Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Ішек құртының аурулары, гельминтоздар
|
|
Ішек қ ұ рттары, немесе гельминттер(паразит қ ұ рттар) басқ а тірі организмде тіршілік етуге бейімделген. Адам организмінде тіршілік ете алатын қ ұ рттардың табиғ атта 100-ден астам тү рі кездеседі; олар адамның тек ішегінде ғ ана емес, сонадай-ақ оның тү рлі оргондарында: мида, бауырында, кө з алмасында, еттерінде жә не т.б. болады. Адам организміне орнығ ып алып, ішек қ ұ рттары, ә детте, орасан зор зиян келтіреді. Ішек қ ұ рттары ө здерінің ернімен сорғ ыштығ ымен неесе ерекше ілгектерімен ішектің қ абырғ аларына жабысып алып, оның кілегейлі қ абығ ын зақ ымдайды. Соның нә тижесінде пайда болғ ан жара арқ ылы қ анғ а ауру тудыратын микробтар ө тіп кетуі, сө йтіп тү рліше аурулар тудыруы мү мкін. Ішек қ ұ рттарын жұ қ тырғ ан балаларда асқ азан-ішек аурулары, оның ішінде дизентерия мен іш сү зегі, жиі кездесетін жә не ауыр болатынын байқ аулар кө рсетті. Аскаридтер баланың ішегінің ішіне жиырылып алып, одан кейде ешнә рсені ө ткізбей қ ояды немесе жарым-жартылай ғ ан ө ткізеді. Оның ү стіне барлық ішек қ ұ рттары ө зінің тіршілік процесінде улы заттар бө ліп шығ арады да, ол затттар қ анғ а сің іп, баланың денсаулығ ына зиянды ә серін тигізеді. Ішек қ ұ рттарын жұ қ тырғ ан балаларда жү рек айну, сілекей ағ у жиі байқ алады, кейде қ ұ сып тамақ қ а деген тә беті нашарлайды. Іші толғ ақ сияқ танып ауырады, ө теді, кейде іші толып қ алады. Баланың ө ң і бозарып, жү дейді, ашуланшақ болып кетеді, тынысшыз ұ йық тайды. Онда бас ауруы, қ ан аздылық, жалпы ә лсіздік пайда болуы мү мкін. Ішек қ ұ рттарын жұ қ тырғ ан балаларда кейде ауыр нерв қ ұ былыстары, қ ұ рысу жә не тіпті қ ояншық қ а ұ қ сас ұ стамалар болады.
Кейбір жағ дайларда балалар ішек қ ұ рттары болса да ө здерін жақ сы сезінеді жә не бір жерінің ауыратыны жайлы ештең е де айтпайды, оның мық ты организмі паразиттердің зиянды ә серіне ойдағ ыдай қ арсы тұ ра алмай қ алады. Ішек қ ұ рттарын дер кезінде алып тастау аурудың дамуына жол бермейді. Ішек қ ұ рттарын алып тастау ү шін, ең алдымен балада қ андай ішек қ ұ рттары бар екенін білу керек. Ө йткені олардың тү ріне қ арай емдеу ә дістері белгіленеді. Баланың ішегінің ішіндегі қ ұ рттар онда тұ қ ым салады, ол тұ қ ымдар нә жістермен бірге шығ ады. Сондық тан мұ ндай ауру кезінде нә жістерді лабараториялық анализден ө ткізу керек. Ішек қ ұ рттарының барлығ ының шық қ андығ ын анық тау ү шін, кө п реттерде емдеу аяқ талғ аннан кейін де нә жістерге анализ жасалады. Ішек қ ұ рттарының тұ қ ымы тағ ы табылса, онда біраз уақ ыт ө ткеннен кейін қ айта емделеді.
Аскарид, власоглав, острица жә не ұ сақ бунақ қ ұ рт ауруларын бала осы қ ұ рттардың тұ қ ымдарының организмге тү суінен жұ қ тыруы мү мкін.
Аскаридтер- ұ зындығ ы 25-30 см-ге жететін ірі қ ұ рттар, олар жаң быр қ ұ рттарына ұ қ сас қ ызғ ылт тү сті болады. Кейде адамда бұ л ішек қ ұ рттары кө п болмайды(1-2), ал кейде олардың саны бірнеше он, тіпті бірнеше жү зге дейін жетеді. Ә рбір аналық –аскарида кү н сайын ішектің ішіне толып жатқ ан тұ қ ым салады да, олар нә жіспен бірге сыртқ а шығ арылады. Егер тұ қ ымдар ылғ алы жеткілікті жә не жылы кезде (кө ктемнің аяғ ында, жазда немесе кү здің басында)жерге тү сетін болса, онда 1-1, 5 айдан кейін тұ қ ымдарда личинкалар дамиды. Бала тамақ пен немесе сумен бірге мұ нда йтұ қ ымды жұ тып қ ояды да, аскаридты жұ қ тырады. Жұ қ тыру кезінен бастап олардың ө здері ересек тартып тұ қ ым сала бастағ анғ а дейін 2-3 ай шамасындай уақ ыт ө теді. Аскаридтер адамнық организмінде 1жылдай ө мір сү реді, ал одан кейін ө леді де, ішектен бө лініп шығ ады. Алайда ауруды жұ қ тырудың қ айталану мү мкін, сондық тан балалардың аскаридтерден зардап шегуі бірнеше жылғ а созылады.
Аскаридттер бар адам ауадағ ы, бала-бақ шадағ ы немес е бақ тағ ы топырақ ты ластауы мү мкін. Нә жіспен бірге сыртқ а шық қ ан аскарид тұ қ ымдары шаң -тозаң да жатып пісіп-жетіліп ауағ а кө теріледі, сө йтіп шаң тозаң мен немесешыбындардың аяқ тарымен бө лмелерге енеді. Аскаридтердің тұ қ ымдары содан кеиін беті жабылмай ашық тұ рғ ан нанғ а, қ антқ а жә не басқ ада тамақ тық заттарғ ақ онады. Аскаридтерді ә сіресе балалар оң ай жұ қ тырады. Олар аулада, бақ та немесе бақ шадаойнап жү ріп, қ олдарын топырақ пен немесе қ ұ ммен ластайды, ал содан кейін қ олын жумастан, тамақ жеуге кіріседі. Ішек қ ұ рттарының басқ а бір тү рі- власоглавты жұ қ тыру да дә л осындай жолмен болады.
Власоглавтар (жұ мыр ішек қ ұ рты)- ұ зындығ ы 3-5см, кішірек домалақ қ ұ рттар. Олар ө здерінің тү кті басымен ішектің ішкі бетіне жабысып алады жә не емдемейінше ө здігінше ішектен сыртқ а шық пайды; олардың организімде бар-жоғ ын тек нә жісті лаборатриялық анализден ө ткізу арқ ылы ғ ана білуге болады.
Баларарды аскаридтерді, власоглавтарды жә не басқ а кейбір ішек қ ұ рттарын жұ қ тырудан сақ тану ү шін, жеке бастың гигенасы мен тұ рғ ын ү й гигенасының орындалуын қ атаң қ адағ алау керек. Тамақ ішер алдында жә не дә ретханығ ы барып шығ ысымен қ ол жуып отыру керек, тырнақ ты тық ыртып алып тастағ ан жө н, ә йтпесе оныны астына кө біне кір жиналып қ алады.Овощтарды, жеместерді, жидектерді жеудін алдында мұ қ ият жуып, ыстық сумен шаю керек.Ыстық судан ішек қ ұ рттарының тұ қ ымдары тез ө леді. Аулаларды, кө шелерді, ү йлерді таза ұ стап, дымқ ылдап тазарту, сө йтіп шыбындардың тұ қ ым салуына жол бермеу қ ажет. Балалар ойнайтын алаң дар мен қ ұ мдарғ а ерекше назар аудару керек.
Остирцалар (жылан қ ұ рт) 4см шамасындай, кішкентай ақ қ ұ рттар. Олар балалардың ішектерінде ерекше жиі болады. Острицалардың ұ рғ ашылары кө тенішектің сыртына жорғ алап шығ ып, оның айналасындағ ы терінің қ атапарларына тұ қ ым салады, бұ л қ атты қ ышытады. Ә р бір острица 12000 мың шамасында тұ қ ым салады. Острицалар кө тенішектің сыртын айнала жорғ алап жү ріп, жыныс мұ шелеріне де ө тіп кетуі мү мкін. Қ ыздардың сырты жыныс мү шелерінің қ ышығ ан жері қ асудан қ абынуы ық тимал: қ ызарып, кө п реттерде сілемей бө лініп шығ ады. Ә р бір острица ішекте бір айдай тіршілік етіп, содан кейін ө леді, бірақ бұ ғ ан қ арамастан, балалар кейде ол ауырудан бірнеше жыл зардап шегеді, ө йткені оларды қ айта қ айта жұ қ тырап алады. Острицалардың тұ қ ымында личинкалар ө те тез ө сіп жетіледі. Балалар қ ышғ ан жерін қ асимын деп, қ олдарын острицалардын тұ қ ымдарымен ластайды да, содан кейін оларды аузына алып барады.
Мынадай шарттарды орындағ ан кезде ғ ана острицаларды емдеу тиісті нә тиже береді: емдеудің жү йелі толық курсынан ө ту қ ажет, коллективтегі ауырғ ан балалардың барлығ ын бір мезгілде емдеу керек, емдеу процесінде бір қ атар профелактикалық шараларды жү зеге асыру керек, оларғ а мыналар жатады: а) балалардың астын кү н сайын (таң ертең жә не тү нге қ арай) жылы сумен сабындап жуып, кө тенішектің аузына қ алың етіп вазилин жағ у керек; ә)балағ а (жуынғ анан кейін) тү нге қ арай таза, тығ ыз, ұ зын іш киім кигізеді, оны таң аертең шешіп, ыстық ө текпен ө тектеп немесе қ айнағ ан ыстық суғ а салып сығ ып алу керек.б)балалардың бірінің острицасын екіншісіне жұ қ ырмау ү шін, ү й жағ дайында оларды бір тө секке жатқ ызбағ ан жө н; в) емдеудің ә р бір курсының бірінші жә не соң ғ ы кү ндері баланы ваннағ а салып, сабындап жуу, іш киім мен простыняны, кө рпе жастық тыстарын ауыстыру, аяқ киімді тазалап, еденді жә не мебельді таза дымқ ыл шү берекпен сү ртіп шығ у, ал ү йді жинағ анана кейін, шү беректі қ айнатып алу. Тек жоғ арыда аталғ ан барлық шараларды орындағ ан кезде ғ ана баланың тез жә не толық сауығ атынына сенуге болады. Жалпақ таспа қ ұ рттар- цистоздар. Барлық цистоздарғ а иелерін екі рет, ал кейде тіпті ү ш рет ауыстыру тә н. Цистоздардың тұ қ ымдары аралық иелеріне (ір қ ара малдың қ аисыбір тү рі немесе шашқ ағ а) олдардың жеген қ оректік заттарымен бірге барады. Тұ қ ымннан шық ан туынды аралық иесінде кө піршу стадиясынан ө тіп, “Финна” деген атпен белгілі ұ сақ бұ ршақ тү рінде келеді. Таспақ ұ рттар жә не олардың финналық формасы тек тү рлі иелерінде ғ ана емес сондай ақ тү рліше органдарғ ада орналасып алады: таспақ ұ рттар тұ ріндеггі паразиттер тек ішекте ғ ана тіршілк етеді, ал финналар аралық иесінің барылық органдары мен ткандерінде тіршілік ете алады. Қ ара мал жә не шошқ а буылдық цепеньдері немесе солиттерлер- басы кішкентай жә не жалпақ мү шелерден тұ ратын денесі ұ зынтаспа қ ұ рттар. Сиыр буылтық цепенінің ұ зындығ ы 6 -8 см, ал шошқ а буылтық цепенінікі 2-4 м шамасында болады. Егер адам финналары бар етті шикі немесе шала піскен кү йде жесе, онда оның ішектеріне барғ ан финна басын бұ рып алып, ө зінің сорғ ыштарымен ішектің ішкі бетіне орнығ ып алады; Оның басынан цепеннің денесі ө се бастайды. Екі айдан кейін жыныстық жағ ынан жетіледі де оғ ан тұ қ ымғ а толы кішкене мү шелер бө лініп шығ ы бастайды. Егер бала ірі қ ара малдың финнасы бар етін жесе онда оның ішектерінде сиыр цепені, ал егер финасы бар шошқ а етін жесе, шошқ а цепені ө рбиді. Шошқ а цепені сиыр цепенінен қ ауіптірек, ө йткені оның финалары баланың организімінде де, атап айтқ анда, оның еттерінде, сондай ақ миында немесе кө здерінде ө рби алады, ал бұ л соқ ырлық тың немесе ауыр нерв ұ стамдарының себебі болу мү мкін.
Шошқ а цепенінің тұ қ ымдары баланың организіміне былғ аныш тамақ, су немесе шаң тозаң мен бірге ене алады. Цепеньнің тұ қ ымдарынан асқ азанғ а ұ рық тар тү сіп, олар қ анғ а сің еді де қ ан арқ ылы тү рі органдар мен тканьдерге барады. Жұ ғ у басқ а, ішкі, жолмен де болуы мү мкін. Жү рек айну неме қ ұ су қ ұ былыстары кезінде шошқ а цепенінің болініп шық қ ан мү шелері адамның асқ азанына ал одан қ анғ а баруы мү мкін.
Трихинелла – ұ зындығ ы 3-4мм кішкенне домалақ қ ұ рт. Оның личинкалары шошқ а етінде де, кейде басқ а да жануарлардың еттерінде, ө мір сү реді. Егер бала трихинелдер жұ қ қ ан етті жесе, онда оның ішектерінде 3-4 кү ннен кейін личинкалардан ересек трихинелдер ө сіп шығ ады. Трихинелдің ұ рғ ашылары ішектің ішкі қ абатына енеді де, онда тірі личинкалар салады, ал бұ лар қ ан арқ ылы етке тарайды. Трихинелдер қ атты ауру тудырады, ә детте оғ ан жоғ ары температура, беттің ісінуі, іштің, қ ол мен аяқ тың ауруы қ атарласа жү реді. Цепеньдер мен трихинелдер тудыратын аурулардан сақ тану ү шін, мал дә рігерінің санитарлық тексеруінен ө ткендігі жайлы таң басы бар етті ғ ана жақ сылап қ айнатып немесе қ уырып жеу қ ажет, балаларғ а шикі еттің немесе фарштың дә мін татып кө руге рұ қ сат етпеу керек.
Жалпақ лентецті бала бұ л қ ұ рттың личчинкаларымен бү лінген шала қ уырылғ ан немесе шала пісірілген балық ты жеуден жұ қ тырады. Жалпақ лентец- адамның ең ұ зын таспа паразит қ ұ рты. Оның денесі ә детте бір-бірінен ажырамайтын жә не ө здігінен сыртқ а шық пайтын кішкентай мү шелерден тұ рады. Барлық денесінд(шортанда ала бұ ғ ада, таутан балық та жә не басқ аларда)тіршілік ететін жалпақ лентецтің личинкалары ұ зындығ ы 0, 5 см-дей кішкентай ақ қ ұ рт тә різді болады. Оларды балық тардың ішкі оргондары мен еттерінен, қ абырғ аларының маң ынан жә не уылдырығ ынан кө руге болады.
Эхинококтер- ұ зындығ ы 0, 5 см-джей, иттің ішінде тіршілік ететін ұ сақ таспа қ ұ рттар. Бала итті кү ткенде немесе онымен ойнағ анда, бұ л қ ұ рттардың тұ қ ымдары оның қ олдарына жұ ғ уы, ал одан кейін аузына тү суі мү мкін. Ішке жұ тылғ ан тұ қ ымнан ұ рық шығ ып, ол ішектің қ абырғ асы арқ ылы қ анғ а ө теді жә не қ анмен бірге кез келген мү шеге, кө бінесе бауыр мен ө кпеге, баруы мү мкін. Осының нә тижесінде қ атты ауру тудыратын эхинококк кө піршіктері дамиды; бұ л ауруғ а дер кезінде операция жасамаса, ө лімге соқ тыруы мү мкін. Итпен ойнағ аннан кейін балаларды қ олын жууын қ адағ алау қ ажет. Иттердің иелері итте қ ұ рттардың бар-жоғ ын тексеру ү шін оқ тын-оқ тын ветеринарлық пунктке апарым тұ руғ а тиіс, ал қ ұ рттар табыла қ алса, ауру итті емдеу керек.
Балаларда ішек қ ұ рттарының бар жоғ ын анық тау ү шін, балалар мекемелерінде оқ тын-оқ тын тексерулер жү ргізіп тұ рады. Ата-аналар мен тә рбиешілер дә рігердің тексеру кезінде де, емдеу кезінде де айтқ ан кең естерінің барлығ ына аса мұ қ ияттылық пен қ араулары, сондай-ақ балаларды жұ қ палы қ ұ рттардан сақ тау жө ніндегі нұ сқ ауларды бұ лжытпай орындаулары тиіс. Балалар мектептерде денсаулығ ын тексеруге кө біне тиісті мә н бермейді, дә рігердің немесе тә рбиешінің нұ мқ ауларын дер кезде орындамайды, сондық тан ішек қ ұ рттарының келтіретін зияндарын оларғ а тү сіндіріп отыру қ ажет. Егер тексеру кезінде балада ішек қ ұ рттары бар екендігі анық талса, онда тә рбиешідер оларды емдеу ісінде дә рігерге кө мектесулері-балалардың тағ айындалғ ан диетаны сақ тауын жә не дә рі-дә рмекті уақ ытында қ олдануын қ адағ алаулары тиіс.
Грипп
Грипп- кү шті жұ қ палы ауру, онда организм тү гел уланады, температура кө теріледі, бас ауырады, дене дел-сал кү йда болады жә не жоғ ары дем алу жолдары қ абынады. Грипп фильтрлі вирустар тобына жататын белгілі бір микробтан пайда болады. Гриппке ұ сақ аурулар: жұ қ палы тұ мау, ларингиттер, фарингиттер жә не жоғ арғ ы дем алу жолдарының бү лінуі- тіпті дені сау адамның ө зінде де ә детте мұ рын-жұ тқ ыншақ қ уысында болатын микробтардан пайда болуы мү мкін. Грипптің қ оздырғ ышы оң ай ө згеріп отырады, сондық тан онымен кү ресу ө те қ иын. Толық немесе ішінара қ абылдамайтын адамның организіміне енген соң гриптің вирусы не организімнің қ орғ ағ ыш кү штерінің ә серінен ө леді, не ә лгі кү штерге тө теп бере алмайтын болып, тез арада қ атты ө згереді. Грипп вирусының жаң а тү рлері, тіпті жаң а типтері, осылайша пайда болды. Қ азіргі уақ ытта грипп вирусының алфавит ә ріптерімен аталатын А, В, С деген бірнеше типтері белгілі. А типті вирустың ө зі кем дегенде ү ш тү рге бө лінеді; А, А1, А2. Егер бала А вирусынан пайда болғ ан гриппен ауырып жазылғ ан болса, онда ол балада микробтың бұ л типімен 2-3 жыл бойы ауырмайтын иммунитет пайда болады, егер сол баланың организіміне гриптің В типі вирусы немесе А типінің бір тү рі тү сетін болса, ол бала қ айтадан ауырады, ө йткені пайда болғ ан иммунитет оны бұ лвирустардан қ орғ амайды. Бір баланың жыл сайын, тіпті жылына бірнеше рет, гриппен ауыратыны, міне осыдан, оғ ан қ оса адамның грипп вирусын қ абылдағ ыштығ ы ө те кү шті.
Адам организімінен тыс жерде грипп вирусы тұ рақ сыз келеді. Ол ауру адам пайдаланғ ан сү лгі, бет орамалғ а, ыдыс қ а жұ қ қ ан сілемей бө лінділерде, дымқ ылында, сілекейінде біраз уақ ыт ө мір сү руі мү мкін.Таза жаң арғ ан ауада, ә сіресе кү н жарығ ында грипп вирусы тез ө леді, сондық тан гриптің жұ ғ уы кө бінесе ү йдің, ішінде, ә сіресе егер ол жер тар немесе адам кө п топтанғ ан болса, сондай-ақ адамғ а лық толы троллейбустарда, трамбайларда, поездарда жә ен т.б болады. Ә сіресе балалар гриппен ауырғ ыш келеді, неғ ұ рлым жас болғ ан сайын, ол коп ауырады. Жабық балалар мекемелерінде грипп, ә детте, тез тарайды да, қ атты ауруғ а ұ шырайтын жағ дайлар кө п болады.
Грипп вирустың бірден-бір таратушысы –адам; эпидемия кезінде грипп тек онымен анық ауырып жатқ ан адамдар ғ ана емес, жең іл-желпі немесе байқ аусыз ауырып жү рген адамдар да сондай-ақ дені сау вирус тасығ ыштар да жұ қ тырады, бұ лар аурудың қ оздырғ ыштарын сө йлеген, жө телген, тү шкірген кездерінде таратады. Грипп вирусының дені сау адамның дем алу жолдарының кілегейлі қ абығ ына тү сіп, одан аурудың алғ ашқ ы белгілері кө рінгенше орта есеппен 12-ден 18 сағ атқ а дейін уақ ытө теді.
Гриппен ауырғ анда, ә сіресе балаларда, алдымен организмнің тү гел улану жә не нерв системасының бү ліну қ ұ былысы байқ алады. Органдардың ө згеруі, атап айтқ анда, қ абыну қ ұ былысы(тұ мау, ангина, коньюктивит-кө здің дә некер қ абығ ының қ абынуы) аурудың екінші-ү шінші кү нінде дами бастайды, ә рі қ ызылшамен жә ен жоғ арғ ы тыныс алу жолдарының басқ а ауруларымен ауырғ андағ ыдай қ атты білінбейді. Ә детте ауру аяқ астынан температураның кө терілуінен, тоң ып қ алтырауынан, жалпы сырқ аттығ ынан, бей-жайлық тан, басы ауруынан, арқ а, бел, аяқ -қ олдарының ауруынан басталады.
Аурулардың бір қ атары мұ ндай жағ дайда жабырқ ау тартып, ұ йқ ы басады, екінші біреулерде, керісінше қ озу, ұ йқ ысыздық, сандырақ пайда болады. Жасы кіші балаларда кө п ретте қ ұ су, қ ұ рыспа, менингиттік қ ұ былыстарболады. Кейде гриппен ауырғ анда температура кө терілмейді, бірақ бұ л жағ дайда да аурудың тү рі жоғ арыда айтылғ аннан жең іл болмауы мү мкін. Аурудың екінші-ү шінші кү нінде дем алу органдарында болғ ан ө згерістер сезіле бастайды. Дем алу жолдарының кілегейлі қ абық тары қ ызарып, қ абарады, тұ мау, ангина, қ ұ рғ ақ жө тел, кейде тіпті қ атты жө тел пайда болады.гриппен ауырғ ан кезде ішек-қ арын жолының ауруы ешуақ ытта дерлік байқ алмайды.
Егер грипп асқ ынбасы, ауру 5-7 кү нде жазылады.Бірақ балаларда мұ ндай жағ дай сирек болады. Грипп, қ ызылша сияқ ты реактивтікті ө згеріп, иммунитетті тө мендетеді, ал бұ л кө біне бұ рыннан бар созылмалы ауруды қ оздыруғ а, сондай-ақ жаң а аурулар қ осуғ а, ә рі олардың асқ ынуынна соқ тырады.
Асқ ыну кейбір жағ дайда аурудың алғ ашқ ы кү ндерінен, екінші бір жағ дайларда бесінші-жетінші кү ндерінен басталады. Гриппнн ауырғ анда ө те жиі кездесетін жә не ең ауыр асқ ыну-ө кпенің қ абынуы. Гипп кезінде, сондай-ақ отит, бронхит, ларингит немесе гриптік круп болуы да мү мкін.
Гриппен аурудың алғ ашқ ы белгілері байқ алысымен-ақ ауырғ ан адамды дереу оқ шаулау керек. Ауырғ ан адам қ ызбасы мен аурудың басқ а да белгілері кеткенге дейін тө сек режимін сақ тауғ а тиіс. Бұ л оның тез жазылуы сондай-ақ ауруының асқ ынбауы жә не инфекцияның жайылмауы ү шін қ ажет.
Ә детте ауырғ ан адамды ү йде оң ашалайда, оны жеке бө лмеге немесе шымылдық пен, пердемен, простынямен қ оршап қ ойғ ан жеке тө секке жатқ ызады. Мектеп –интернаттарда гриппен ауырғ ан шә кірттерді изоляторғ а ауырғ ан (адамды жатқ ызатын жеке бө лмеге) орналастыру керек. 141бет жоқ
Сондай-ақ гриппен ауырғ ан адамдар, дені сау адамғ а қ арағ анда, ү немі таза ауаның келіп тұ руын керек етіп тұ ратынын есте ұ стау керек, таза ауа ө кпеде газ алмасудың жақ сы жү руіне жә не онда қ абыну процестерінің пайда болуының алдын алады.
Ауруғ а қ арайтын адамдар оғ ан кү тім жасағ ан кезде аузы-мұ рнын дә кемен қ абаттап жасағ ан маскамен жауып жү рулері тиіс. Пайдаланылғ аннан кейін маска қ айнатылады, немесе ыстық ө текпен ө тектеледі.
Грип адамдар тікелей араласқ ан кезде емес, ыдыс-аяқ, сү лгі арқ ылы да жұ ғ атын болғ андық тан, бұ л заттардың барлығ ын міндетті тү рде қ айнатып алу керек. Ауру адам жатқ ан бө лмедегі еден мен мебель хлорлы ізбестің немесе хлораминнің ерітіндісімен кү нде сү ртіліп тұ руғ а тиіс.
Туберкулез
Балалардың туберкулезін созылмалы жұ қ палы ауру деп қ арағ ан жө н. Оның дамуы жә не жазылуы кө біне бала организмінің оғ ан қ арсылық жасай білуіне байланысты.
Балалардың кө пшілігінің ө мір сү ру жә не тұ рмыстық жағ дайлары аса ауыр патшалық Россияда туберкулезбен ауыру жіне одан ө лу ө те кө п болатын. Балалардың туберкулезіне қ арсы кү ресу жү йелері етек алды, ғ ылыми зерттеу институттары ұ йымдастырылып, фтизиатор-дә рігер кадрлар даярлау ісі басталды.
Соң ғ ы жылдары жалпы гигиеналық сипатта жү ргізілетін шаралардың, сондай-ақ туберкулезге қ арсы егулердің нә тежиесінде СССР-де балалардың туберкулезбен ауруын да, одан болатын ө лім санын да елеулі тү рде азайтуғ а қ ол жеткізді.
Туберкулез алғ аш рет 1882 жылы Р.Кох ашқ ан, «Кох таяқ шалары»дп аталатын таяқ ша тә різді таяқ шалардан пайда болаты. Кейінірек Н.Ф. Гамелея туберкулез таяқ шасының бірнеше типін: адам, ө гіз жә не тышқ ан таяқ шаларын ажыратты. Бактерияның адам ү шін алдың ғ ы екі типі қ ауіпті. Алайда ө гіз типі туберкулезбен ауыру ө те сирек кездеседі. Кальмет жә не Герен ө гіз типтес туберкулез таяқ шасынан, туберкулезбен ауырмай-ақ организмде оғ ан қ арсы имунитет жасап шығ аратын, ә лсіщдендірілген тип алды. Кальмет-Герен вакцинасы балалардың туберкулезге қ арсы иммунизациясы ү шін СССР-де кең інен қ олданылытын болды.
Балалар туберкулезді дер алу жолдары арқ ылы жұ ктыруы мү мкін. Ішек арқ ылы жұ қ тыруы ө те сирек кездеседі. Жатыр арқ ылы қ ұ рсақ ішіне туберкулездің жұ ғ уы мекен-саяқ. Туберкулез ауруының тұ қ ым қ уалауы мү мкін дейтін жорамал теріске шығ арылып отыр.
Жұ ғ удың негізгі кө зі- туберкулездің ашық формасы, яғ ни қ оршап тұ рғ ан ортағ а қ ақ ырық, туберкулез ошағ ынан бө лінетін ірің, бү йрек туберкулезімен ауырғ андағ ыы несеп, ішек туберкулезімен ауырғ андағ ы нә жіс арқ ылы коздырғ ыштарды бө ліп шығ ару. Туберкулезбен ауыратын сиырдың сү ті қ ауіпті.
Адамның организміне енген соң туберкулездің микробтары қ анның айналысымен буһ ү кіл органдарғ а жә не тканьдерге тарайды, алайда одан ә рдайм ауыра бермейді. Кө п нә рсе адамның организміне байланысты. Егер баланың организмі мық ты болса, онда оғ ан тү скен микробтар туберкулез процесіін тудырмауы мү мкін.
Баланың туберкулез жұ қ тырғ ан-жұ ктырмағ анын анық тауғ а Пиркет пен Мантудың туберкулиндік реакциясы кө мектеседі. Білектң алдын ала спиртпен таазартылғ ан терісіне Пиркет реакциясын жү ргізген кезде туберкулиннің тамшысын енгізеді де, абайлап, қ ан шығ армай, теріні сыза тіледі. 24 немесе 48 сағ аттан кейін реакцияны белгілейді. Егер тіліктің тө ң ірегінде деаметрі 5 мм болатын қ ызарғ ан ісік пайда болса, онда реакция оң ды деп есептеледі. Пиркет реакциясы теріс болса, онда оны 5-7 кү ннен кейін қ айталауғ а немесе ә серлі тері іші Манту реакциясын жасауғ а болады. Егер Манту реакциясы да теріс болып шық са, онда балағ а туберкулез жұ қ пағ ан деп есептеуге болады.
Балағ а туберкулез жұ қ са да, ө те нә зік балаларда немесе туберкулездің ауру тү рлері кезінде туберкулиндік реакциялары теріс болуы мү мкін екендігін есте сақ тағ ан жө н.
Бала неғ ұ рлым жас болса, ионың қ орғ аушы кү ші соғ ұ рлым нашар дамығ ан болады, ә рі туберкулезбен ауруы да оң ай болуы мү мкін. Ә сіресе балалардың туберкулезбен ауруына қ ыззылша, грип жә не кө к жө тел сияқ ты аурулар қ олайлы жағ дайлар жасайды. Сондық тан да бұ л жұ қ палы аурумен ауырып тұ рғ ан балаларғ а ерекше назар аударып отыру керек, болар болмас кү мә н туғ ан жағ дайда-ақ туберкулездік диспансере немесе маман-дә рігерге қ аратып, тексеруден ө ткізу керек.
Туберкулез жұ қ қ ан жағ дайда бала ә детте сылбыр, ұ мытшақ, шаршағ ан болады, тамақ қ а тә беті соқ пай, жү деп кетеді, нашар оқ и бастайды.
Дененің температурасы кө п ретте 37, 3-37, 5° -қ а дейін кө теріледі, бала жө теле бастайды, қ атты терлейді, мойындағ ы, қ олтық астындағ ы лимфа бездері іседі.
Осы қ ұ былыстар пайда болғ анда баланы жедел дә рігерге кө рсету қ ажет. Тексеру кезінде баланың қ андай да бір органы ауруғ а шалдық қ аны кө зге тү суі мү мкін, алайда балалардың туберкулезі қ андай да бір органның ауруғ а ұ шырауытү рінде емес, жоғ арыда кө рсетілгендей, жалпы кү йі нашарлауы тү рінде білінеді. Туберкулездің мұ ндай тү рін созылмалы туберкулездік интоксикация деп атайды.
Туберкулез неғ ұ рлым ерте анық талса, соғ ұ рлым оң ай ә рі тез емдеп жазуғ а болады.балалар мен жасө спірімдердің жаң а бастағ ан туберкулезін дер кезінде анық тауғ а балалар мекемелерінде дү ркін-дү ркін жү ргізіліп тұ ратын дә рігерлік тексерулер, туберкулиндік байқ аулар, рентгенологиядық зеттеулер кө мектеседі.
Егер дер кезінде емдеп, дұ рыс режим орнатса, баланың организмі ауруғ а тө теп бере алады: осының ө зінде баланы, оның жай- кү йіне қ арай ауруханағ а немесе санаторийлергеорман мектебіне орналастыру қ ажет.
Балаларды туберкулез жұ ғ удан сақ тау ү шін балалар мен жасоспірімер мекемелерінде оларды міндетті тү рде кем дегенде жылына бір рет тексеруден ө ткізу керек. Егер қ ызметкерлердің ішінен туберкулездің жұ қ палы тү рімен ауыратыны кездессе дереу басқ а жұ мысқ а ауыстырады.
Баланы туберкулез жұ ғ удан қ орғ ау шараларымен қ атар, оның организын нығ айту ү шін де шаралар қ олдану қ ажет. Таза ауада, кү н сә улесінде кө п болу, кү н сайынғ ы су процедуралары, дене шынық тыру сабақ тары, демалыс пен ең бек жұ мысын дұ рыс ұ штастыру, витаминдері кө п жұ ғ ымды тағ амдармен тамақ тану, ө з уағ ында жә не жеткілікті ұ йық тау, яғ ни дұ рыс гигиеналық режим баланың организмін нығ айтуғ а кө мектеседі, сол арқ ылы баланы туберкулезбен аурудан сақ тайды.
Ә рбір балағ а туьеркулезге қ арсы егілген болуы тиіс. Егуді бала туғ аннан бастайды. Одан кейін имунитет 1-2 жылғ а жететін болғ андық тан, оны 1, 3, 7, 13 жә не 18 жаста қ айталайды. Егудің арасы 12 айдан кем болмауы керек.
Ревакцинацияны балағ а ә лі туберкулез жұ қ пағ ан болса ғ ана жү ргізу қ ажет. Ол ү шін алдын ала Пиркет пен Манту реакциясын жасау, ә рі кдлиникалық жә не рентгенологиялық толық тексеруден ө ткізу қ ажет. Имунитет еккеннен кейін 4-6 аптадан соң жасалып шығ ады. Бұ л кезең де баланы туберкулезбен ауратын адаммен қ арым-қ атынас жасаудан мұ қ ият жасау қ ажет. Егер туберкулез жұ ғ уғ а қ арсылық ты арттырады, онымен ауруды жә не ө лімді азайтады. Егуді балаларғ а жасағ аннан басқ а егулерден кейін екі апта ө тпей тұ рып, сондай-ақ температурасы 37, 5° -тан жоғ ары болса, іші ө тіп жү ргенде6 ауыр жә не асқ ынғ ан созылмалы аурулар кезінде, тері бү лініп, ірің ддеп кеткен кезде жасауғ а болмайды. Балаларғ а басқ а егуді туберкулезге қ арсы вакционациядан бір ай кейін ғ ана жасауғ а болады.