Электробайланыс желілерінің жалпы құрылымы

Желі қ ұ рылымы дегеніміз – байланыс сұ лбалары мен олардың элементтерінің ө зара қ атынасы. Желі қ ұ рылымы сипаттамасының аспектілері: физикалық, элементтердің байланысы мен қ ұ рамын анық таушы жә не логикалық, желіні функциялау кезіндегі элементтердің ө зара ә серін кө рсетуші.

Желінің физикалық қ ұ рылымы – желі элементтерінің физикалық сұ лбасы: коммутация тү йіндерінің (УК), шеткі пунктердің (станциялардың) (ОП) жә не тарату желілерінің тарату сипаттамалары мен хабарларды таратудағ ы ө зара келісімде орналасуымен сипатталады.

Логикалық желі қ ұ рылымы немесе топология дегеніміз – желінің физикалық қ ұ рылымының жан-жақ ты геометриялық моделі. Аппаратты-бағ дарламалық қ ұ ралдардың ең дұ рыс, нақ ты қ ұ рамы мен олардың байланысу сұ лбасы желі конфигурациясы деп аталады.

Желі архитектурасы дегеніміз – физикалық, логикалық жә не функционалдық қ ұ рылымдардың жинағ ы.

2-суретте қ олжеткізу желісінің базалық қ ұ рылымы кө рсетілген, бұ л жерде оның барлық учаскелері мен қ ұ раушы элементтері, блоктары мен жү йелері кө рсетілген.

- қ ол жеткізу желісі (СД) (Access Network, AN) дегеніміз – абоненттік терминалдардың кө ліктік желіге қ олжеткізуін жә не кө ліктік желіге шық пайтын жергілікті байланысты қ амтамасыз ететін абоненттік желілер мен жергілікті желілер (станция) жинағ ы;

- орталық басқ арушы торап (басқ арушы станция) (Center Distribution Node, CDN) абоненттік қ ұ рылғ ылардың қ ызмет кө рсету тораптарына қ олжеткізуін қ амтамасыз етеді;

- желілік блок {Network Unit, NU) – біріншілік қ олжеткізуді трафик пен арналарды мультиплексрлеу мен концентрациялау арқ ылы қ амтамасыз етеді;

- желілік аяқ талу (Network Termination, NT) – бір немесе бірнеше пайдаланушы терминалдарды (Termination Element, ТЕ) қ осуғ а мү мкіндік береді;

- қ олжеткізу желісін басқ ару жә не бақ ылау жү йесі (Telecommunication Management Network, TMN) – ITU (International Telecommunication Union) стандартталғ ан бақ ылау интерфейстері арқ ылы қ олжеткізу желісінің басқ а компонеттерімен байланысты. Бұ дан ә рі Халық аралық электробайланыс одағ ының (ITU, ХЭО, МСЭ) ағ ылшынша, қ азақ ша жә не орысша аббревиатуралары қ олданылатын болады.

2 – сурет. Қ олжеткізу желісінің базалық қ ұ рылымы

Абоненттерді тарату желісі (Subscriber Transmission Line, STL) қ ызмет кө рсету торабын терминалмен жалғ айды да, қ олжеткізу желісіне ө теді. Ол физикалық тізбекпен, арнамен (аналогты немесе цифрлы), қ ұ раушы арнамен, виртуалды арнамен немесе бір ғ ана, ә йтпесе ә р тү рлі қ ызметтерге арналғ ан арналар тобымен қ ұ рылуы мү мкін. Тарату желісі абоненттік желі (Subscriber Line, SL), UNI интерфейсі, NU желілік болгы, (Dis­tribution Network, DN) басқ арушы желісі, CDN таратушы желісі, (Backbone Network, BN) жалғ аушы магистраль арқ ылы ө туі мү мкін. Абонеттерді тарату желісінің ең бір ө зекті мә селесі болып SL (ол ә дебиеттерді «соң ғ ы миль» деп аталады) жә не DN басқ арушы желі табылады.

Қ олжеткізудің базалық қ ұ рылымы телефон желісінің абоненттік жолынан, ә сіресе, қ алалық телефон желісінен (ГТС) маң ызды тү рде ерекшеленеді. (2-сурет). ГТС-желісімен салыстырғ анда, қ олжеткізу желісі – кез-келген телекоммуникациялық қ ызмет кө рсетулерді тональді (0, 3...3, 4 кГц) жиілік жолақ тарынан ондағ ан жә не жү здеген МГц (аналогты жә не цифрлы форматтағ ы телевизиялық сигналдар ү шін) жиілікте берілетін сигналдар ү шін кепіл бола алатын универсалды желі болып табыла алады. Қ олжеткізу желісінің универсалды мү мкіндіктерін іске асыру ү шін, оптикалық тарату жү йелері, мыс сымды жолдармен берілетін жү йелер жә не радиожү йелер қ олданылуы мү мкін.

3 – сурет. Қ алалық телефон станциясының (ГТС)

абоненттік желісін қ ұ ру сұ лбасы

Телефон желісінің желілері кең жолақ ты қ ызметтер кө рсетуге тиімді емес, алайда, олар біртіндеп ә р тү рлі учаскелердегі қ ол жеткізу желілеріне кіре алады, мысалы, SL қ ол жеткізу желісіндегі учаскеге сә йкес келетін тарату учкаскесіне (3-сурет).

Телефонды типте қ ызмет кө рсетуді іске асыру ү шін, мысалы N-ISDN (телекоммуникациялық бағ ыттағ ы толық аббревиатуралар тізімі 1 қ осымшада кө рсетілген), олар кө бінесе ТРП немесе ПРППМ кабельдерінде жасалғ ан, оларды есілген қ ос жоғ арыжиілікті кабельге (5 категориялы). ауыстыру қ ажет болады.