А) б) в)

а-операция алдында жасалғ ан рентгенограммалар; б, в -остеосинтезден кейінгі рентгенограммалар

195-сурет. Ортан жіліктің тө менгі ү штен бір бө лігінің бұ ралғ ан сынығ ын тежегіш (блокирующий) штифтпен интрамедуллярлы остеосинтездеу ә дісі

Операциялық емнің мақ саты - сынық бастарын мық тап, тұ рақ ты бекіту, операциядан кейінгі мезгілде сыртқ ы иммобилизацияны пайдаланбау жә не жарақ аттанғ ан аяқ қ а функциялық кү ш тү сіру.

Сынық бастарын (бө лшектерін) тұ рақ ты бекітуде бұ рандалар, пластиналар, DHS қ ұ рылғ ысы, айдаршық қ а арналғ ан пластиналар жә не сырттан бекітетін ә ртү рлі аппараттар қ олданылады (197- сурет). Буын конгруэнттілігі қ алпына келмеген жағ дайда, оны эндопротезбен алмастырады.

А) б) в)

Г) д)

а - бұ рандалармен; б - Г тә різді иілген пластинамен; б - DСS (айдаршық қ а арналғ ан динамикалық қ ұ рылғ ы); г – айдаршық тарғ а тірегі бар пластинамен; д - Илизаров аппаратымен.

197-сурет. Ортан жіліктің тө менгі ү штен бір бө лігінің

сынығ ын остеосинтездеу ә дістері

Ортан жіліктің буын аймағ ы жә не буынішілік сынық тарын емдеу барысында сырттан бекіткіш таң ғ ыштарды ұ зақ қ олданудан тізе буынында контрактуралар дамиды. Сондық тан операция жасағ анда тұ рақ ты остеосинтезді қ амтамасыз ететін қ ұ рылғ ыларды пайдаланғ ан дұ рыс. Бұ л қ ұ рылғ ылармен жасалғ ан операциядан соң гипс таң ғ ышының қ ажеттілігі болмайды. Тізе буынындағ ы контрактураларды болдырмаудың тағ ы бір ә дісі - буынды мү мкіндігінше ерте қ имылдату. Тұ рақ ты орындалғ ан остеосинтез науқ асты ерте реабилитациялауғ а жағ дай туғ ызады.

ТАРАУ

ТІЗЕ БУЫНЫНЫҢ ЖАРАҚ АТТАРЫ

Анатомиялық жә не физиологиялық ерекшеліктері.

Тізе буыны, art.genum, организмдегі буындардың ішіндегі ең ү лкені ә рі кү рделісі болып табылады. Ортан жілік тізе тобығ ымен (patella) жә не ү лкен жіліншікпен байланысатыны белгілі.

Тізе буынына пункция жасаудың емдік жә не диагностикалық ролі аса зор (204-сурет). Пункцияны жергілікті анестезиямен орындайды. Инені тиімді енгізетін жер – тізе тобығ ы жоғ арғ ы полюсінің сыртқ ы шеті. Пунктатты зерттеуде жарақ аттан кейін дамығ ан екіншілік синовитті дә лелдейтін экссудатты анық тауғ а болады. Егер экссудат лайланса, пунктатты лабораториялық жә не микробиологиялық зерттеуге жібереді. Қ ан қ ұ рамындағ ы май тамшылары (тіпті рентгенографиялық мә ліметтер теріс болса да) тізе буыны ішінде сыну болғ анын кө рсетеді. Пунктаттағ ы қ ан - гемартроздың нақ ты белгісі.

А) б)

а – пункция жасалатын нү ктелер; б – пункцияның техникасы.

204-сурет. Тізе буынына пункция жасау

Буын зақ ымын анық тауда артроскопия ә дісі кө п ақ парат береді (205, 206-сурет). Наркоз немесе жергілікті анестезиямен буынғ а артроскоп енгізіледі (207-сурет). Буын артроскоп немесе қ осымша буынғ а енгізілген ине арқ ылы новокаин жә не изотоникалық NaCl ерітінділерімен жуылады. Буын қ уысында артроскопты қ озғ ай отырып, оғ ан ревизия жасалады. Артроскопия кезінде диагностикалық дә лдік 90%-ғ а дейін жоғ арылайды.

Жарақ аттың е м і. Буынғ а жасалғ ан диагностикалық пункция бір жағ ынан емдеу шарасы да болып саналады. Буынғ а жиналғ ан қ анды сорғ анан кейін буын ішіндегі қ ысым азайғ андық тан ауыру сезімі басылады. Бұ л емшара жарақ аттан кейінгі дамитын синовиттің профилактикасы ретінде қ арастырылады. Буын қ уысындағ ы қ анды эвакуациялау фибрин тү зілуінің жә не буын ішінде тыртық тар дамуының алдын алады.

205-сурет. Карл Шторц фирмасының артроскопы

206-сурет. Артроскопия жасар алдында науқ астың ү стелде орналасуы

207-сурет. Артроскопия жасаудың кө рінісі

___________________________________________________

ТАРАУ

СИРАҚ СҮ ЙЕКТЕРІНІҢ ЖАРАҚ АТТАРЫ

Анатомиялық -биомеханикалық ерекшеліктері. Сирақ сү йектері ү лкен жіліншік пен кіші жіліншік ө зара проксимальдық жә не дистальдық синдесмоздармен, сондай-ақ сү йекаралық мембранамен жалғ асады (218-сурет).

Жарақ аттың ж і к т е л у і. Сирақ сү йектері жарақ аттарының бірнеше тү рі ажыратылады: ү лкен жіліншіктің проксимальдық бө лігінің буынішілік сынығ ы, жіліктердің жеке жарақ аты, екі жіліншік диафизінің сынығ ы, ү лкен жіліншіктің дистальдық бө лігінің сынығ ы. Ә р зақ ымдану тү рі ө зіндік емі мен диагностикалық ә дістерімен ерекшеленеді............................

АО/АSIF жү йесі бойынша сирақ сү йектерінің сынық тары келесідей топталады:

- проксимальдық метаэпифиз сынық тары;

- диафиз сынық тары;

- дистальдық метаэпифиз сынық тары.

Проксимальдық метаэпифиз сынық тары - (219-сурет);

- Сынық тың А тү рі – буыннан тыс орналасқ ан сынық тар: кіші жіліншіктің басы мен мойын сынығ ы, ү лкен жіліншіктің бұ дырмағ ы, жілікаралық тө мпешіктің жұ лынғ ан сынық тары (А1), қ арапайым сынық (А2) жә не сына тә різді жә не кү рделі сынық (А3);

- Сынық тың В тү рі - жартылай буын ішінде орналасқ ан сынық тар (жіліктің буын жақ беткейі жартылай жарақ аттанғ ан): сына тә різді сынық (В1), импрессияланғ ан (ішіне қ арай басылғ ан сынық) (В2) жә не сына тә різді жә не импрессияланғ ан сынық (В3);

- Сынық тың С тү рі – толық буын ішінде орналасқ ан сынық тар (жіліктің буын жақ беткейі толық жарақ аттанғ ан): қ арапайым метаэпифизарлы сынық (С1), бө лшектелген метаэпифизарлы сынық (С2) жә не кө пбө лшекті метаэпифизарлы сынық (С3).

А тү рі А1 А2 А3

В тү рі В1 В2 В3

С тү рі С1 С2 С3

219-сурет. Ү лкен жіліншіктің проксимальдық бө лігінің сынық тары АО/АSIF жіктемесі бойынша (тү сініктемесі мә тінде)

лайлы. Сынық бө лшектері бұ ранда, пластина жә не ә ртү рлі аппараттардың кө мегімен бекітіледі (222-сурет). Буын конгруэнттілігі қ алпына келмеген жағ дайда, ол эндопротезбен алмастырылады.

А б в

Г д

а – спонгиозды бұ рандалармен; б – тірегіші бар пластинамен; в – сү йек трансплантатын пайдаланып спонгиозды бұ рандамен; г -Илизаров аппаратымен; д - бір жазық тық ты аппаратпен.

222-сурет. Ү лкен жіліншіктің проксимальдық бө лігі сынық тарын остеосинтездеу ә дістері

11.2. Диафиз сынық тары

11.2.1 Кіші жіліншік диафизінің жеке сынығ ы

Жарақ ат механизмі. Жарақ ат кө бінесе сирақ қ а тікелей соқ қ ының ә серінен пайда болады.

Жарақ атты а н ы қ т а у. Кіші жіліншік диафизі сынығ ын анық тауда бірқ атар қ иындық тар кездеседі. Науқ астар кейбір жағ дайда сынық қ а қ арамастан аяғ ын басып

224-сурет. Сирақ сү йектерінің сынығ ын сү йектен тартып

емдеу ә дісі

.

Дистальдық сынық тың ротациялық ығ ысуын жою ү шін аяқ басына ілінген жіптің ұ зындығ ын тізенің қ алпына сә йкес ө згертеді.

Сынық тың кө лденең ығ ысуын жою ү шін сирақ ты қ осымша бір бү йірге қ арай тартады, сонымен қ атар сү йектен тартып емдеуде проф.Н.Ж.Батпеновтің ә дісін қ олдануғ а болады (225, 226-сурет).

225-сурет. Сынық тың кө лденең ығ ысуын жою ү шін бү йірге

қ арай тарту ә дісін қ олдану

226-сурет. Сирақ сү йектерінің сынығ ын сү йектен тартып

емдеудегі проф.Н.Ж.Батпеновтің ә дісі

Сү йектен тарту мерзімі 3-6 аптағ а дейін. Содан кейін аяқ қ а санның ортасы немесе жамбас қ атпарына дейін гипс таң ғ ышы салынады.

Қ аң қ адан тарту кү ші аяқ қ а біркелкі таралу ү шін Митюнин-Ключевскийдің демпферлі сү йектен тарту ә дісінде амортизация беретін серіппе (пружина) қ олданылады

Науқ ас балдақ қ а тұ рғ анғ а дейін аяғ ын жоғ ары кө теру, қ айтадан тө мен тү сіру арқ ылы кө ктамырына гимнастика жасайды. Сирақ тың жалпы иммобилизация мерзімі 3-4 ай.

Операциялық ем. Сирақ тың екі сү йегінің диафиз сынығ ында остеосинтез тек ү лкен жіліншікке ғ ана жасалады.