Кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру ерекшеліктеріне дамыған елдер мысалында талдау жасаңыз.

Кә сіпкерлік мә дениеттің тү сінігі кә сіпкерліктің ө зін жай экономикалық терминологиядан қ оғ амдық дамудың маң ызды қ ұ рамдас бө лігі ретінде кө рсете білді. Кә сіпкерлік мә дениеттің мә селесін Р.Роюттингер, Б.А.Райзберг, В.И.Верховин, О.С.Виханский, А.В.Бусыгин сияқ ты авторлар зерттеп, қ арастырды. В.А.Райзбергтің кө зқ арасы бойынша, кә сіпкерлік мә дениеттің ү ш жағ ы болады.

Біріншіден, бұ л «бизнестің қ ұ ндылық тары туралы кә сіпкердің кө зқ арасы». Ә рбір кә сіпкер бизнестің мақ саттарын ө зінше тү сінеді жә не қ ұ ндылық тарды ө лшейтін ө зіндік, жеке кө зқ арасына ие. Осығ ан сә йкес ол тұ тынушылар, клиенттер туралы жә не ө зінің тауарының тұ тынуын, тауардың сапасын жә не шығ ыс пен кірісін бағ алайды.

Екіншіден, «кә сіпкердің ө зі ү шін бизнес операцияларды жоспарлау мен жү ргізу кезіндегі ережелер мен нормалар. Мысалы, ү лкен кіріс ә келетін, қ ажетті клиенттерге жоғ ары дә режеде қ ызмет кө рсету ережесі.

Бұ л олармен байланыстың ү зілмеуі, олардың мү дделерінің ойдан шығ уы, оларғ а керекті тауарларды ұ сыну, сатып болғ аннан кейінгі қ ызметтер.

Ү шіншіден, бұ л «бизнес операцияларды ө ткізу кезінде кә сіпкерліктің нақ ты тә ртібі», бұ л ә рекетте ол ө ң делген ережелер мен мә дени тә ртіптің нормасын практикада жү зеге асырады.

Толығ ымен кә сіпкерлік мә дениет – бұ л тә ртіп ү лгілерінің, жү йе қ ұ ндылығ ының, ә леуметтік нормалардың, фундаментальды қ алыптасқ ан принциптерінің жә не қ оғ амдық институттардың жиынтығ ы. Р.Роюттенгер, кә сіпкерлік мә дениет – бұ л істен шығ арылғ ан жә не нақ ты сендірулер мен қ ұ ндылық тар туралы кө рсетілімдердің біріккен жү йесі деп есептейді. Қ ұ ндылық тар туралы ұ сыныстар кә сіпорынның маң ызды сұ рақ тарына жауап беруге, ал сендірулер ксә порындардың қ алай қ ұ рылу керектігін жә не оны басқ ару тиімділігін тү сінуге мү мкіндік береді.

О.Найбергер мен А.Компа менеджерлері ұ йымдық мә дениетке кө птеген сендірулерді, қ ұ ндылық тарды, ережелерді жатқ ызып, кә сіпорындарды ө з алдына жеке қ ылып кө рсетеді.

Толық жә не ашық анық таманы В.Д.Козлов береді. Ол: «Кә сіпкерлік мә дениетті – формальды жә не формальсыз ереже жү йесі жә не қ ызметкерлер нормасы, салт-дә стү рлер мен ырымдар, жеке жә не топтық қ ызығ ушылық тар, осы ұ йымның жұ мысшыларының тә ртіп ерекшелігі, басшылық стилі, ұ йымдық қ ұ рылымның басшылық стилі, ө зара қ арым-қ атынас дең гейі, ең бек шарттарына жұ мысшылардың қ анағ аттану кө рсеткіштері, кә сіпорынның даму перспективалары» деп айтқ ан.

Осылайша, кә сіпкерлік қ ызмет ұ йымының мә дениеті кә сіпорынның климатын, ө зара қ арым-қ атынас стилін, қ ұ ндылық тарды айқ ындайды. Кез келген қ айта қ ұ рылғ ан кә сіпорындар ө зінің мә дениетін шығ арады. Яғ ни, ол осы кә сіпорынның қ ұ рылу орнын, ішкі жә не сыртқ ы қ атынастарын анық тайды жә не стратегияны қ ұ руғ а, билікті бө луге, шешімдерді қ абылдауғ а ү лгі болады. Кә сіпкерлік мә дениеттің тағ айындалуы 2 негізгі проблемаларды шешумен байланысты: ә леуметтік-экономикалық ортада тіршілік ету жә не алғ а қ ойғ ан мақ сатқ а жету ү шін ішкі интеграцияның қ амтамасыз етілуі. Алайда кә сіпкерлік мә дениетті монолитті блок еместігін ескеру керек. Ә рбір ірі кә сіпорындардың бө лімшелері, басқ арушылары, администрациялары сол кә сіпорынның қ ұ рылымын қ айталайтын тү рлі субмә дениетті иеленеді. Ол ө неркә сіптік салалардың кө птігімен жә не адам қ ызметінің сферасының ә р тү рлілігіне негізделеді. Ол тиімді келісімдер, инновация, административті мә дениет жә не т.б. болуы мү мкін. Ә ртү рлі субмә дениет, мә дениеттердің болуы қ ақ тығ ыстарғ а ә келуі мү мкін. Сол себепті, ә р тү рлі субмә дениеті бар, ә ртү рлі ұ йымдық кә сіпорынның бө ліктерінің интеграциясы мен жақ ындасуы кез келген кә сіпорынның маң ызды тапсырмалары болып отыр.

Кез келген кә сіпорынның мә дениетін қ ұ рмас бұ рын алдымен оның қ ұ ндылық тар жә не сендірулер жү йесін нақ ты анық тап алу керек.

Солай, «Форд Мотор» компаниясында қ ұ ндылық тар жү йесі 3 тү сініктен тұ рады: халық, тауарлар жә не пайда. Кә сіпорын қ алай қ ұ рылу керек екенін, қ алай жетістікке қ ол жеткізу керек екендігіне қ орытынды жасауғ а мү мкіндік беретін қ ұ ндылық тар мыналар:

- Ең бастысы – бұ л сапа;

- Ә рқ ашан жаң артулар – жетістіктің кө зі;

- Сатушылар мен жеткізушілер – кә сіпорынның серіктестері;

- Қ ызметкерлердің пайда тү сіруге деген қ ызығ ушылығ ы (қ атысуы);

- Біздің ортақ ә леуметтік жә не қ оғ амдық ісімізде дау-жанжал жоқ.

Ө ткізілген зерттеу жұ мыстары бұ рын қ абылданғ ан қ ұ ндылық тар ө з мағ ынасын жоғ алтқ анын кө рсетеді. Оларғ а: тә ртіп, айтқ анды тың дау, билік, мансап, сатылы лауазым, жеткіліктілік, орталық тандыру.Осымен бірге мына қ ұ ндылық тардың мағ ынасы ө седі: ұ жым, творчество, жеке тұ лғ аның ашылуы, ымырағ а келу қ абілеті, сенімділік, тұ рақ тылық, кә сіпкерлік қ абілеттілік, орталық сыздандыру, қ арым-қ атынас, ө зін-ө зі билеу. Сонымен қ атар, кә сіпкерлік мә дениетке мінез-қ ұ лық дең гейінде ө тетін жағ дайлар негізгі болып табылатынын ескеру керек. Егер де қ ұ ндылық тардың жә не мінез-қ ұ лық тардың дең гейі сә йкес келмесе, онда ол теріс нә тиже. Бұ л, мысалы мына жағ дайда болуы мү мкін: егер серіктестік қ атынастар насихатталса, ал тә жірибеде байланыстары бар қ ызметкерлер жоғ арыласа. Отандық кә сіпорындарда қ ұ жаттарда жазылғ андардың тә жірибеде ө тіп жатқ аннан айырмашылық тар болатын жағ дайлары аз емес.

Хофстед мә дениетті бір ә леуметтік топ мү шелерін басқ а топтың мү шелерінен ерекшелейтін сананың ұ йымдық бағ дарламасы ретінде қ арастырады. Сонымен қ атар ол 3 негізгі мезетті атады:

А) мә дениет – ол нақ ты бір тұ лғ аны мінездеуші емес, яғ ни ұ йымдық тү сінік болып табылады.

Б) мә дениет санада қ алыптасқ ан, ол кө зге кө рінбейді жә не адамның жү ріс – тұ рысынан білінеді.

В) мә дениет адамдар категорияларын айыруғ а мү мкіндік береді.

Ә леуметтік тұ рғ ыдан қ арасақ, кә сіп ұ йымдасқ ан топты қ ұ райды, ол:

• Қ оғ аммен ү здіксіз ө зара қ арым-қ атынаста болады.

• Формальді жә не формальді емес қ атынастар жү йесінің кө мегімен ә леуметтік мә ні бар функцияларды атқ арады.

• Ө зінің субмә дениетін қ ұ рады.

Гринвуд ә леуметтік зерттеулердің нә тижелерін жалпылай келе, барлық кә сіпке қ атысты 5 қ асиетті атап кө рсетті:

А) теориялық білім Б) бедел В) қ оғ амның қ олдауы

Г) этикалық тә ртіп кодексі Д) мә дениет

Кә сіпкерлік мә дениеттің жекелік аспектісі – бұ л жеке адамның ө зінің қ ызығ ушылығ ы, мақ сат арманы, ө зінің таң дауы.

Кә сіпкердік жекелік мінездері бизнеспен айналысатын, кез келген адамғ а қ ажетті іскерлік қ атынастарды қ алыптастырады. Сонымен қ атар, батыс елдері кә сіпкерлік қ ызметке кедергі келтіретін келесі адамдардың қ ырларын кө рсетеді:

1. «Флюгер» - ө зінің бағ ытын дұ рыс анық тайды, бірақ ісін аяғ ына дейін жеткізбейді.

2. «Простак» - бә рін қ ысқ артуғ а шебер, екі есеппен бә ріне қ ол жеткіземін деп ойлайды.

3. «Недотрога» - ө зінің идеясына ғ ашық тығ ы сонша, басқ алары оны ұ рлап алатындай кө рінеді, сол себепті ол басқ алардың сенімінен шығ ып, дұ рыс қ арым-қ атынас орната алмайды.

4. «Знайка» - теорилық жағ ынан барлығ ын жақ сы біледі, бірақ тә жірибелік жағ ынан ә лсіз.

5. «Аккуратист» - тә ртіпке ә бден ү йреніп қ алғ ан, қ иындық сә ттер туғ ан кезде сасқ алақ тап не істерін білмей қ алады.

6. «Философ» - идеясын жү зеге асыруғ а, кемелденуге онша ұ мтылмайды, оғ ан даму ү шін жақ сы ұ жым қ ажет.

7. «Иноплонетянин» - ө зінің жеке ісінің дамуында нақ ты мақ саттарды жә не ынталандыруларды иеленбейді.

8. «Изобретатель» - кө біне ө зінің шығ арғ анына кө ң іл бө ліп, кә сіпорнының қ ұ рылуына мә н бермейді.