Eyx Bəkir b. Abdullah Əbu Zeydin

MÜ QƏ DDİ MƏ Sİ

Mə rhə mə tli və Rə hmli Allahı n adı ilə!

Hə md tə kcə Allaha mə xsusdur! Peyğ ə mbə r­lə rin sonuncu­suna, ailə sinə, sə habə lə rinə və onları n yolu ilə gedə n və Sü nnə yə sarı lanlara salavat və salam olsun!

Sonra, burada yazdı ğ ı m nə mü qə ddimə, nə də tə qdi­matdı r. Tə kcə tə rif və xeyrə iş arə edə n bir yazı dı r.

Bu hadisə barə sində tə ə ssü ratı mı oxucularla bö lü ş ­mə k istə yirə m.

Tə xminə n hicri 1380-cı illə rdə bə zi xeyirxah insanları n Ş eyx Ə bdü rrə hman b. Nasir ə s-Sə ə dinin[3] (Allah ona rə hmə t etsin) 8 cilddə n ibarə t “Teysirul-Kə rimur-Rə hman fi tə fsiri Kə lamil-Mə nnan” adlı tə fsirini tö vsiyə etdiklə rini eş i­dirdim. Bu tə fsir digə rlə rində n aş ağ ı dakı xü su­siyyə tlə rinə gö rə seç ilmə kdə idi:

Bu kitab, etimad gö stə rilə n və onda sə lə flə rin yolu ə ks olunan bir ə sə rdir. O, sə hih bir ə sə rin və doğ ru-dü zgü n anlayı ş ı n qı sa xü lasə sini asanlı qla ö zü n­də ə ks etdirir.

Bu kitab alimlə r ü ç ü n xatı rladan və elmə yeni gə lə nlə r ü ç ü n isə ö yrə də ndir.

Daha sonra digə r alimlə rin və elm ö yrə nə n tə lə bə ­lə ­rin də mə hz bu kitabı xü susi olaraq tö vsiyə etdiklə rini eş itdim.

Ş eyx Ə bdü rrə hmanı n oğ lu Abdullah (1405 ö.) mə nə atası nı n aş ağ ı dakı ə sə rlə rini hə diyyə etmiş di:

Teysirul-Lə tifil-Mə nnan fi Xü lasə ti Tə fsiril-Quran;

ə l-Qə vaidul-Hisan li-Tə fsirul-Quran;

Fə vaidu Mustə nbata min qissati Yusuf ə leyhissalam.

Bu ü ç kitabı oxudum və sə tirlə rində bu tə fsirə yö nə ltmə lə r tapdı m. Mü xtə lif vaxtlarda bu tə fsirdə n istifadə edirdim. 1418-ci ildə bir qrup də yə rli alimin ha­zı r­ladı ğ ı “ə t-Tə fsirul-Mü yə ssə r” adlı kitabı n Mə dinə ­də olan Mushafuş -Ş ə rif Kral Fə hd Nə ş riyyat Cə miy­yə tinin ç ap etdiyi nü sxə si­nin son araş dı rmaları nı apar­dı ğ ı m vaxtlarda, bə hs edilə n tə fsirin İ bn Cə rir ə t-Tə bə ri (310 ö.) və Sə ə dinin tə fsi­rlə rinə ç ox bö yü k etimadla yanaş dı ğ ı nı gö rdü m. Bundan sonra Sə ə dinin tə fsirinə rə ğ bə ­tim və istə yim daha da artdı.

Sə ə dinin digə r mə ziyyə tlə rində n biri də onun İ bn Teymiyyə və İ bn Qeyyimə (Allah onlara rə hmə t etsin) xü susi mü nasibə t bə slə mə si və kita­bı nı onlardan ə xz etdiyi faydalı seç mə lə rlə bə zə mə ­si idi.

Sə ə di ayə lə rdə n mə harə tlə nə ticə lə r ç ı xararaq kitabı nı asanlaş dı rı b bizə tə q­dim etmiş dir.

Mə sə lə n, “Bə qə rə ” surə sinin “Deyin: “Biz Allaha, bi­zə nazil ola­na... iman gə ­­tirdik...” (136-cı) ayə si[4] və “Ma­idə ” surə sində keç ə n də s­tə ­­mazla bağ lı 6-cı ayə [5] dediyi­mi­zə ə n gö zə l nü munə dir.

Xü susilə peyğ ə mbə rlə r haqqı nda hekayə tlə ­rin sonunda qiymə tli və faydalı nə ticə lə r ç ı xarmı ş ­dı r... Ə hzab surə sinin bir ayə sində [6] bu incə və lə tif mö vzuya belə toxu­nul­muş dur: “Onlar­dan bir də stə demiş di: “Ey Yə sriblilə r! [7]: Din qardaş lı ğ ı nı və İ slam bağ ı nı atı b millə tç i­lik ç ı ğ ı r-bağ ı rı salmaq cahillik ə lamə tlə rində ndir".

Mə n belə faydalı nə ticə lə r ç ı xaran baş qa birisini hə lə gö rmə ­miş ə m. Bu ayə, milliyyə tç iliyin İ slama aid olmadı ğ ı nı bildirə n daha ü ç ayə ni də ehtiva edir.

Də rin biliyində n və bu sahə də ki yetə rli imkanlara malik olma­sı ndan bə hs etdik­də n sonra, onun gö zə l hə yat tə rzinə nə zə r salaq. Onun tə rcü ­meyi-halı nda nü ­mu­nə vi olması, itaə tə tkarlı ğ ı, xeyirxah­lı ğ ı və yaxş ı lı ğ ı, doğ ruç u və sağ lam dü ş ü n­cə li olması ü zə ç ı xı r. Onun tə rcü meyi-halı nda ə ksini tapmamı ş bir hadisə:

Mə kkə xə zinə lə rində n olan Siddiqə kitabxa­nası nı n sahibi Ş eyx Ə bdü rrə him Sadiq ə l-Mə kkinin (1408 ö.) mə nə izah etdiyinə gö rə, o, Ş eyx Sə ə dinin namaz qı l­ması nı n ş ahidi olmuş, onun xuş usunu və Allaha bağ ­lı lı ğ ı nı bildirə n ş eylə r gö r­mü ş dü r. Alimlə r Ş eyx Muhə mmə d Hə mid ə l-Faqinin də (1379 ö.) Ə hmə d Ş akir (1377 ö.) haqqı nda da belə dediyini rə vayə t edirlə r:

“Namazı tam xuş u iç ində, Allaha mü ti halda Ə hmə d Ş akir kimi qı lan bir adam gö rmə miş ə m”.

Biz də bu bö yü k mü fə ssir alimin Ş eyxü lislam İ bn Teymiyyə ­nin (Allah ona rə hmə t etsin) bu sö zü nə uyğ un ə və zini alması nı dilə yirik:

“Lə dunni elminə [8] gə lincə, ş ü bhə siz ki, Fö vqə luca Allah tə qva sahibi olan və ­li­lə rinin və saleh qulları nı n qə lbini, xoş lanma­dı ğ ı ş eylə rdə n tə mizlə n­mə lə ri və sev­diyi ş eylə rə riayə t etmə lə rinə gö rə, baş qala­rı nı n qə lbini aç madı ğ ı bir tə rzdə, aç ar”.

Bu isə, Ə linin (Allah ondan razı olsun) de­diyi: “...Allahı n Kitabı barə də qu­lu­na verdiyi anla­yı ş istisna olmaqla...” və bu ə sə rdə olduğ u kimidir: “Bildiyinə ə mə l edə n insana, Fö vqə luca Allah bilmə diyi­nin elmini də verir”.

Quranda bu mə sə lə yə bir ç ox ayə lə rdə toxunul­muş ­dur. Belə ki, Allah buyurur:

“...Ə gə r onlar ö zlə rinə verilə n ö yü d-nə sihə tlə rə ə mə l etsə y­dilə r, ə lbə ttə, bu, onlar ü ç ü n daha xeyirli və daha mü kə m­mə l olardı...və onları doğ ru yola yö ­nə ldə r­dik” (Nisa, 4/66, 68).

Ayrı ca olaraq Fö vqə luca Allah Onun ə mrlə rini yerinə yeti­rə nlə ri doğ ru yola yö nə ldə cə yini bildirə rə k belə buyurur:

“Allah Onun razı lı ğ ı nı axtaran ş ə xslə ri bu Kitab­la ə min-aman­lı q yolları na yö nə ldir, onları Ö z izni ilə zü l­mə tlə rdə n nura ç ı xarı r və dü z yola yö nə ldir” (Maidə, 5/16).

“Doğ ru yolla gedə nlə rə gə ldikdə isə, Allah onlara hidayə ­tini artı rar və onları tə qvalı olmağ a mü və ffə q edə r” (Muhə mmə d, 47/17).

“...Onlar Rə bbinə iman gə tirmiş gə nclə r idi. Biz də onları n hidayə tini ar­tı rdı q” (Kə hf, 18/13).

“Bu, insanlar ü ç ü n aç ı q-aydı n bir də lil, qə ti inanan­lar ü ç ü n isə doğ ru yolu gö stə rə n rə hbə r və mə rhə mə tdir” (Casiyə, 45/20).

“...Bunlar Rə bbinizdə n gə lə n aş kar də lillə r, iman gə tirə n bir camaat ü ç ü n doğ ru yolu gö stə rə n rə hbə rlik və mə rhə mə tdir” (Ə raf, 7/203)... (ə l-Fə tava, 13/245)”[9].

Bu tə fsir haqqı nda yazı mı qə lə mə alarkə n yadı ma Ş eyx Ə bdü r­rə hman ə d-Də vsə ridə n (1399 ö.): “Tə fsirç idə axtarı lan ə n ə hə miyyə tli ş ə rt nə dir? ” – deyə so­ruş duqda, dediyi: “Qə lbi Quran­la rahatlı q tapandı r” kimi verdiyi cavabı dü ş dü.

Mə n, Ş eyx Sə ə didə də bu ş ə rtin olmuş oldu­ğ una inanı ram və, hə qi­qə tə n, onun dilində n belə mə nali ç eş mə lə r axmı ş dı r. Bu isə Allahı n fə zilə tin­də ndir.

Allah ona ə və zini versin!

Belə liklə, deyilmiş dir ki: “Quranı n mə nası nı tə kcə tə miz qə lblilə r anlaya bi­lə rlə r. O qə lblə r isə tə qva sahiblə ri­nin qə lbidir” (Bax: ə l-Fə tava, 13/245).

Fö vqə luca Allah Nə cdli alim Sə ə diyə bu sahə də ilk ə sə r yazanlardan ol­ma­sı na gö rə xeyirlə r versin. Mə n Nə cdli alim­lə r arası nda Quranı bu gö zə llikdə tam tə fsir edə n daha bir baş qası nı tanı mı ram.

Hə qiqə tə n də, Fö vqə luca Allah bu tə fsirin mü sə lmanlar arası nda qə bul edil­mə sini və yer ü zü nü n hə r tə rə finə yayı lı b də fə lə rlə nə ş r edilmə sini nə sib etmiş dir.

Kitabı n bə zi nə ş rlə ri:

1. Misir Sə lə fiyyə mə tbə ə si ç apı. Kitabı n bir hissə si iç ində ki ç atı ş mazlı qlarla birlikdə Ş eyxin yaş adı ğ ı dö vrdə nə ş r edilmiş, qalanı isə və fatı ndan sonra tamam­lanmı ş dir.

O zamanı n mə tbə ə və nə ş riyyat ş ə rtlə ri ç ə rç i­və sində bu nə ş rdə bə zi kə l­mə lə r və cü mlə lə r ç ı xa­rı lmı ş və nö qsanlar yaranmı ş dı r.

2. Muhə mmə d Zuhri ə n-Nə ccarı n tə dqiqatı ilə Riyad Sə ə udiyyə ç apı. Bu ş ə xs nə ş ri kitaba aid olmayan ə lavə lə rlə korlamı ş dı r. Onun ardı nca tə lə ­bə si yaz­dı ğ ı “Kə ş fus-sitar an telfigi və talikin-Nə ccar” adlı kitabı nda onu tə nqid etmiş dir.

3. Birinci və ikinci ə sas gö tü rü lə rə k ç ap edilə n nə ş rlə r.

4. Daha sonra dü zə liş lə r verilə rə k Nə ccarı n ə la­və lə ­rində n tə miz­lə nmiş nə ş r­lə r ç ap edilmə yə baş landı.

5. Ə limizdə olan bu nə ş r iki xü susiyyə tilə ö nə ç ı xı r. Birincisi, edilmiş yan­lı ş ­lı qları n və nö qsanları n tə shih edilib dü zə ldilmə si.

İ kincisi isə, Nə ccarı n ə lavə lə rində n tə mizlə nə rə k və iki ə lyazması tutuş ­du­rularaq, baş lı qlara ayrı lmı ş mö vzular və faydalar mü ndə rə catı yaradı lmı ş dı r. Bu nə ş rin ə sas gö tü rü lmə si və qardaş ları mı z tə rə fində n mü ə yyə n edilə n dü zə liş və mü lahizə lə r naş irlə rə tə qdim edilmə lidir ki, nö vbə ti ç aplarda nə zə rə alı nı b dü zə l­dilsin.

Bacarı q Allahdandı r!