Ндірісте өрттен қорғану шаралары

Ө рт – бұ л арнайы жасалмағ ан, материалдық шығ ындарымен қ атарласып жү ретін, кейде адам ө лімі болуы мү мкін, бақ ылана алмайтын ошақ кө зі.

Жану бұ л – жанғ ыш затпен тотық тандырғ ыш арасындағ ы тотығ у жә не қ алпына келетін реакциялар барысында болатын процесс. Газдар, металлдар жә не ә ртү рлі кө міртекті заттар жанғ ыш зат бола алады. Хлор, йод, фтор, бром жә не ауадағ ы оттегі ә детте тотық тандырғ ыш болып табылыды.

Жанғ ыш зат жә не тотық тандырғ ыш қ осылып жанғ ыш қ оспа – біртекті (газ+ газ) немесе біртекті емес ү стіндегі қ абаты (сұ йық тық + газ, қ атты зат+газ) болатын заттарды қ ұ райды.

Жанудың екі тү рі бар:

а) дифуздық – тотық тандырғ ыштың жанатын затпен дифузиялық уақ ыт жылдамдығ ы;

б) кинетикалық – тотық тандырғ ышпен жанғ ыш зат арасындағ ы жану жылдамдығ ы.

Жарылыс бұ л тұ йық кең істікте болатын кинетикалық жану. Жану механизмі жылулық (жанғ ыш заттың қ ызуына байланысты) жә не тізбектік

(жанғ ан заттың нә тижесінде жанғ ыш заттың пайда болуы) болады. Ө рттің жану жылдамдығ ына байланысты:

а) дефлаграциондық жану - ө рттің таратылу жылдамдығ ы 1м/с;

б) детонациялық – 1-10 м/с-тан астам;

в) жарылып жанатын – 10 м/с.

Ө здігінен жану - жану кө зі болмағ ан жағ дайда, жанғ ыш затпен тотық тандырғ ыш арасындағ ы шек концентрациясы.

Барлық ө рт қ ауіпсіздігінен орындалатын шаралар тө мендегідей болып бө лінеді:

а) кә сіпорынды жобалағ ан кезде болатын техникалық шаралар, олар: 1) ғ имараттың ө ртке тө зімділігін анық тау;

2) ғ имарат подъездерінің жобалануы;

3) ғ имараттардың ө ртке қ арсы ара қ ашық тығ ын ескеру;

4) ғ имаратты найзағ айдан қ орғ ау;

б) Эксплуатациялық шаралар: 1) ұ йымдастыру шаралары; 2) режімдік шаралар.

Техникалық шаралар. Барлық ғ имараттар, егер ірі кешендер болса, жел тұ руына байланысты салынады. Ө рт қ ауіпсіздігі бойынша барлық кә сіпорындарының орналасу арақ ашық тығ ы ө ндіріс категориясына байланысты есептелінеді.

Ө ндіріс категориясы: А – жарылу қ аупі бар; Б, В - ө рт жә не жарылу қ аупі бар; Г, Д, Е- ө рт қ аупі бар. Барлық ғ имараттар екіге бө лінеді: 1) ө рт қ аупі бар, егер ғ имарат ішінде біртексіз жанғ ыш қ оспа болса; 2) жарылу каупі бар, егер біртекті жанғ ыш заттар болса.

Сонымен, ө рт қ аупіне қ арсы ара қ ашық тық тар (минималды ара қ ашық тық – 9 метр, егер А жә не Б ө ндіріс дә режесі болса 60 м астам) таң дап алынады.

Ө рт болғ анда қ ұ рылыс материалдары мен конструкциялардың ө з қ алпында сақ талу қ асиеті - ө ртке тө зімділік дә режесі деп аталады. Ол ө ртке тө зімділік шегімен жә не қ ұ рылыс материалдың жану тобы бойынша анық талады.

Ө ртке тө зімділік шегі дегеніміз ө рт болғ ан жағ дайда қ ұ рылыс материалдардың конструкциялардың еш ө згеріссіз тұ ру уақ ыты.

Максималды – 4 сағ ат, ө ртке қ арсы қ оршаулар, 2-сағ ат – жай қ оршаулар ө ртке қ арсы тура алады. Жану тобы:

а) жанбайтын қ ұ рылыс материалдар (ө рт болғ ан кезде жанбай тү тіндейді, егер ө рт кө зін сө ндірген жағ дайда тү тіндеу процесі аяқ талады);

б) қ иын жанатын – жануы мү мкін бірақ ө рт кө зін тоқ татқ ан жағ дайда тү тіндену процесі жалғ аса береді;

в) жанатын (егер ө рт кө зін сө ндірсе де жана беретін қ ұ рылыс материалдар).

Ө рт тө зімділігінің 5 дә режесі бар: 1 - ең қ ымбат қ ұ рылыс материалдар, бұ л қ ұ рылыс материалдар ө рт болғ ан кезде 2, 5 сағ ат ө ртке тө зе алады (А ө ндіріс дә режесі); Ө ндірістік кә сіпорындарда 3-4 дә режелі ө ртке тө зімділігі 1, 5 сағ ат қ ұ райды (қ иын жанатын жә не мү лдем жанбайтын қ ұ рылыс материалдар).

Ө рттің алдын-алу бойынша жасалатын шаралар:

а) жұ мысшыларғ а нұ сқ ау беру;

б) ө рт сө ндіру ә дістері мен заттары.

в) адамдарды ө рт болғ ан кезде қ ауіпсіз эвакуациялау.

Су – жоғ ары жылуды ө зіне сің діру қ асиетіне байланысты тотық тандырғ ыш концентрациясын азайтады. Кемшіліктер: ток ө ткізгіштігі, судың тығ ыздығ ы жоғ ары болғ андық тан органикалық сұ йық тық тарды сө ндіре алмайды, қ ысқ ы мерзімде су қ атып тайғ ақ мұ зғ а айналады.

Су қ ұ бырлары бар қ алаларда ө ртке қ арсы арнайы су қ ұ бырлары бар:

- сыртқ ы, барлық ірі кә сіпорындарда бар. Бұ л су қ ұ бырлары ғ имараттың периметрі бойынша орналасқ ан, ә р 100 м сайын жер асты, не болмаса жер ү стінгидранттары (қ ұ дық тар, люктер) орналасқ ан;

- ішкі, ғ имарттардың ішінде. Бұ л су қ ұ бырлары ғ имарат коридорында белгіленген ара қ ашық тық та, тө менде орналасқ ан арнайы крандармен жабдық талғ ан су қ ұ бырлары.

Су ғ имарттарда арнайы автоматикалық спринкерлік жә не дренчерлік ө рт сө ндіргіштерінде пайдаланылады.

Спринкерлік кранның басы тез жанатын пластиктен жасалғ ан, ол арнайы температурада балқ ып 9- 12 м.кв. жерге су шаша алады.

Дренчерлік бү кіл ғ имаратқ а су шаша алатын кран. Бұ л кран ө рт болатынын хабарлайтын қ ұ рылғ ы кө мегімен іске қ осылады.

Ө рт болатынын хабарлайтын қ ұ рылғ ы ә ртү рлі - тү тіндік, жылулық жарық тық болып келеді.

Кө мірқ ышқ ыл – араластыру қ асиеті бар, яғ ни оттектің жә не жақ сы диэлектрик болғ андық тан электр қ ондырғ ыларды сө ндіруге қ олданады.

Ө рт сө ндіргіштер: ОУ -2, 8, 5,, 32, 40 (2, 8...40 - ө рт сө ндіргіштің кө лемі).

Кө піршіктіктер ауамеханикалық жә не химиялық болады. Ауа механикалық кө піршіктіктер арнайы генератордан п.б. Мұ ндай ө рт сө ндіргіштермен электрқ ондырғ ыларды сө ндіруге болмайды. Ө рт сө ндіргіштер негізінен ауа-кө бікті, ұ нтақ ты, кө мірқ ышқ ылды, хладондық болып бө лінеді (8.1 – суретті қ араң ыз).

а) б) в) г)

а) ауа кө бікті, б) ұ нтақ ты, в) кө мірқ ышқ ылды, г) хладондық.

8.1 сурет –Ө рт сө ндіргіштер

Металлдар мен хлорид қ оспасынан жасалғ ан ұ нтақ тар да ө ртті сө ндіреді. Бұ лар ө те жақ сы диэлетриктер - ө рті тез арада сө ндіріп қ ондырғ ыларды коррозияғ а ұ шыратпайды. Авиацияда кең кө лемде қ олданылады. Ө рт сө ндіргіштер: ПСБ -3, ПФ, П-1А.

Голлоидо – кө мір сутектері, бұ л сұ йық тық, жақ сы диэлектрик тотық тандырғ ыш концентрациясын тө мендетеді; 60 C⁰ қ атпайды; ингибитор, яғ ни ө рт процесін тез таралуына жол бермейді. Бірақ олар ө те қ ымбат болады. Жиі, қ оспаларды кө мірқ ышқ ылдармен араластырып жасайды. Бұ л қ оспалар арзан жә не жоғ арыда айтылғ ан барлық қ асиеттерге ие. Ө рт сө ндіргіштер кө теріп жү ретін жә не жылжымалы болуы мү мкін 8.2 – суретінде кө рсетілген.

а) б)

8.2 сурет –Жылжымалы (б) жә не кө теріп жү ретін (а) ө рт сө ндіргіштер

Кө теріп жү ретін ө рт сө ндіргіштер аспалы кронштейнде немесе ө рт сө ндіру қ ұ ралдарының шкафтарында орналасуы керек.

Механизацияланбағ ан ө рт сө ндіру аспаптары жә не қ ұ ралдары арнайы ө рт стендтарында жә не щиттарда орналасуы керек 8.3 – суретінде кө рсетілген.

8.3 сурет – Ө рт аспаптары жә не қ ұ ралдарының арнайы щитта орналасуы

Кә сіпорындардың ө рт жә не жарылу қ ауіпсіздік дә режелеріне байланысты, СНИП (Қ НЖЕ) бойынша адамдарды ғ имараттардан эвакуациялау уақ ыты орнатылғ ан:

- 0, 75минут – А дә режесі ү шін;

- 1, 25 минут - Б жә не В дә режесі ү шін;

- 3 минут - Г дә режесі ү шін;

- 3 минуттан астам оқ у орындары ү шін.

Эвакуациялық шығ у жолдары деп - сыртқ ы шығ атын шығ у жолдары немесе баспалдақ торына апаратын (ол жол сыртқ а шығ атын жолдар болуы тиіс) жолдарды айтамыз. Жұ мыс орны мен шығ у есігінің ара қ ашық тығ ы 60 м аспауы қ ажет. Барлық ғ имараттарда міндетті тү рде эвакуация жолдары, шығ у есіктерінің кө лемі есептеліп Қ НЖЕ (СНИП) бойынша салыстырылады.