Гендерлік психология тарихы.

Дә ріс.

Тақ ырыбы: Гендерлік психологияның пә ні жә не міндетіне кіріспе. (3сағ) Мақ саты: Студенттерді гендерлік психология пә нінен тү сінік беру; Пә нге қ ызығ ушылық тарын арттыра отырып, таным процестерін дамыту.

Жоспар:

1. Гендерлік психология тарихы.

2. Гендерлік психология пә ні, міндеті жә не зерттеу ә дістері.

3. Гендерлік психология туралы теориялар жә не концепциялар.

Дә ріс тезистері

Гендерлік психология тарихы.

Гендерлік психология-бұ л психология ғ ылымының бір саласы.Басқ а ғ ылымдар сияқ ты оның ұ зақ та жә не қ ысқ а тарихы бар.Бірақ бұ л тарихты ХХ ғ асырдың 70-ші жылдарынан қ арастыру дұ рыс болмас еді. «Гендер» термині ә леуметтік жыныс, жыныс мә дениеттің ө німі ретінде 1975жылы қ алыптасты, бірақ ғ ылымда осығ ан сә йкес кө птеген идеялар болды. Гендерлік психология тарихы 5 кезең і бө лінді.

1. Философия саласындағ ы сә йкес келетін идеяларды ө ң деу.(Антикалық заманнан ғ асырдың аяғ ына дейін)

2. Гендерлік психология бө лімдерінің жә не пә нінің қ алыптасуы (19ғ ас.аяғ ы-20ғ ас.басы).

3. З.Фрейд есімімен жә не психоанализ бағ ытымен байланысты Фрейдтік кезең (20ғ ас.басы-1930ж)

4. Алғ ашқ ы теориялардың пайда болуы жә не кең тү рдегі эксперименталды зерттеулердің басы.(1950-1980ж.ж).

5. Гендерлік психологияның жедел дамуы: эксперименталды зерттеулердің кү рт ө згеруі, эмперикалық фактілердің теориялық танылуы, белгілі ә дістер мен гендерлік проблемаларды зерттеу ү шін ә дістемелер адаптациясы, спецификалық гендерлі ә дістермелердің пайда болуы.жылдан бастап қ азіргі уақ ытқ а дейін.

Отандық (Ресей) ғ ылымда гендерлік психология тарихы ө згешелеу бө лінеді: 1.19ғ ас.аяғ ы-20ғ ас.басы.2.1920-1930ж.ж.3.1960-1980ж.ж-1990ж.ж.баст). Гендерлік зерттеулердің антикалық кезең і туралы айтқ анда Платон мен Аристотель есімдері аталады. Платон Афинский (427-347б.э.д.) Грекше андрос-ер адам. Ген-ә йел адам. Аристотель(384-322 б.э.д) Платонғ а қ арағ анда антифиминист болды. Оны келесі идеялар қ ызық тырды: неке туралы заң, жанұ ядағ ы ә йел мен ер адамдар қ арама-қ арсы. Халық тардың орналасуы қ оғ амдағ ы ә йел мен ер адамдардың рө лі. Ә йел мен ер адамдардың саясатқ а кө з қ арасы. Жыныстар арасындағ ы ең бектердің бө лінуі. Аристотельдің кө зқ арасы бойынша ер адам мен ә йел адам тең емес. Ә йел балағ а ө з денесін береді.

Томас Морган- (1484-1535) ө зінің Алтын кітап ең бегінде нағ ыз мемлекетті сипаттайды. Мұ нда ер адамдар мен ә йел адамдардың арасында айырмашылық жоқ деп кө рсетеді.

Жан-Жак Руссо (1712-1778) жыныс айырмашылық тарын талдады.Сонымен бірге ә йел мен ер адамның қ ылық тарының ә р тү рлілігін талқ ылады. Руссоның кө зқ арасынша олардың кө зқ арасы биологиялық мә нінде деп кө рсетеді. Кө птеген органдардың қ абілеттері қ ажеттілері ұ қ сас, ал қ оғ амдық жағ ынан ә ртү рлі. Эмануэль Кант - ә йел мен ер адамның мінезіне қ арай айырғ ан, екіншіден жеке тұ лғ аның жә не тә ртібіне қ арастырады. Артур Шопенгауэр.(1788-1860) Ә йел мен ер адамның психикалық процесінің айырмашылығ ына назар аударады. Ер адамдарғ а абстрактілік, ал ә йел адамдарғ а нақ тылық тә н. Шопенгауэрдің айтуынша бала - ә йел мен ер адамның арасындағ ы ө зара кү штарлық пен махаббат нә тижесінде пайда болады деп кө рсетті.Феминизм тү сінігі (фемина-ә йел).ХХ ғ асырдың бірінші жартысында француз тілінен пайда болғ ан.

Феминизмнің бағ ыттары:

1.Амазон-феминизм-ә йел мен ер адамның физикалық тең дігін дә лелдейді. Бұ нда ә йел батыр бейнесін бейнелейді.

2.Мә дени –феминизм –ә йел адам ер адамғ а қ арағ анда табиғ и жағ ынан кү штілігін дә лелдейді. Егер ә йел билікке болса ә ділетті болады, соғ ыс экологиялық апаттар орын алмайды.

3.Сепаратизм- ер адамдармен барлық коммуникациялық байланыстарды ү зу. Ер адамдардан жеке ө мір сү ргенде, ә йелдерде некелік ө су болады.

4.Радикалдық феминизм.Ә йел дискриминациясы туралы барлық адамзат мә дениетін қ орғ айды жә не оны ә леуметтік ө згерістер кө мегімен жоюғ а болады деп кө рсетеді.

5.Гуманистік немесе интеллектуалдық феминизм – маскулиндік мә дениет тек қ ана ә йелдерде ғ ана емес ер адамдарда қ айта қ алыптастыруғ а ә келеді. Кө птеген мә дениеттерде ә йел мен ер адам тең сіздікте қ арастырылады. Бұ л қ ұ былысты жыныстар стратификациясы деп аталады. Жыныстар стратификациясының бірнеше факторлар ә сер етеді:

1.Ең бектің жыныстық бө лінуі. 2.Білім. 3.Жеке меншік. 4.Билікке ие болу. 5.Қ оғ амдық қ атынас. 6.Жыныстық тә ртіп қ ылық тары.

1.Ең бектің жыныстық бө лінуі- ә йелдің балаларды бағ ып тамақ дайындалуының, ал еркектердің жаулардан қ орғ ап, тіршілік ету ү шін ә діс тә сілдер табуда кө рінеді.Этнографтар бұ л ерекшеліктерді біріншіден ер адамдардың физикалық кү шімен, екіншіден балаларды бағ удың ең бек ә рекетімен басқ а тү рлерінің ү йлеспеушілігімен, ү шіншіден іс ә рекеттің кейбір тү рлерінің ө зара байланыстылығ ымен сипатталады. Білім-басқ а мә дениеттерде ә йелдердің білім алуына кө зқ арасы ә ртү рлі болғ ан.Индияда позитивті болса, ал азияның кейбір елдерде негативті болады. Жекеменшік-кө птеген қ оғ амдарда жекеменшік билік пен мә ртебеге ие болады да мү мкіндік беретін, ә йелдердің бұ ларғ а ие болмауы олардың дамушылық жағ дайын білдіреді. Қ азіргі уақ ытта экономикалық фактор ү лкен ә сер етеді.Олар ә йелдердің жанұ яда жә не қ оғ амдық статусын айқ ындайды. Билікке ие болу-жыныстар тең сіздігіне ә сер ететін ең маң ызды фактор болып саналады. Кө птеген мә дениеттерде ер адам ү стемдік етуші ретінде орын алғ ан.Қ азіргі уақ ытта кө птеген елдердің билік етуші қ ұ рылымдарда гендерлік тең сіздік сақ талып келеді.