Инновациялық жүйенің қалыптасуындағы дамыған елдер тәжірибесіне сипаттама беріңіз.

Ә лемнiң дамығ ан елдерiндегі инновациялық саясатты қ алыптастыру кезiнде жү йелiк ә дiсті қ олдану ә сiресе мынадай ә лемдiк экономиканы дамытудың қ азiргi заманғ ы ү рдістердің арқ асында бiрiншi кезектегi мә нге ие болды:

сапалы адамдық капитал ү шiн бә секесi ә лемдiк инновациялық дамудың маң ызды сипаттамасы болады, жоғ ары білікті персоналдың ө сiмтал ұ тқ ырлығ ы да, сондай-ақ білiмдi тарату процесiн қ амтамасыз етедi;

білімдi тарату процесiндегi ақ параттық технологиялардың рө лi инновациялық белсенділiктiң одан ә рi ө суi ү шiн ө зектi бола тү суде, бiлiм тарату процестерi жеке экономиканың шегiнен шық ты;

жаһ андану компанияларды технологиялардың мейлiнше жоғ ары дең гейлерiне бә секелесуге мә жбү рлейдi жә не сонымен бiрге инновацияларды мамандандыру мен оқ шауландыру процестерiн ынталандырады.

Инновациялық саясат жү ргiзуге жү йелік ә дiс тұ жырымдамасын iске асырғ ан елдер уақ ыттың тарихи қ ысқ а кезең iнде мемлекеттiң ө зара іс-қ имыл тетіктерiн, бизнестi, ғ ылымды жә не білiмдi қ амтитын тиiмдi ұ лттық инновациялық жү йе қ ұ ра алды жә не жалпы ғ ылымды қ ажетсiнетiн ЖIӨ -нi ұ лғ айтуғ а қ ол жеткiздi.

Мысалы, соң ғ ы жылдардағ ы ғ ылыми-техникалық саланы жылдам кең ейткен ө ң iрлерi Оң тү стiк Шығ ыс Азия елдерi, Скандинавия елдерi (Финляндия, Швеция) болды. Жаң а индустриялық елдер бір жарым-екі есе ЖIӨ -нiң ғ ылымды қ ажетсiнуiн ұ лғ айтты жә не еуропа мен АҚ Ш елдерiнiң кө рсеткiштерiне жақ ындады.

Ғ ылымғ а деген " мемлекеттiк тапсырысты" тұ рақ тандыру немесе қ ысқ арту жағ дайында ұ лттық бюджеттегi мемлекеттiк сектордың ү лесiн қ ысқ арту жаң а оң ү рдiс болып табылады. Iрi корпорациялардың ғ ылыми бө лiмшелерi, шағ ын жә не орта ғ ылымды қ ажетсiнетiн фирмалар мемлекеттiң кө мегiмен қ ұ рылғ ан бiлiм беру, инфрақ ұ рылым жә не экономикалық сипаттағ ы кейбiр жең iлдiктер жү йесiне сү йене отырып, ұ лттық ғ ылыми-техникалық дамытудағ ы ө з ұ станымдарын кү шейтедi.

Кө птеген дамушы елдерде ғ ылыми зерттеулер мен ә зiрлемелердi бюджеттен тыс қ аржыландыру осы салағ а бюджеттiк бө лулердің кө лемдерiнен едә уiр асып тү седi. Экономикалық ынтымақ тастық жә не даму ұ йымына мү ше елдер (бұ дан ә рі - ЭЫДҰ) бойынша ол орташа алғ анда 1981 жылғ ы 55%-дан 90-жылдың бас кезiнде 65%-ғ а дейiн ө стi.

Бюджеттен тыс қ аражаттың бас кө зi - iрi ұ лттық жә не трансұ лттық корпорациялар жетекшілік ететiн кә сіпкерлік сектор. Дамушы елдердегi кә сiпкерлiк сектордың корпорациясы ұ лттық инновациялық жү йенiң маң ызды қ ұ рылымдары ретiнде тарихи қ алыптасты. Солар ғ ана, зерттеулердi бiр уақ ытта қ аржыландыра отырып жә не нақ ты ө нiмдер мен технологияларды, ғ ылыми нә тижелер мен ө нертабыстарды iске асыра отырып, ғ ылыми-техникалық прогрестің (бұ дан ә рi - Ғ ТП) негiзгі бағ ыттары ү шiн ө зiне экономикалық жауапкершілік алады, олардың ү лесiне ғ ылымды жеке сектордың кү штерiмен қ аржыландырудың қ омақ ты бө лiгi тиедi. Кә сiпкерлiк сектор жұ мсалатын қ аражаттың кө лемi бойынша, дә л солай ғ ылыми зерттеулермен айналысатын ғ алымдар мен инженерлердiң саны бойынша Ғ ЗТК-нiң перспективадағ ы iрi орындаушысы болып табылады жә не қ ала бередi.

48.Қ азақ стандағ ы инновациялық кә сіпкерліктің дамуындағ ы мемлекеттің инновациялық белсенділігін анық тау. Қ азақ станның дамуының басты бағ ыттары – ең жақ сы ө мірстандарттарын ұ сынатын, адамдардың ө зіндік таланттары мен қ абілеттерін жү зеге асыра алуғ а мү мкіндік беретін қ оғ ам қ ұ ру. Яғ ни инновациялық типті экономика қ ұ ру. Ең алдымен инновация деген терминге тоқ талып кететін болсақ, инновация бұ л – жаң а немесе жетілдірілген ө нім (жұ мыс, қ ызмет) немесе технологиялар тү рінде іске асырылғ ан, практикалық қ ызметте пайдалану кезінде сапалық артық шылық тарғ а ие ә рі экономикалық жә не қ оғ амдық пайдасы бар ғ ылыми техникалық нә тиже. Инновациялық кә сіпкерлік – бұ л ерекше жаң ашыл процесс, жаң а нә рсенің пайда болуы, оның негізінде ү немі жаң а мү мкіндіктерді іздеу мен инновацияғ а негізделу. Инновациялық кә сіпкерлік қ ызмет субъектілері деп ғ ылыми-техникалық салада кә сіпкерлік қ ызметпен айналысатын жеке тұ лғ аларды, ө нертапқ ыштарды, технологтарды, конструкторларды жә не экономиканың тү рлі аймақ тарына жаң ашылдық жасап, оны енгізетін шығ армашыл тұ лғ аларды жатқ ызамыз. И.Шумпетер кә сіпкер болу – ол басқ алар істемегенді істеу жә не басқ алар істемегендей етіп істеу деп текке айтпағ ан. Қ азақ станда инновациялық белсенділік дең гейі бойынша неғ ұ рлым жоғ ары рейтингті тамақ ө неркә сібінің кә сіпорындары, машиналар мен қ ұ рал-жабдық тардың ө ндірісі мен электроникалар ө ндірісі алады. Тамақ ө неркә сібінің кә сіпорындары Қ азақ станда ү немі шетел қ ұ рал-жабдық тарын, технологияларын қ олданудың жоғ ары дең гейімен ерекшеленеді. Ал машина қ ұ рылысы толығ ымен жоғ ары инновациялық белсенділікпен сипатталады.

Дамығ ан елдерде инновациялық (ноу-хау) ө німдер мен технологиялар ЖІӨ ө сімінің 70-85% беріп отыр. Инновациялық сфераның белгілі дә режеде ұ йымдастырылмауы Қ азақ станның 50 дамығ ан елдер қ атарына қ осылуғ а кедергі болуы мү мкін. Ө йткені соң ғ ы жылдары осы сферада Қ азақ станның рейтингі 65 орыннан 75 орынғ а тө мендеп кетті. Мұ ндай жағ дайдан шығ удың бірден бір жолы кә сіпкерліктің тү рлі инновациялық нарық тық қ ұ ралдарын одан ары дамыту болып табылады. Қ азақ стан Республикасының индустриалды-инновациялық стратегиясының негізгі бағ ыты, біздің ойымызша, жоғ ары технологиялық, ғ ылыми сыйымды жә не экспортқ а бағ ытталғ ан ө нім мен ө ндірістердің дамуы болып табылады. Қ азіргі уақ ытта шамамен 3 жыл бойы Қ азақ стандағ ы кә сіпорындардың инновациялық белсенділік дең гейі 3%-дан сә л астам, бұ л ЕО елдерінен анағ ұ рлым тө мен, немесе бұ л кө рсеткіш тіптен ө тпелі экономикасы барЭстонияда – 36%-ды, Венгрияда 47%-ды қ ұ райды. Қ азақ станның инновациялық ө німі қ ұ рылымында елеулі ү лесті (64-%-дан астам) жетілдіруге ұ шырайтын ө нім иеленеді. Жаң адан енгізілген немесе айтарлық тай технологиялық ө згерістерге ұ шырайтын ө нім ү лесіне инновациялық ө німнің жалпы кө лемінің 28, 6%-ы тиесілі.Инновациялық даму елдiң ғ ылыми-техникалық ә леуетiмен ажырағ ысыз байланысты. Экономиканың дамудың инновациялық жолына кө шуi жағ дайында ғ ылыми ә зiрлемелердi коммерциялау процестерiн ү йлестiру жә не ынталандыру жө ніндегі мемлекеттiң рө лi ө седi.

Ғ ылыми-техникалық ә леуеттің жай-кү йi бiрiншi кезекте ғ ылымды қ аржыландыру дең гейiмен, оның материалдық -техникалық жағ дайымен, алынғ ан нә тижелердiң тиiмділiгiмен айқ ындалады. Соң ғ ы жылдары Қ азақ станда ғ ылымды мемлекеттiк қ аржыландыру дең гейi ө сiп келедi

Қ азiргi уақ ытта, ө зiнiң коммерциялық қ олданысын табуғ а инновациялық ә зiрлемелердi жә не шығ армашылық идеялардың аз ү лесi ғ ана ие болады. Проблема, бү гiнгi кү нi елде iс жү зiнде тә жiрибелiк-ө неркә сiптiк база мен жобалық -конструкторлық институттар бұ зылуында жә не ғ ылыми зерттеулердiң нә тижелерiн экономиканың нақ ты секторына енгiзудiң тиiмдi тетiгінiң болмауында болып тұ р.