Экономикалық өсу түсінігіне талдау жасау. Экономикалық өсудің типтері мен факторларына сипаттама жасау

Экономикалық ө су дегеніміз ұ лттық ө німнің сан жағ ынан ө суімен қ атар сапа жағ ынан жетілдірілуі. Экономикалық ө су деп ө ндіргіш кү штердің ұ зақ мерзімді дамуымен байланысты ө ндірістің нақ ты кө лемінің табиғ и дә режесінің ұ зақ мерзімдегі ө згерістерін атайды.

Экономикалық ө судің негізгі мақ саттары – халық тың ә л-ауқ атын кө теру жә не ұ лттық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету. Экономикалық ө судің негізгі мақ саты материалдық ә л-ауқ аттың жоғ арлауы болып табылады, осының қ ұ рамына кіретіндер: Орта есеппен бір адамғ а келетін ұ лттық табыстың ө суі. бұ л мақ сатқ а жетуді ұ лттық табыстың жан басына шақ қ анда келетін ө су шапшандығ ы кө рсетеді. Бос уақ ыттың кө беюі. Бұ л елдің нақ ты жалпы ұ лттық ө нім немесе ұ лттық табыс кө рсеткіштерінде орын алмағ ан. Сондық тан, осы мақ сатқ а жету дә режесін бағ алағ анда, байқ алып отырғ ан мерзімде жұ мыс аптасы мен жұ мыс жылы қ ысқ арғ анына, жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің ең бек ә рекеттерінің жалпы ұ зақ тығ ына назар аудары керек. Ұ лттық табыстың халық тың ә р топтараның арасында бө лінуін жақ сарту. Шығ арылғ ан тауарлар мен қ ызметтердің сапасын жақ сартып, тү рлерін кө бейту.

Экономикалық ө судің ө лшеу тә сілдерін екі топқ а бө луге болады: 1. Нақ ты жалпы ұ лттық ө німнің (ЖҰ Ө) ө суі. Бұ л ә діс экономикалық мү мкіншілігінің молаю шапшандығ ын бағ алау ү шін қ олданылады.

2. Жалпы ұ лттық ө німнің (ЖҰ Ө) бір адамғ а шақ қ андағ ы ө суі. Халық тың ә л-ауқ атының дамуын талдағ анда, немесе елдер мен аймақ тардағ ы тұ рмыс дә режесін салыстырғ анда қ олданылады.

Қ оғ амдық ө ндірістің типіне байланысты, ө німнің ө су шапшандығ ы мен ө ндіріс факторлары кө лемі ө згерістерінің арасындағ ы сә йкестік ә р тү рлі болуы мү мкін, сондық тан экономикалық ө су де бірнеше типке бө лінеді.

1. Интенсивті типі - техника мен технологияның жетілдірілуі арқ ылы ұ лттық ө німнің ө суі. Тиімді экономика экономикалық ө судің интенсивті типін қ олдануғ а тырысады. Экономикалық ө судің интенсивтік факторлары: қ олданылатын ресурстар сапасының ө суі (жұ мыс кү шінің сапасын ө сіру жә не заттық капиталдың сапасын жақ сарту); ресурстарды пайдалану ә дістерін жақ сарту (технологияны жетілдіру, ө ндірісті жә не ө ткізуді ұ йымдастыру мен басқ аруды жетілдіру).

2. Экстенсивті типі – қ осымша ө ндіріс факторларын тарту арқ ылы ұ лттық ө німінің ө суі. Экономикалық ө судің экстенсивтік факторлары: жұ мыс кү шінің санының ө суі; капиталдың кө лемі ө суі.

3. Аралас типі - факторлардың ө суімен қ атар техникамен технологияның жетілдірілуі арқ ылы ұ лттық ө німнің ө суі.

Экономикалық ө судің факторлары дегеніміз ө ндірістің нақ ты кө лемін жә не оның тиімділігі мен сапасын арттыратын қ ұ былыстар ық палына мен процестер. Тигізетін ық палына қ арай экономикалық ө судің факторлары жанама жә не тікелей факторларғ а бө лінеді.

Тікелей факторларғ а экономикалық ө судің физикалық мү мкіндігін белгілейтіндер жатады. Тікелейді бес негізге факторлар қ ұ райды, олар жиынтық ө ндіріс пен ұ сыныстың динамикасын тікелей белгілейді.

Жанама факторлар экономикалық ө судің физикалық мү мкіндіктерді ақ иқ атқ а айналдыратын факторлар жатады.Жанама факторлар қ ұ рамына жататындар: Сұ раныс факторлары ө сіп келе жатқ ан ө ндіріс кө лемінің ө ткізу мү мкіндігін белгілейді: мемлекеттік шығ ындардың ө суі, жаң а нарық тар игеру

нә тижесінде немесе ә лемдік нарық та ел ө німінің бә секелес қ абілетінің ө суі нә тижесінде экспорттың кең еюі.

Ұ сыныс факторлары нарық тың монополиялану дә режесінің тө мендеуі, пайдағ а салынатын салық тардың салық тың азаюы жә не т.б.

Бө лу факторлары.

Экономикалық ө суге жету барысында қ ойылғ ан міндеттер:

1. Мемлекеттің белсенділігімен қ атар экономикағ а араласуды шектеу.

2. Қ атал монеторлық фискальдық шектеулер қ ою.

3. Шетелге қ аржылық инвестиция шығ ару туралы стратегия жасау.

4. Жекеменшікті бекітумен қ атар қ ұ қ ық тық қ орғ ау жасау

5. Жекешелендіру процессін аяқ тау (аграрлық секторда).