Вопрос. Еуропаның туристік географиясы.

1. Еуропаның емдік-сауық тыру географиясы. Еуропаның емдік-сауық тыру туризмінің негізгі аудандары Орталық та, Шығ ыс Еуопада, сонымен қ атар Батыс Еуропада орналасқ ан. Ә сіресе, бұ рынғ ы социалистік мемлекеттерде курорт ісі жақ сы дамығ ан, олар шипалы табиғ и-климаттық қ орларғ а бай, ауру адамдарды емдеу, реабилитация мен профилактика ү шін қ азіргі заманғ ы тиімді ә дістерді кең інен қ олданады. Курорттық қ ызмет кө рсетуде салыстырмалы тү рде тө мен бағ алар орнатып, олар бә секелестікте ү лкен артық шылық тарғ а ие болды жә не Еуропаның емдік сауық тыру туризм нарығ ында маң ызды орын алып отыр.

Еуропа мемлекеттерінен санаторлы-курорттық емделуге келетін туристтер саны бойынша Чехия бірінші орында.Оның ең ірі жә не танымал сауық тыру орны-Карловы-Вары. Чехияның ұ лттық туристтік ә кімшілігінің мә ліметтері бойынша мұ нда жыл сайын емделу ү шін дү ниежү зінің 70 елінен 50 мың ғ а жуық адам, сонымен қ атар 2 млн. экскурсант келеді екен.

Курорт тарихы минералды су кө здерінің ашылуы жә не игерілуімен тығ ыз байланысты. Аң ыз бойынша, бірінші шипалы кө зді Карл IV осы жерлерде аң аулап жү ргенде ашқ ан. Оның артынан басқ а да кө здер ашылғ ан. Бү гінгі таң да олардың саны 12. Бұ л гейзерлердің ішіндегі ең қ уаттысы - " Вржидло". Ол минутына 2000 литрге жуық суды 12 м биіктікке лақ тыратын гейзер болып табылады.

Карловы Варыдан басқ а Чехияның территориясында Европадағ ы ең ежелгі курорттардың бірі Теплице, дү ние жү зіндегі ең бірінші радонды санаторлы курорт Яхимов, Марианске-Лазне, Франтишкови-Лазне, Лугачовице, сонымен қ атар Европадағ ы балалардағ ы сал ауруын жә не т.б. ауруларды емдеуге мамандандырылғ ан алғ ашқ ы санаторий ашылғ ан Янске-Лазне курорты орналасқ ан.

Соң ғ ы кездері мемлекетте еуропалық емдiк-сауық тыру туризмінің нарығ ында чештық сауық тыру орындарын дамытуды белсенді тү рде қ олғ а алып отыр.

Европаның емдiк-сауық тыру туризмінің нарығ ында ең басты бә секелесі Венгрия болып табылады. Оны термальды монша аймағ ы деп атайды.

Табиғ и бастаулардан бір тә улік ішінде жарты миллион текше метрге жуық термальды сулар ағ ып шығ ады. Оның бір бө лігін медицинада қ олданады.

XIX ғ асырда Венгрия Европадағ ы шипалы суғ а тү сіп емделетін орталық болды. Қ азіргі таң да ресми тү рде Венгрияның 22 қ аласы мен 62 ауылдық жерлерінде шипалы кө здер бар деп танылғ ан.

Венгрияғ а саяхаттардың басты мақ саттарының бірі бальнеологиялық курорттар болып табылады. 1998 жылы осы мемлекетке келген ә рбір ү шінші турист емдік суларғ а барғ ан. Венгриялық курорттарда демалу мен емделу ә сіресе Германия, АҚ Ш, Австрия, сонымен қ атар жергілікті венгрия азаматтары арасында кең тарағ ан. Осы тө рт мемлекеттен келетін туристер саны барлық келушілердің жартысына тең.

Польша емдік сауық тыру туризмінің нарығ ында бальнеологиялық жә не климаттық курорттарымен танымал. Тең із жағ алауындағ ы басты бальнеологиялық жә не бальнеобалшық ты курорттары - Свиноуйсьце, Камень-Поморски, Колобжег Балтық тең ізінің жағ алауында орналасқ ан. Бұ л курорттар Чехия мен Венгрия курорттары сияқ ты аса танымал емес жә не олармен бә секелестікке шығ а алмайды. Қ ажетті жарнаманың болмауы, медициналық қ ызмет кө рсету дә режесінің тө мен болуы, сонымен қ атар суық тең із – бұ ның барлығ ы Польшалық курорттардың мү мкіншіліктерін шектейді.

Польшамен қ атар, Эстония, Латвия, Литва елдерінде емдік сауық тыру туризмінің дамуына аймақ тағ ы қ олайсыз экологиялық жағ дай кері ә серін тигізіп отыр. Тең із жағ алауындағ ы аудандар ө ндірістік қ оқ ыстармен ластанғ ан. Кө птеген кә сіпорындар техникалық жағ ынан ескірген жә не қ оршағ ан ортаны қ орғ ау талаптары бойынша қ айта жабдық талулары керек. Зиянды заттардың негізгі массасы шығ ыс жә не оң тү стік шығ ыс жағ алауды бойлай орналасқ ан қ алалар мен ө неркә сіп объектілері арқ ылы тең ізге жә не атмосферағ а таралады. Бактериялық ластану дең гейінің жоғ арылауымен байланысты кейбір Балтық жағ ажайлары жабылады, адамдардың шомылуына тыйым салынады. Бұ ндай жылдарда Польшаның тең із жағ асындағ ы аудандарда туристер саны кү рт азаяды.

Оларғ а қ арағ анда таулы аудандардағ ы климаттық курорттардағ ы жағ дай жақ сырақ. Олардың саны кө п жә не таулы климатты туризмді Польшаның емдік сауық тыру туризміндегі маманданғ ан саласы ретінде қ арауғ а болады.

Мемлекеттегі таулы климатты курорттар Судет жә не Карпат тауларында орналасқ ан. Бескид Сондецктерiнiң шығ ыс баурайында поляк курорттарының iнжуi - Крыница қ аласы орналасқ ан. Жү здеген жылдар бойы ол Европада озінің минералды сулары мен шипалы балшық тарымен танымал. Соң ғ ы кездері маң ызды климаттық жә не спорт орталық ретінде де аты шық ты.

Чехия, Венгрия жә не Польшадан басқ а, емдік сауық тыру туризмі Болгария, Румыния жә не бұ рынғ ы Югославия республикаларында дамып келе жатыр. Бұ л мемлекеттер жылы тең ізге шығ а алады жә не негізінен тең із жағ алауындағ ы климаттық типтегі курорттарда сауық тыру бағ дарламаларын ұ сынады. Бұ дан басқ а, Хорватияда Европадағ ы жалғ ыз, медицинада қ олданылатын мұ найдың бір тү рі-нафталан кө зі ашылғ ан. Оның базасында қ ұ рылғ ан Иваныч-Град курорты тері жә не тірек қ имыл ауруларына шалдық қ ан адамдарды қ абылдайды. Словакия курорт ісін дамыта отырып, тау шаң ғ ы туризмі мемлекетінің келбетін ө згертуде. Термальды емдеу орындарын қ азіргі заманғ ы қ ұ ралдармен жә не технологиямен жабдық тап, ол аз уақ ыт ішінде Чехияғ а бағ ытталғ ан туристік ағ ындарды ө зіне тартып, емдік сауық тыру туризмінінің нарығ ында беделді орын ала алады.

Бұ рынғ ы социалистік елдермен ығ ыстырылғ ан Батыс Европа елдері курорттық істің дә стү рлі бағ ыттарын ұ станады. Мұ нда дү ниежү зілік маң ызы бар курорттар орналасқ ан: Германиядағ ы Баден-Баден, Висбаден, Франциядағ ы Виши, Ұ лыбританиядағ ы Бат, Бельгиядағ ы Спа жә не т.б. курорттар. Олар емделу орындары ғ ана емес, сонымен қ атар демалыс орындары дами бастағ анда XIX ғ асырдың екінші жартысында коп сұ ранысқ а ие болды.

XIX ғ асырда жасалғ ан батыстағ ы курорт ісін ұ йымдастырудағ ы маң ызды қ ағ идалар қ атты ө згерістерге шыдамады. Бү гінгі таң да курорттарғ а келушілерге қ атаң кү н тә ртібі қ ойылмайды. Олар емдік процедура уақ ытын ө здері таң дайды жә не дә рігер кең есін тың дауғ а міндетті емес.

Батыста басым тү скен курорттардың бiр бө лiгi Германия, Австрия жә не Швейцарияда орналасқ ан. Олар екi типте: бальнеологиялық жә не климаттық. Германияд, айтылғ ан Баден-Баден жә не Висбаденнан басқ а, біршама белгілі курорттар Шварцвальд массивінің етегінде орналасқ ан Баденвейлер, Вильдбад жә не Байерсбронн, Франкфурта-на-Майнеге жақ ын жердегі Бад-Хомбург и Бад-Наухайм, мемлекеттің батысындағ ы Ахен жә не т.б. Климаттық курорттардан таулы жә не орманды (Кведлинбург, Оберхоф, Фюссен), лесные а также приморские (Вангероге, Даме, Травемюнде, Хайлигенхафен, Фленсбург), сонымен қ атар тең із жағ алауындағ ы курорттар (Вангероге, Даме, Травемюнде, Хайлигенхафен, Фленсбург). Немістер ө здері Солтү стік тең ізге қ арағ анда жылы жерлерде демалуды таң даса да, бұ л курорттарғ а келушілер саны кө п. Жыл сайын Германия курорттары 1 млн-ғ а жуық адамдарды қ абылдайды. Неміс климаттық жә не бальнеологиялық курорттарының профилактикалық жә не реабилитациялық бағ дарламалары Франция, Бельгия, Люксембурк, АҚ Ш жә не Канада тұ рғ ындары арасында сұ ранысқ а ие.

Австрия ө зінің курорттарның кө п болуымен мақ танады. Олардың ішіндегі танымал – Бадгастайн бальнеологиялық курорты. Зальцбург провинциясының оң тү стігінде, Гастайн ө зенінің жазық тығ ында орналасқ ан. Ол радонды ыстық бұ лақ тардың базасында қ ұ рылғ ан.

Бадгастайн 1828 жылы қ арқ ынды дами бастады жә не ө ткен жү зжылдық та дү ниежү зілік маң ызғ а ие болды. Курортта коптеген танымал адамдар жә не мемлекет басшылары да болғ ан. Қ азіргі таң да Бадгастайнғ а туристер ағ ымы кең ейді. Келущілердің бір бө лігі жай демалуғ а келеді.

Бальнеологиялық жә не климаттық курорттармен қ атар, Австрия кө л маң ындағ ы емдік-сауық тыру туризмін дамытуда. Жыл сайын Аттерзе, Мондзе, Оссиахер-Зе жә не Топлицзе кө лдері 1 млн.ғ а жуық туристерді қ абылдайды. Жалпы айтқ анда, мемлекетке келетін туристердің 20%-дан астамы емдік мақ сатпен келеді.

Швейцария курорттар саны бойынша Германия мен Австриядан қ алып қ алады, алайда емдік сауық тыру туризмі бағ ытында олардан кем тү спейді. Бірақ курорттық қ ызмет кө рсету бұ л мемлекетте тек қ алталы клиенттерге қ олжетімді. Себебі оның бағ асы ө те жоғ ары.

Швейцарлық тар мен шетел қ онақ тарының арасында аса танымал курорттар бальнеологиялық курорттар (Баден, Бад-Рагац) жә не таулы климатты курорттар (Ароза, Давос, Санкт-Мориц, Церматт жә не т.б.). Швейцария алғ ашқ ылардың бірі болып шоппен емдей бастады. Мұ нда Кран-Монтана атты ірі фитотерапиялық орталық орналасқ ан. Шө п қ айнатпалары мен тұ ндырмалар ағ заның қ орғ аныш функцияларының жұ мысын жақ сартуғ а, артық салмақ тан қ ұ тылуғ а, қ артаю процесін баяулатуғ а кө мектеседі. Орталық та дерматоз, зат алмасудың бұ зылуын, диабет, буын ауруларын, жү йке жү йесінің бұ зылуын емдейді.

Емдік сауық тыру туризмі нарығ ында Оң тү стік Европадағ ы танымал мемлекет Италия болып табылады. Оның бальнеологиялық курорттары мемлекеттің солт-шығ ысында, Эмилья-Романья ауданында жә не тек термальды суларғ а ғ ана емес, сонымен қ атар шипалы балшық тарғ а бай Искья аралында орналасқ ан.

Испания, Португалия, Греция туристерді ө зінің негізінен демалыс жә не кө ң іл кө теру зонасы ретінде танымал климаттық тең із жағ алауындағ ы курорттарымен белгілі.Бұ л мемлекетте мамандандырылғ ан емдік курорттар саны аз. Олар курорттардың жалпы санының бірнеше пайызын ғ ана қ ұ райды.

Солтү стік Европада емдік сауық тыру туризмі нашар дамығ ан. Олардың ішінде Дания мен Нидерландының, сонымен қ атар Норвегияның, Финляндияның жә не Швецияның кө л аймағ ындағ ы курорттарын атап кетуге болады. Бұ л курорттар мемлекет ішінде маң ызды орын алады.