Электр қондырғыларының ток жүрмейтін бөліктеріне жанасудан қорғану

Жоғ арыда атап ө ткен сияқ ты, ток жү рмейтін бө ліктері деп аталатын электр қ ондырғ ысының металдық корпусы кернеу астында болуы мү мкін.

Адамдарды электр қ ондырғ ыларының ток жү рмейтін бө ліктеріне жанасудан қ орғ ауда қ орғ аныстық жерге қ осу жә не нө лдеу қ олданылады.

Қ орғ аныстық жерге қ осу дегеніміз, кернеу астында қ алуы мү мкін болғ ан электр қ ондырғ ысының металды бө ліктерін жермен арнайы қ осуды айтамыз. Қ орғ аныстық жерге қ осуды машина корпусының, аспаптардың, электр инструменттерінің, каркас, щит, пульт жә не шкафтардың металды корпустарына, сонымен бірге кабелдік муфталар, электр сымының болаттан жасалғ ан трубаларының металды бө ліктеріне жү ргізеді.

Қ орғ аныстық жерге қ осудың мақ саты, ол корпус пен жер арасындағ ы кернеуді, яғ ни жанасу кернеуін жә не де соғ ан байланысты адам денесі арқ ылы жү ріп ө тетін токты қ ауіпсіз шамағ а дейін азайту болып табылады.

Жерге қ осу қ ұ рылғ ысы жерге қ осқ ыштан жә не жерге қ осатын сымдардан тұ рады (6.2 –суретті қ араң ыз).

Жерге қ осқ ыштар табиғ и жә не жасанды болуы мү мкін.

Табиғ и жерге қ осқ ыш ретінде ғ имараттардың жерге кө мілген ток ө ткізетін бө ліктерін, су жә не басқ а қ ұ бырларын, кабелдің қ орғ асын қ абатын пайдалануғ а болады. Бірақ та табиғ и жерге қ осқ ыш ретінде газ жә не басқ а жарылғ ыш заттар жү ретін қ ұ бырларды пайдалануғ а болмайды.

Жасанды жерге қ осқ ыш ретіндеболат, мыстан жасалғ ан қ ұ бырларды (уголки) жә не басқ а металдарды қ олданады. Олар траншеяғ а топырақ қ атпайтын терең дікте кө міледі. (М: қ ұ быр диамертрі 5-6 см, ал қ алың дығ ы 3.5 мм аз болмауы керек). Жерге қ осқ ыштар бір-бірімен балқ ытылып (сварка) бекітіледі.

Жерге қ осатын сымдар оқ шауланғ ан жә не оқ шауланбағ ан болуы мү мкін. Егер жерге қ осатын сым ретінде мыс сымды пайдалансақ, оның қ имасы 4 мм² аз болмауы керек, ал алюминийде –6 мм².

Жерге қ осқ ыштар жә не жерге қ осатын сымдардың жалғ анғ ан тү йіспелері сенімді болуы керек.

Қ орғ аныстық жерге қ осу қ ұ рылғ ысының техникалық жағ дайын анық тау ү шін оларды мезгілімен тексеріп жә не кедергісін ө лшеп тұ ру керек.

Кә сіпорындарда қ орғ аныстық жерге қ осу қ ұ рылғ ысының кедергісін ө лшеу жылына 2 рет жү ргізіледі: жазда (топырақ кепкен кезде), қ ыста (топырақ қ атқ ан кезде).

Электр станцияларында тексеру ә р жыл сайын болса, ал ә уе жә не кабелдік желілерінде найзағ ай болу мерзімінің алдында (сә уір-мамыр айлары) жү ргізіледі. Ө лшеуді арнайы М-416 ө лшегісімен немесе амперметр-вольтметр ә дісімен жү ргізуге болады.

6.2 сурет - Қ орғ аныстық жерге қ осудың схемасы

Қ орғ аныстық жерге қ осу ө зінің қ ұ рылғ ысы бойынша сыртқ а шығ арылғ ан жә не контурлық болуы мү мкін. Соң ғ ы жылдары контурлық жерге қ осу кө п қ олданысқ а ие. Ол аудандардағ ы потенциалдардың тең есуіне жә не қ адам мен жанасу кернеулерінің азаюына алып келеді.

Нө лдеу кернеуі 1000 В дейінгі бейтарабы терең жерге қ осылғ ан тө рт сымды ү ш фазалы тораптарда қ олданылады.

Нө лдеу дегеніміз, кернеу астында қ алуы мү мкін болғ ан электр қ ондырғ ысының металды бө ліктерін қ орғ аныстық нө лдік сыммен қ осуды айтамыз.

Нө лдеудің мақ саты – бір фазалы қ ысқ а тұ йық талуда корпусқ а ө тіп кетуінің алдын - ала отыра, қ орғ анысты іске қ осып жә не қ оректену торабынан электр қ ондырғ ысын минимум уақ ыт ішінде ажырату.

Қ орғ ау қ ұ ралы ретінде балқ ымалы сақ тандырғ ыштар жә не автоматты ажыратқ ыштар қ олданылады. Ү лкен ток пайда болғ ан кезде (Қ Т тоғ ы) балқ ымалы сақ тандырғ ыштар кү йеді немесе автоматта электромагнитті тізбек ашылады, тізбек ажыратылады жә не электр қ ондырғ ысы тораптан ажыратылады.

Нө лдеу қ ұ рылғ ысында қ оректену кө зінің бейтарабы жерге міндетті тү рде қ осылуы керек. Ол, нө лдік сымдағ ы, сонымен бірге фазалардың жерге кездейсоқ тұ йық талуында электр қ ондырғ ысының корпусындағ ы кернеуді азайту ү шін жү ргізіледі. Электр қ ондырғ ысын нө лдеу схемасы 6.4-суретінде кө рсетілген.

6.4 сурет - Электр қ ондырғ ысын нө лдеу схемасы

Қ орғ аныстық нө лдік сым белгілі қ ашық тық та қ айталап жерге міндетті тү рде қ осылуы керек. (М: Ә Ж ү шін 250 м ден).

Нө лдік сымды қ айталап қ осу нө лдік сым ү зіліп қ алу жағ дайында немесе фазаның корпусқ а тұ йық талуында электр тогының ә сер ету қ аупін азайту мақ сатында жү ргізіледі.

Қ ондырғ ыны пайдалану алдында, сонымен бірге мерзімді тү рде нө лденуді тексеріп тұ ру қ ажет.