Тақырып. Этносаралық қарым-қатынас психологиясы

Мақ саты: Магистраттарды ұ лтаралық қ арым-қ атынастың негізгі тү сініктерімен таныстыру.

Кілттік сө здер: ұ лтаралық қ арым-қ атынас, ұ лтаралық ө зара ә рекеттестік, ұ лтаралық қ абылдау, ұ лтаралық тә рбие т.б.

Этносаралық қ арым-қ атынасты анық таудың бастысы, оларды бү гінгі таң да ү лкен этникалық топтар арасындағ ы қ арым-қ атынас ретінде қ арастырылады. Дегенмен бiздi ұ лтаралық қ атынастар ү шiн ғ ана тә н, психологиялық оқ иғ алар жә не процесстер айрық ша болмағ анын тү сiнемiз. Топаралық жә не ұ лтаралық қ арым-қ атынас ү шін универсалды болып табылады.

Ә лемдік психологиялық ғ ылымда қ азірге дейін «топаралық» жә не «ұ лтаралық қ арым қ атынас», «топаралық» жә не «ұ лтаралық тә рбие», «топаралық» жә не «ұ лтаралық ө зара ә рекеттестік» тү сініктерінің термині нақ ты емес. Оның жалғ асы ретінде, қ азіргі ә леуметтік жә не ұ лттық психология тү сініктері тең дә режеде жиі қ олданылады.

Зерттеудің қ ызығ ушылығ ы, ережеге сай оқ иғ а алмасып тұ рады, ол ұ лттардың ө мірлік талапқ а сай ортада болып жатырғ ан іс-ә рекеті.

Сондық тан бү гінде зерттеудің басты кө зқ арасы мазмұ нын анық тайтын динамикасын, мінезі мен ұ лтаралық қ арым-қ атынастың дамуымен кө птеген гуманитарлық ғ ылымдар айналысады, ол Г.М.Андрееваның ұ лтаралық қ арым-қ атынас проблемасын ә леуметтік-саяси мә дени білім жү йесіндегі интеграцияланғ ан кү ш ретінде қ арауына мү мкіндік береді.

Ұ лтаралық қ арым-қ атынаста ә леусеттік-психологиялық ө зектілік ретінде кө рсете отырып, басты қ ажеті ұ лтаралық қ арым-қ атынас аймағ ындағ ы психологиялық зерттеудің пә нін анық тау қ ажет. Ұ лтаралық қ арым-қ атынастағ ы ә леуметтік-психологиялық принціптік ерекшелігі ә леуметтік этникалық проблеманы қ азіргі психологияда кө ң іл аударудың ортасы ұ лтаралық процестер жә не ә ртү рлі байланыс, қ оғ амдық қ арым-қ атынас емес, ішкі кө рініс жә не осы процесстерді тұ лғ аның қ абылдауы, ұ лттық этникалық топтың мү шесі ретінде когнетивті эмоциялық орта, этносаралық қ арым-қ атынастың дамуына шынайы белгіленеді.

Ғ ылыми білімнің басқ а да салалары негзінен қ алыптасқ ан этносаралық қ арым-қ атынастың фиксация жә не контатациясын шектейді. Сол негізге сә йкес болар алдағ ы дамуғ а анализ жасауғ а тырысады. Тек қ ана ә леуметтік жә не этникалық психология бұ л қ арым-қ атынастың ішкі мазмұ нын зерттей отырып олардың сыртқ ы кө рінісін анық тайды жә не нақ ты болжам жасай алады.

Ұ лтаралық қ арым-қ атынастың теориялық жә не эмперикалық негіздерді ой елегінен ө ткізу ә леуметтік этникалық мә селені қ азіргі психология бұ л зерттеу жұ мысының структуралық компоненті когнетивті эмоциялық орта жә не этномобилді іс-ә рекетін анық тайтын ұ лттық этникалық топ ө кілдері.

Осығ ан орай ұ лтаралық қ арым-қ атынастың психологиялық жү йесін келесі бағ ыт бойынша ұ сынуғ а болады: ұ лтаралық қ абылдау жә не ұ лтаралық ө зара іс-ә рекеті.

Ө зін ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1.Қ азіргі этнопсихологияның ұ лтаралық қ арым-қ атынас негізгі мә селесі ретінде.

2. Топаралық жә не ұ лтаралық қ арым-қ атынастың концепциясының негізгі ережелерін атаң ыз. А.Тэшфела и Дж.Тернера

3.Ұ лтаралық қ арым-қ атынастың психологиялық қ ұ рылымын ашың ыз.

4. Ұ лтаралық қ атынастардың негiзгi психологиялық детерминанттарын атап кө рсетің із.

5.Ұ лтаралық қ арым-қ атынас психологиядағ ы эксперименттік зерттеу(В.С.Агеев, В.Г.Крысько, Г.У.Солдатова).

6. Ұ лтаралық қ арым-қ атынас психологиядағ ы эмперикалық зерттеу бағ дарламасының ә дістері жә не принциптері.

Пайдаланылуғ а арналғ ансұ рақ тар:

1.Аймаганбетова О.Х. Социально-этнические проблемы современной психологии. - Алматы: КазНУ, 2008. – 176 с.

2.Крысько В.Г.Этнопсихология и межнациональные отношения. – М.: Экзамен, 2002. –448

3.Лебедева Н.М. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. - М.: Изд. Дом " Ключ", 1999. – 224 с.

4.Саракуев Э.А., Крысько В.Г.Введение в этнопсихологию. – М.: Инст-т практ.психол., 2003. – 344 с.

5.Стефаненко Т.Г. Этнопсихология. - М.: Аспект Пресс, 2006. - 386 с.