Тақырып. Қазіргі этнопсихологиядағы кросс-мәдени зерттеулер этникалық сәйкестілік

Мақ саты: Магистранттарғ а этникалық сә йкестілік ұ ғ ымымен таныстырып, кросс-мә дени зерттеулерде маң ызды орын алатынын ұ ғ ындыру.

Кілттік сө здер: сә йкестілік, ұ лттық сә йкестілік, этникалық ө зіндік сана сезім, ұ лттық.

«Сә йкестілік» У.Джеймс «Психология қ ағ идасы» жұ мысында алғ ашқ ы рет «сә й» ұ ғ ымын қ олданғ ан. Онда «сә йкестілік» ұ ғ ымы «тұ лғ аның -Мен» тү сінігімен байланыстыра отырып, ө зарабайланыстың екі жағ ы бар екенін сипаттады. Яғ ни, «біріктіретін-Мен» жә не «Мен объект ретінде» У.Джеймс осы ұ ғ ымдардың шең берінде мыналарынан тү йінге келді, психология пә ні бұ л «тұ лғ аның тепе-тең дік сезімі» мен «Мен»-нің ө зара байланысы. «Сә йкестілік» термині психологиялық контексте алғ ашқ ы рет З.Фрейд «Адамзаттың «Мен»-ін талдау жә не жаппай психология» ең бектерінде пайдаланғ ан. З.Фрейд сә йкестілік мә селесінің жаң а парадигмаларын ұ сына отырып, сә йкестілік, тек баланың ата-анасымен эмоцианалды байланысында санадан тыс дең гейінде кө рініс таппайды, сонымен қ атарә леуметтік топтар мен тұ лғ ааралық ө зара ә рекеттердің маң ызды механизмі ретінде қ арастырды.

Соң ғ ы жылдары «сә йкестілік» кө птеген ғ ылымы білімдердің шең берінде-ә леуметтану, саясаттану, этнология аумағ ында да қ арастырылып келеді.

Бірақ та, топ пен индивидтің қ атынасын зерттеу аумағ ында индивидке жә не тұ тастай ә леуметтік ортада психология кө зқ арасы бойынша, ғ ылыми мағ ыналы сипатқ а ие.

Э. Фромның «Бегство от свободы» ең бегінде адам мен қ оғ амның ө заралық қ атынасының ерекшеліктерін талдай отырып «сә йкестілік» ұ ғ ымын психология ғ ылымының басты ұ ғ ымы ретінде қ арастырылды.

Ә леуметтік сә йкестілік этникалық сә йкестілікте басты орын ала отырып, ә леуметтік психологиялық феномен ретінде, ұ лтаралық жә не ішкі топтың механизімін анық тайды жә не ә ртү рлі ұ лттық этникалық топтың ө кілдерінің ө зара қ арым-қ атынастың шынайы сипатқ а ие.

«Этникалық бiрдейлiк» терминінің ө зі салыстырмалы жаң а, алғ аш ол 1953 жылда Д.Рисманның американдық ғ алымы зерттеулерiндегi жұ мсалды.

Ө зін ө зі бақ ылауғ а арналғ ан сұ рақ тар:

1. У.Джеймс бірдейлікті қ алай тү сінеді?

2. Бірдейлікті зерттеу мә селесінде З.Фрейдтің ролі қ андай?

3. Э.Эриксонның «сә йкестілік концепциясының» негізгі ережерін атаң ыз?

4. Ұ лттық сә йкестілік жә не ұ лттық санасезім: қ арым-қ атынас мә селесі.

5. Кросс-мә дени аспектідегі ұ лттық сә йкестіліктің мә селелерін зерттеудегі негізгі бағ ыттарын атаң ыз.

6. Ұ лттық сә йкестілікті зерттеудегі эксперименттік ә дістер (С.Московичи, Дж.Келли, Г.У.Солдатова).

Пайдалануғ а арналғ ан ә дебиеттер:

1.Аймаганбетова О.Х. Социально-этнические проблемы современной психологии. - Алматы: КазНУ, 2008. – 176 с.

2.Лебедева Н.М. Введение в этническую и кросс-культурную психологию. - М.: Изд. Дом " Ключ", 1999. – 224 с.

3.Мацумото Д. Психология и культура. – СПб.: Прайм-ЕВРОЗНАК, 2003.

4.Стефаненко Т.Г. Этнопсихология. - М.: Аспект Пресс, 2006. - 386 с.

5.Платонов Ю.П. Основы этнической психологии. - СПб.: Речь, 2005– 452 с.