Моносахаридтер

Моносахаридтер — ең қ арапайым кө мірсулар. Олар — кұ рамына бірнеше гидроксил топтары бар альдегидтер немесе кетондар, сондық тан альдозалар, не кетозалар деп аталады, Ө зінің қ ұ рамына кіретін кө міртегі атомдарының санына жә не гидроксильдік топтар санына қ арамай, альдозаларда альдегидтік топ:

Стереоизомерлер оптикалық активті заттар- олар жарық тың поляризацияланғ ан сә уле жазық тығ ын онғ а немесе солғ а қ арай айналдыратын изомерлер тү рінде кездесуі мү мкін.

Моносахаридтердің қ асиеттері

Глюкозаның тотық сыздануы нә тижесінде алты атомды спирт сорбит тү зіледі.

2. Моносахаридтердің Альдегидтік топ тотық қ ан кезде альдон қ ышқ ылдары тү зіледі. Мысалы D-глюкоза тотығ у нә тижесінде D-глюкон қ ышқ ылына айналады.

1. Моносахаридтер метаболизмге негізінен фосфор қ ышқ ылының эфирі (фосфоэфирлер) тү рінде қ атысады.

2. Гликозидтердің тү зілуі.. Ал аномерлік, гликозидтік гидроксильдің реакцияласу қ абілеті ең жоғ ары. Егер кө міртегінің аномерлік атомы ғ ана басқ а қ осылыстың спирттік тобымен реакцияласатын болса, ондай реакция ө німі гликозид деп аталады. Бұ л реакция кезінде пайда болғ ан гликозидтік байланыс деп аталады.

Аса маң ызды моносахаридтер

1. D-глюкоза немесе жү зім қ анты С6Н12О6 Глюкоза бос кү йінде балда, жү зім жемісінде жә не басқ а да жемістерде кө бінесе байланысқ ан кү йінде, дисахаридтер мен полисахаридтер қ ұ рамында кездеседі.

О Н

С

Н – С -ОН

НО – С - Н

Н – С - ОН

Н – С - ОН

СН₂ОН Д – глюкоза

2. D-фруктоза С6Н12О6. Бұ л қ ант негізінен жемістерде, β -аномер тү рінде кездеседі жә не жеміс қ анты деп те аталады. Бос кү йінде бал қ ұ рамында болады. Сахарозамен салыстырғ анда тә ттілеу, байланысқ ан кү йде сахароза қ ұ рамында, полисахарид инулинде кездеседі. Суда жақ сы ериді, полярланғ ан сә улені сол жакқ а қ арай айналдырады, [ а ]  — 93°.

3. D-галактоза С6Н12О6. Бұ л қ ант бос кү йінде кездеспейді, липидтер- цереброзидтер қ ұ рамында, жү йке ұ лпасында ганглиозидтерінде болады жә не ми клеткаларының тү зілуінің пайда болуында маң ызды роль атқ арады. Сол сияқ ты ол сү т қ анты (лактоза) қ ұ рамына кіреді жә не сү тқ оректі жануарлардың тө лінің қ орегі тұ рғ ысынан аса бағ алы. Сондай-ақ рафиноза трисахаридінің кұ рамына кіреді. Суда ериді, меншікті айналымы [ а ] = + 80°.

4. D-манноза С6Н12О6. Бұ л кант адамның жә не жануарлардың организмінде кездеспейді, ө сімдік қ ұ рамында кө п, гемицеллюлоза полисахаридтер қ ұ рамына кіред. манноза