралық та қ ысымның тө мендеуі кезінде іске қ осылатын жә не сұ йық мө лшерінің белгілі мә нінен асып кету себебінен іске қ осылатын клапандар. Клапандардың қ ұ бырмен байланысы бойынша келесі тү рлерге бө лінеді: алынатын клапандар – олар канат арқ ылы қ ұ быр бойымен тү сіріліп, қ ұ бырдың ниппельдерінде орналастырылады; стационарлы клапандар – қ ұ бырмен бірге ұ ң ғ ымағ а тү сіріледі жә не онымен бірге жер бетіне шығ арылады.

Ұ ң ғ ымаларда айырғ ыш клапан орналастырылғ ан кезде жә не орналастырылмағ ан кезде де ұ ң ғ ыма ішінде бірнеше операцияларды орындау қ ажет болады жә не олар жоғ ары қ ысым аумағ ында орындалады.

Қ ысымы бар ұ ң ғ ымада жө ндеу жұ мыстарын жү ргізу кезінде айырғ ыш клапанғ а қ осымша арнайы клапандар қ осылады (1.7-сурет): циркуляциялы, тең геруші, қ абылдаушы жә не кері клапанды.

Циркуляционды клапан арқ ылы ұ ң ғ ыма тү бін, қ ұ быр сыртын жә не ішін жуу жұ мыстарын жү ргізу, ұ ң ғ ыманың тү бін ә ртү рлі химиялық реагенттермен жуу кезінде жә не басқ а да ұ ң ғ ыма ішіндегі операциялар кезінде қ ұ бырдың ішкі кең істігі мен қ ұ быр сыртындағ ы кең істіктерді байланыстырады.

Циркуляциялы клапан (1.7-сурет, а) СКҚ (НКТ) қ ұ бырына орнатылып, онымен бірге жер бетіне шығ арылады. Ол тесіктері бар қ ораптан (4) тұ рады жә не ә рбір тесікте жылжымалы тө лке (3) (оның да тесіктері бар) орналасқ ан. Соң ғ ысы нығ ыздаушы элементтермен герметизацияланғ ан: (6), (7), (8), (9), (10).

Резьбалық байланыстар сақ иналармен (5) нығ ыздалады. Клапанды СКҚ -мен байланыстыру ү шін корпуста аудармалар (2 жә не 11) орналастырылады. Жоғ арғ ы аудармағ а (2) муфта (1) отырғ ызылғ ан. Ашық жә не жабық жағ дайларында тө лке (3) фиксатормен (12) қ атаяды жә не ол тө менгі аударманың (11) сақ иналы кең істігінде орналасқ ан.

1.7-сурет. Арнайы клапандардың қ ұ рылымы:

а-циркуляциялы; б-тең геруші; в-қ абылдаушы; г-кері екі клапанды

Клапанды басқ ару кезінде тө лкені тө мен тү сіреді немесе жоғ ары кө тереді, сонда корпус пен тө лкенің тесіктері сә йкес келеді немесе бір бірін жабады.

Тең естіруші клапан (1.7 б-сурет) ұ ң ғ ы қ оң дырғ ысының жабу элементінің жақ тарының қ ысымын тең естіру ү шін немесе қ ұ бырдан айырғ ыш клапандарды, тығ ындар мен қ абылдаушы клапандарды қ осып шығ ару ү шін қ олданылады.

Клапан корпустан (1) жә не корпустың қ абырғ аларына пісіріліп орнатылғ ан клапандардан (3) тұ рады. Клапанның пружиналары (2) чехолдың кө мегімен ұ сталынып отырады. Клапан ұ ң ғ ығ а штанга немесе канат арқ ылы тү сірілетін жү ктің кө мегімен ашылады.

Қ абылдаушы клапан (1.7 в-сурет) пакерді отырғ ызу жә не де қ ұ быр ішіндегі қ ысымды кө теру ү шін, сонымен бірге қ ұ бырдағ ы кең істіктерді жабу мақ сатында қ олданылады. Пакерді отырғ ызғ аннан кейін нығ ыздайды, бірақ кейбір жағ дайларда престейтін шардың ү зіліп кету салдарынан пайдалану қ ұ бырының пакермен герметизациялануы ү шін қ ысым жеткіліксіз болады. Бұ л ү шін қ абылдаушы клапандарды қ олданады. Оларды пакердің астында орналасқ ан ө ткізбейтін ниппельге орнатады. Қ абылдаушы клапан корпустан (7) тұ рады жә не оның жоғ арғ ы ұ шын жабатын шардың ершігі ретінде жасайды. Корпустың жоғ арғ ы жағ ына шары (5) бар тор (4) орнатылады. Корпустың сыртына кожух (3) кигізіледі жә не ол кожухтың басы ұ стағ ыш ретінде жасалады. Тордың ішкі кең істігімен байланысты ұ стау ү шін кожухтың шет жақ тарында арнайы терезелер бар.

Корпустың жақ тарындағ ы тесіктерді сақ иналармен (6) нығ ыздалғ ан кожухтың юбкасы жабады. Стерженьде (1) орналасқ ан штифт (2) ү шін кожух кө лденең қ озғ ала алмайды. Қ абылдаушы клапан ө ткізбейтін ниппельде нығ ыздауштармен (8) герметизацияланады. Клапанды алу ү шін штифт (2) алынып, кожух (3) стерженнің (1) басына тірелгенше жоғ ары кө теріледі де, тең естіруші тесіктер ашылады, ал шардың (5) астындағ ы жә не оның ү стіндегі қ ысымдар тең естіріліп, осыдан кейін клапан ниппельден жең іл алынады.

Кері клапан (1.7 г-сурет) қ ысымы бар аймақ та қ ұ бырларды кө теру-тү сіру жұ мыстары барысында қ ұ бырдағ ы кең істікті жабады. Ол ә рқ ашан да аралық ты жауып тұ ру керек жә не апат болғ ан жағ дайда мү мкіншілігінше ұ ң ғ ыны тұ йық сө ндіреді. Кері клапандар сонымен қ атар, ұ ң ғ ыларды газлифт ә дістерімен пайдалану кезінде қ олданылады, мұ нда олар сұ йық тың кері ағ ынының қ ұ быраралық аймақ тан ө туіне кедергі жасайды. Кейбір жағ дайларда оларды пружинасыз қ ұ растырады жә не реверсивті етіп қ олданады, яғ ни ұ ң ғ ыма ө німінің ағ ын қ ысымының есебінен ө здігінен жабылады.

Кері клапандар пайдалану қ ұ бырларының тізбегінде жә не отырғ ызу ниппельдерінде сым немесе канат арқ ылы тү сіріліп орнатылады.

Тұ йық тау тығ ыны (1.8-сурет) отырғ ызу ниппелінде тізбектің ө туін герметизациялау ү шін цилиндрлі бетке орнатылады.

Оның корпусының (3) ішінде пружинаның астына орналасқ ан поршені (2) бар. Поршеннің нығ ыздаушы сақ иналары (1) пружинаның (4) сығ ылғ ан кезінде қ ұ бырдың ішкі жә не сыртқ ы аймақ тарын біріктіретін корпустың шет жақ тарындағ ы каналдарды жабады. Тығ ынды орнату ү шін тү сіру қ ұ ралы ұ ң ғ ығ а тү сіріледі. Ол кезде ашық канал арқ ылы сұ йық тық қ озғ алады. Тығ ынды тү сіруші қ ұ ралды шығ арып алғ аннан кейн поршень каналды жауып тастайды да, тізбектің орталық ө ту аймағ ын герметизациялайды. Тығ ынды алу керек болғ ан жағ дайда поршень (2) стержень арқ ылы тө мен итеріліп, каналдар ашылып, оның ү стің гі жә не астың ғ ы аймақ тарындағ ы қ ысым тең еседі.

Отырғ ызу ниппелі – ұ ң ғ ыма жұ мыстарын жү ргізу

кезіндегі қ ұ бырдың қ ұ растыру элементі болып табылады. Ол радиалды каналдары бар қ ысқ а қ ұ быр тү рінде болады. Ол қ ұ быр ішінде тізбек бойымен ә ртү рлі аппараттарды, қ ұ рылғ ыларды орнатып, бекітуге арналғ ан.

Қ ұ бырлы тізбекті айырғ ыш (1.9-сурет) басшық тан (1), жоғ арғ ы (2) жә не тө менгі (5) цангалардан, цилиндрден (3) жә не штоктан (4) тұ рады.

СКҚ тізбегін ұ ң ғ ының ішкі қ оң дырғ ыларынан ажырату ү шін ұ ң ғ ы бойымен сыммен тү сірілетін қ ұ рылғ ыны қ олданады. Қ ұ рылғ ының итергіші цанганы (2) жоғ ары кө теріп, пайдалану қ ұ бырларын ұ ң ғ ы қ оң дырғ ыларынан ажыратады, ал цанганы тө мен тү сіргенде оларды қ осады.

Басқ ару станциялары жаң а кешендерді басқ аруғ а арналғ ан. Қ алыпты жағ дайда олар бір ұ ң ғ ыманы немесе бір топ ұ ң ғ ыманы (1 кустта – 8 ұ ң ғ ымадан артық емес) басқ арады.

Электрлік немесе пневмогидравликалық байланыс тү рлеріне қ арай Ұ АБК (ұ ң ғ ыма айырғ ыштарын басқ ару кешені) жә не Ұ АБК – Э байланыс кешендері қ олданылады.

Олар ортаның температурасына, ондағ ы H₂S жә не СО₂ мө лшеріне, жө ндеу жұ мыстарының жиілігіне байланысты ә ртү рлі етіп жасалынады.