Кәсіпкерлік мәдениет түсінігі және даму бағыттарына талдау жасау.

«Кә сіпкер» жә не «кә сіпкерлік мә дениет» тү сініктері егіз ұ ғ ым. Себебі, кә сіпкер болатын адам кә сіпкерлік мә дениетті сақ тауы тиіс. Яғ ни, іскерлік қ арым-қ атынас этикасын дұ рыс ұ стану керек. Кә сіпкердің шыншыл болуы - оның маң ызды моральдық қ асиеті болып табылады. Ол екіжү зділікке, ө тірік айтуғ а, ырғ ақ тарды жеке мақ саты, мансабы ү шін ө згеше сипатта қ арауғ а, тү сінуге қ арсы. Сонымен қ атар кә сіпкерге ө зіне шектен тыс сенімді болу, қ ызметтестеріне, бағ ыныштылары мен келушілерге шыдамсыздық кө рсету - ү лкен қ ателік. Қ оғ амдық пікірді есепке ала отырып, ө з - ө зіне жоғ ары талап қ оя білу кә сіпкердің ө зін - ө зі ұ дайы жетілдіру ғ ана емес, ө згелерден сондай жетілуді талап ету болып табылады. Талап қ оя, сұ рай білу де – кә сіпкердің кә сіптік имиджінің моральдық кодексінін талаптарының бірі.

Талап ету - сенім блдірумен, сыйлаумен сабақ тасып жатуы қ ажет.

Кә сіпкерге қ ажет бір қ асиет - тың дай білу. Тың дай білу сө йлеушінің сө зін бө лмей мақ ұ лдау ғ ана емес, оның ойына, сезіміне ортақ тасу. Сө йлеп отырғ ан адамғ а тың даушының бет қ ұ былысы: бейтарап отыр ма, жалығ ып кетті ме, ә лде қ ызығ ып, кө мектесуге дайындалуда ма бә рі ә сер етеді. Қ ызметшінің жеке бас проблемасы ә ң гімелесушінікіне қ арағ анда анағ ұ рлым кү рделі, қ иын мә селе болса да, ол тындаушы ретінде ө з проблемасын естен шығ ара тұ руы тиіс. Моральдық сапа қ асиеттерінің ішіндегі ең шынайысы – кә сіпкердің ө з беделі. Беделдің жиналуы - ө з ісін терең білуі мен қ ажымас ең бек, адалдық пен ә ділдік, қ арапайымдылық пен байсалдылық, ө зіне де, ө згелерге де талап қ оя білушілік жә не парыз бен жауапкершіліктің дамығ ан дең гейі.

Кә сіпкердің басты қ ызметі болып табылатын адамдармен қ арым - қ атынастағ ы басшылық - қ оғ амның басты ө ндіруші кү ші - адамдармен «адам факторымен» жұ мыс істей білушілік.

Кә сіпкер болу, бұ л - адамдармен тең қ арым - қ атынаста болу, кез келген жағ дайдан жол таба білу, ө з сезімін басқ ара білу.

Жә не де кә сіпкерлік мә дениет ұ ғ ымын қ озғ ағ ан кезде, біз іскерлік қ арым-қ атынастағ ы сө йлеу мә дениетін ұ мытпағ анымыз жө н. Іскерлік қ арым-қ атынас тілі кә сіпкердің белгілі бір салағ а қ атысты жү йелі білімін, біліктілігін, кә сіби тіл шеберлігін қ ажет етеді. Кә сіпкер ө з ортасында ә ріптестерімен пікірлескенде, сә лемдесу, жұ мыс барысын таныстыру, ө з жұ мысының жоспарын қ ысқ аша тү сіндіру барысында ә деп пен мә дениет дең гейін сақ тау қ ажет. Нақ ты ұ сынысты, жоспарды талқ ылауда басқ а адамдардың кө зқ арастарымен санаспай, дауыс кө тере сө йлеу, тек ө зінің пікірін біржақ ты дұ рыс санау іскерлік қ арым-қ атынаста ө зара тіл табысуғ а да кедергі келтіреді.

Ал енді, кә сіпкерлік мә дениеттің даму бағ ыттарын айтатын болсақ:

1 – бағ ыт. Кә сіпкерлікті тә уекелдікпен байланыстырды. Бұ л бағ ыттың негізін салушысы болып француз экономисі – Ричард Контильон болып саналады. Ол мынадай шешімге келеді: «Кә сіпкер болашақ тағ ы мү мкіндіктерді болжап, ө зіне табыс табу мақ сатында мү мкіндіктерді жү зеге асырады. Сұ раныс пен ұ сыныс қ атынасын ескере отырып, кә сіпкер тауарды арзан бағ ағ а сатып алып, қ ымбат бағ ағ а сатады».

2 – бағ ыт. Ж. Сей мен А. Маршалдың кө зқ арастарымен байланысты. Олардың ойынша ө ндірістік факторлардың бірі рационалдық комбинацияны жү зеге асыру жә не қ алыпты кә сіпкерлік табыс табу.

3 – бағ ыт. Кә сіпкерлік теориясын қ ұ рудағ ы негізгісі мен перспективалық бағ ыт. Бұ л бағ ыттың негізін салушы Шумпеттер. Егер шаруашылық субъектілері жаң а комбинацияны жү зеге асырмаса, ол кә сіпкер болып саналмайды. Кә сіпкерлік функцияларын мынадай адам ғ ана жү зеге асыра алады. Егер ол сезімтал, иновациялық ө згерістерге икемді адам болса, жаң алық ты таба білетін, оның нә тижесін тиімді қ олдана білетін тұ лғ а.

4 – бағ ыт. Бұ л бағ ыттың негізін салғ ан адамдар П. Дюркер, В. Санто олар кә сіпкерлікті менеджментпен тығ ыз байланыстырады. Кә сіпкерлік пен менеджмент бірін-бірі толық тырып тұ рады жә не қ ұ рамдас бө лігі болып табылады. Менеджмент кө бінесе кә сіпорынның қ ызмет кө рсету саласына кө п кө ң іл бө леді жә не кә сіпкерліктің басқ ару стилін нығ айтады.

Бү гінгі таң да кә сіпкер деп, иелігіндегі қ ажетті қ ұ ралдары бар пайдалы жұ мысты ұ йымдастырушы адамды айтады. Бұ лардың қ атарына жататындар – шағ ын кә сіпорындардың иесі, акционерлік қ оғ амның басқ арушысы, кооперативтің жетекшісі жә не шаруашылық бірлестіктерінің менеджерлері немесе жалдамалы басшы. Жә не бұ лардың барлығ ын кә сіпкер қ ылатын ортақ ұ ғ ым – іскерлік қ арым-қ атынас этикасын, ұ лттық кә сіпкерлік мә дениет дең гейін сақ тау болып табылады.