Электр байланыс желілерінің түрлері

Электр байланыс желілерінің тү рлері келесі белгілермен негізделген:

1. Берілетін хабарлар типі бойынша: телефонды желілер, телеграфты желілер, факсимильді желілер мен газеттер тарату, дауыспен хабарлау желілері, интегралды қ ызмет кө рсетуші цифрлы желілер.

2. Пайдаланушылар категориясы бойынша: жалпы қ олданыстағ ы желілер, ведоствалық (корпоративті) желілер

3. Хабарлардың берілу жылдамдығ ына қ арай: тө менгі жылдамдық ты желілер, орташа жылдамдық ты желілер жә не жоғ ары жылдамдық ты желілер.

4. Кө леміне қ арай (қ амту дең гейіне қ арай): глобальді желілер, аудандық (аймақ тық) желілер, локальді желілер.

5. Коммутациялау ә дістеріне қ арай: ұ зақ уақ ытты (кросты) коммутациялы желілер, жедел (оперативті) коммутациялы желілер, хабарлар коммутациялы (КС) желілер, дестелі (пакет) коммутациялы желілер (КП), арналы коммутациялы желілер (КК), гибридті коммутация желілер (КГ), адаптивті коммутациялы (АК) желілер.

6. Қ олданылатын байланыс арналарының типтеріне қ арай: сымды желілер, радиожелілер, талшық ты-оптикалық желілер, спутникті желілер.

7. Желілерді басқ ару ә дістеріне қ арай: орталық тандырылғ ан басқ ару, орталық тандырылмағ ан басқ ару, статистикалық басқ ару, квазистатистикалық басқ ару, динамикалық басқ ару.

Коммутациялы желіде екі абонеттік пункттің жалғ ануы арналар мен дестелер коммутациясының қ ұ ралдары арқ ылы іске асыруғ а болады. Арналы коммутация желілерінде екі абонент арасында немесе топтар арасында сө зді немесе мә ліметтерді беру алдында бө лек тракт қ ұ рылады, ол ақ параттарды тарату аяқ талғ анша сақ талады (4 - сурет).

Жалғ ауды орналастыру процессі кезінде байланыс арналары немесе шақ ырушы абонент бос болмаса, абоненттің жауап бермеуі себебінен шақ ыру жоғ алып кетуі мү мкін. Арналы коммутация желілерінде, жалғ ауды орнату процессі кезінде ұ сынылғ ан байланыс қ ұ ралының кү туі де қ олданылуы мү мкін. Арналы коммутацияны нақ ты уақ ыт масштабындағ ы ақ параттарды тарату кезінде қ олданады, ең алдымен телефон желілерінде, алайда арналы коммутацияны кө бінесе телеграфты хабарлар мен мә ліметтерді тарату ү шін қ олданады.

4 – сурет. Арналы коммутация желісінің сұ лбасы

Дестелі коммутация желілерінде абонеттік пункттер арасында мә ліметтердің қ ысқ а блоктары (пакеттер) беріледі, оларғ а алдын ала хабарлар енгізіледі (5-сурет). Ә р бір десте берілетін хабардың ерекше белгісімен сипатталады да, талап етілген пунктке бағ ытталады, бұ л жерде қ абылданғ ан дестелерден хабар жинақ талады. Желімен беру кезінде дестелер аралық тағ ы коммутация тү йіндерінде кідіріп қ алуы мү мкін. Дестелі коммутация желілерін тек мә ліметтер тарату ү шін ғ ана қ олданады (бұ л жағ дайда ақ параттар пайдаланушы терминалдар, компьютерлер жә не басқ а да мә ліметтерді таратушы, сақ таушы, ө ң деуші қ ұ рылғ ылар арасында беріледі).

Желі бойымен хабарды жеткізу процессінде екі тапсырма орындалуы тиіс. Біріншіден, желімен берілетін ақ парат ө з уақ ытында жә не қ атаң тү рде пайдаланушығ а тағ айындалуы бойынша жеткізілуі қ ажет. Екіншіден, қ абылданғ ан ақ парат қ олданылуына қ арай дұ рыс қ алпына келтірілген формада болу керек.

5-сурет. Дестелі коммутация желісінің сұ лбасы

Пайдаланушығ а нақ ты ақ паратты ө з уақ ытында жеткізуді қ амтамасыз ету ү шін, желілік протоколдар жасалу керек, немесе басқ аша айтқ анда, хабарларды тарату кезіндегі бағ дарламалық жә не техникалық қ ұ ралдардың қ арым-қ атынас ережелері.

Кө п дең гейлі байланыс қ ұ рылымымен келісе отырып, 1983 ж халық аралық стандарт ретінде қ абылданғ ан МККТТ (МСЭ), ашық жү йелер қ арым-қ атынасының (взаимодействия открытых систем ВОС) эталонды моделі ө ндірілген.