Көтергіштер мен агрегаттар

Тальдік жү йені қ озғ алысқ а келтіру ү шін лебедкалар қ олданылады. Лебедкалар мачтасы жоқ кө лік қ ұ ралдарына (автомашина, трактор) орнатылуы мү мкін. Ол кешенді кө тергіштер деп атайды. Егер автомашина немесе тракторғ а тальдік жү йемен жабдық талғ ан лебедка немесе мачта орнатылса, онда мұ ндай кешенді агрегат деп атайды. Соң ғ ы кездері муфтасыз СКҚ тізбектері пайда болғ алы мү лдем жаң а кө теру-тү сіру агрегаттары пайда болды. Мұ ндай агрегаттарда мачта болмайды, себебі барабандарғ а оратылғ ан қ ұ бырлар арнайы қ ұ рылымдар арқ ылы ұ ң ғ ығ а тү сіріледі.

Кө тергіштер ұ ң ғ ыларда мұ нара немесе мачта бар кезде қ олданылады. Соң ғ ы кездері металл шанағ а, трактор жә не автомашинағ а орнатылғ ан кө тергіштер жобаланып жасалынды. Жетек кү ші ретінде іштен жанатын қ озғ алтқ ыштар, ал кейбір жағ дайларда – электр энергиясының кү ші қ олданылды.

Аталғ ан кө тергіштердің тү рлері соң ғ ы кездері кү рт қ ысқ арып, негізгі екі тү рі кең қ олданыс тапты. Солардың бірі ЛПТ-2 жә не «Азинмаш-43П» кө тергіштерінің сипаттамалары 5.3-кестеде келтірілген.

5.3-кесте

ЛПТ-2 жә не «Азинмаш-43П» кө тергіштерінің сипаттамалары

Кө тергіш лебедка ЛПТ-2 жерасты жө ндеу кезінде штангаларды, қ ұ бырларды қ ұ м тығ ындарынан тазалауда жә не свабтау операцияларын жү ргізу кездерінде тү сіріп кө теруге қ олданады. Ұ ң ғ ы мұ нара немесе мачтамен жабдық талуы қ ажет. Лебедка Т-130-1-3 тракторына орнатылады да, оның жетек кү ші трактордың қ озғ алтқ ышынан алынады.

«Азинмаш-43П» кө тергіші Т-100МБ батпақ та жү ре алатын тракторғ а немесе қ арапайым Т-100М тракторына орнатылады. Лебедканың бір тежеу шкиві жә не екі тежегіш таспалары бар. Батпақ ты трактордың топырақ қ а тү сіретін қ ысымы 0, 032 МПа-дан артпайды. Кө тергіштің басқ ару тетіктері трактордың кабинасына орнатылғ ан.

«Азинмаш-37А» агрегатының қ ұ рылымын қ арастырайық. Аталғ ан агрегат КрАЗ-255Б автомашинасының шассиіне орнатылғ ан. Ол терең дігі 2900 м-ге дейінгі ұ ң ғ ыманы ағ ымды жө ндеуге арналғ ан. Агрегаттың кү ршегінде жү ктің салмағ ы 28 т-ғ а дейін жетеді. 5.5-суретте агрегаттың кинематикалық сұ лбасы кө рсетілген. Лебедканың жетегі қ уат алу қ орабынан (1) карданды білікке (2), беріліс қ орабынан (3) екінші кардан білігі (4) мен конустық беріліс (5) арқ ылы іске асырылады. Осыдан барып айналым моменті тісті дө ң гелекті беріліс (6) жә не лебедканың білігіне беріледі. Лебедканың білігі барабанмен осьтік фрикционды муфта (9) арқ ылы байланысады. Фрикционды муфта автомашинаның пневможү йесінің жетегі арқ ылы пневмоцилиндрмен (8) іске қ осылады. Фрикционды муфтаның ретивонакстан жасалынғ ан дискілі қ осымшалары бар жә не тежеу шкивінің (10) ішіне орнатылғ ан. Тежелу операциясы тежеу таспалары (11) арқ ылы жү ргізіледі.

5.5-сурет. «Азинмаш-37 агрегатының кинематикалық сұ лбасы

Агрегаттың жерасты жө ндеуге арналғ ан автоматты АПР-ГП (13) жетегіне арналғ ан гидрожү йесі бар, сонымен бірге мұ нараның (12) жоғ арғ ы бө лігін шығ аратын лебедканы да жетекке алады. Гидрожетек жү йесі энергияны беріліс қ орабынан алады. Ол пневмоцилиндрдің (14) кө мегімен іске қ осылады. Қ ораптан (3) іліну жабдығ ы (15) да беріліс алады.

Агрегаттың мачтасы телескопиялық болып, алдың ғ ы жағ ы ашық болады. Жалпы биіктігі 18 м, ал кү ршекті кө теру биіктігі 12 м. Тальдік жү йенің жарақ тануы 3х2 жә не қ ос роликтерден тұ ратын кронблок пен кү ршекблогы (2КРБ2х28) бар. Мачтаның кө терілуі пульт арқ ылы жү ргізіледі.

Автомашинаның жү рістік қ озғ алтқ ышының қ уаты 176 кВт, білігінің айналу жиілігі 2100 мин^-1.

УПТ1-50 агрегаты қ уаттылау базағ а – қ озғ алтқ ышының қ уаты 118 кВт тракторғ а орнатылғ ан. Бұ л агрегат ұ ң ғ ымаларды ағ ымды жә не іргелі жө ндеуге арналғ ан. Оның басқ а агрегаттардан айырмашылығ ы мынада: лебедкасының екі барабаны бар – біреуі тальдік жү йенің канаты ү шін, екіншісі – тартальды канатқ а лайық талғ ан. Тартальды барабанның сыйымдылығ ы 2340 м, канаттың диаметрі 13 мм. Максималды тарту кү ші 73 кН (5.4-кесте). Бұ л агрегатқ а 9МГР маркалы шаю жұ мысына арналғ ан автотіркемеге орнатылғ ан сорап қ ойылады. Сораптың максималды қ ысымы 16 МПа, ө німділігі 6, 1 л/с, ал 6 МПа қ ысымда – ө німділігі 9, 95 л/с-қ а тең болады. Сораптың жетегі жү рістік қ озғ алтқ ыштан карданды білік арқ ылы алынады.

5.4-кесте

Жерасты жө ндеу агрегаттарының негізгі параметрлері

Агрегат	Базасы	Кө теру шама-сы, т	Мачта- ның жарағ ы	Биік- тігі, м	Жылдамдығ ы
І	ІІ	ІІІ	ІУ
«Азинмаш-37»   «Азинмаш-43А»   УПТ1-50     А-50У	КрАЗ-255Б     Т-100 МБГС   Т-130-Г-1     КрАЗ-257		3х2 4х3   3х2     4х3     4х3	22, 4				-

Ескерту: 1. Т-100МБГС - батпақ та жү ретін гидрожү йелі трактор. 2. Бө лшектердің алымында кү ршектің кө теру жылдамдығ ы берілген, м/с, бө лімінде – кү ршектегі жү к кө тергіштік, т.

А-50У агрегаты бұ рғ ылау жұ мыстарының роторы мен компрессорды іске қ оса алады. Ротор агрегаттың гидрожү йесінің гидроқ озғ алтқ ышымен іске қ осылады. Компрессор агрегаттың тарату редукторының білігіне орнатылғ ан шкив арқ ылы сыналы белдікті беріліс арқ ылы қ осылады.