Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
БҮЙРЕКТІҢ ЖЕДЕЛ ЗАҚЫМДАЛУЫНЫҢ (БЖЗ) АНЫҚТАМАСЫ
|
|
2004 ж. АDQI «бү йректің жедел жеткіліксіздігі» терминінің орнына «бү йректің жедел зақ ымдалуы» тұ жырымдамасын жә не RIFLE жіктелуін ұ сынды. Жіктелудің аты «RIFLE» БЖЗ-ң ә р кезең дерінің бірінші ә рпінен тұ рады: (Risk) қ ауіп, (Injury) зақ ымдалу, (Failure) жеткіліксіздік, (Loss) жоғ алту, (End stage renal disease) терминалды созылмалы бү йрек жеткіліксіздігі (1-кесте).
1-кесте
БЖЗ-ның RIFLE сатылары бойынша жіктелуі (ADQI, 2004)
| Сатылары | Шумақ тық фильтрация бойынша ұ станымдар | Диурез бойынша ұ станымдар |
| Қ ауіп | Сар.кр* 1, 5 есе ↑ немесе ШФ** 25%-ғ а ↓ | < 0, 5 мл/кг/сағ ≥ 6 сағ ат |
| Зақ ымдалу | Сар.кр 2 есе ↑ немесе ШФ 50%-ғ а ↓ | < 0, 5 мл/кг/сағ ≥ 12 сағ ат |
| Жеткіліксіздік | Сар.кр 3 есе ↑ немесе ШФ 75%-ғ а ↓ немесе Сар.кр ≥ 354 мкмоль/л, ө суі 44, 2 мкмоль/л кем емес | < 0, 3 мл/кг/сағ ≥ 24 сағ ат немесе анурия ≥ 12 сағ ат |
| Бү йрек қ ызметін жою | Тұ рақ ты БЖЗ; Бү йрек қ ызметінің > 4 апта толық жойылуы | |
| Терминальды бү йрек жеткіліксіздігі | > 3 ай тСБЖ |
Сар.кр*-қ ан сарысуының креатинині, ШФ**- шумақ тық фильтрация (1, 2 қ осымшаларды қ ара).
Сә л кейінірек балаларғ а жү ргізілген зерттеулер балалық шақ тағ ы БЖЗ-ның жаң а критерийлері ересектермен бірдей екендігін кө рсетті (2-кесте).
2-кесте
RIFLE-дың балаларғ а арналғ ан критерийлері (ADQI, 2007)
| Сатылары | Шумақ тық фильтрация бойынша ұ станымдар | Диурез бойынша ұ станымдар |
| Қ ауіп | ШФ 25% ғ а тө мендеуі | < 0, 5 мл/кг/сағ x 8 сағ ат |
| Зақ ымдалуы | ШФ 50% ғ а тө мендеуі | < 0, 5 мл/кг/сағ x 16 сағ ат |
| Жеткіліксіздік | ШФ 75%ғ а тө мендеуі немесе ШФЖ < 30 мл/мин/1, 73м2 ↓ | < 0, 3 мл/кг/сағ x 24 сағ ат немесе анурия 12 сағ ат ішінде |
| Бү йрек қ ызметін жою | Тұ рақ ты ЖБЖ; Бү йрек қ ызметінің > 4 апта толық жойылуы | |
| Терминалды бү йрек жеткіліксіздігі | > 3ай тСБЖ |
БЖЗ анық тау мә селелерін жә не ауырлық стратификациясын қ арай отырып, ADQI сарапшылары қ ағ идалар қ атарын шығ арды:
· Бү йрек қ ызметінің ө згерісі арнайы бастапқ ы дең геймен салыстыра отырып бағ алануы қ ажет;
· Созылмалы бү йрек дисфункциясы бар науқ астарда бү йрек қ ызметінің жедел тө мендеуінің мү мкіндігі есепке алынуы керек («БСА фонындағ ы БЖЗ»);
· БЖЗ диагностикасы жә не ауырлығ ын бағ алау критерийлері ә ртү рлі клиникалық орталық тарда оң ай қ олданылатын болуы қ ажет;
· Бұ л ұ станымдардың арнайылығ ы жә не сезімталдығ ы анық талуы керек.
Сонымен БЖЗ анық тау ү шін 2 критерий: сарысулық креатинин жә не диурез таң далды. БЖЗ 50% жағ дайда олигуриялық емес болуы мү мкін екендігін есепке алу керек, яғ ни П.кр бұ л жағ дайда – БЖЗ-ның жалғ ыз критерийі. RIFLE-дың БЖЗ диагностикасы ү шін сезімталдығ ы 200.000-нан астам жағ дайларда нақ тыланды.
Тағ ы бір БЖЗ-ны зерттеген Халық аралық жұ мыс тобы – AKIN, RIFLE-ғ а ө те ұ қ сас жіктелуді ұ сынды (3-кесте).
3-кесте
БЖЗ жіктелуі (AKIN)
| Кезең дері | Креатинин бойынша критерийлері | Диурез бойынша критерийлері |
| Кр ≥ 26мкмол/л/ ≥ 0, 3мг/дл-ғ а ↑ немесе бастапқ ыдан ≥ 150-200%-ғ а ↑ | < 0, 5 мл/кг/сағ > 6 сағ ат | |
| Кр бастапқ ыдан > 200-300%-ғ а ↑ | < 0, 5 мл/кг/сағ > 12 сағ ат | |
| Кр бастапқ ыдан > 300%-ғ а ↑ немесе Кр ≥ 350 мкмоль/л | < 0, 3 мл/кг/сағ 12 сағ ішінде немесе анурия 12 сағ |
Бұ л екі жіктелудің айырмашылығ ы - RIFLE бойынша креатинин дең гейінің жоғ арылауы 7 кү н ішінде бағ аланады, ал AKIN бойынша 48 сағ ат ішінде бағ аланады. Сонымен қ атар соң ғ ысында, 3-кестеде кө рініп тұ рғ андай, БЖЗ 5 кезең нің орнына алғ ашқ ы 3 кезең і кө рсетілген.
Осы жылғ ы (2012) жарияланғ ан KDIGO қ олдауымен дайындалғ ан БЖЗ бойынша Тә жірибелік Клиникалық ұ сынысында екі аталғ ан топтың да ұ станымдары пайдаланылып БЖЗ-ғ а келесі анық тама берілген.
| БЖЗ анық талады, егер: Сар.кр жоғ арылауы ≥ 0, 3мг/дл (≥ 26, 5мкмоль/л) 48 сағ ат ішінде болса; немесе Сар.кр бастапқ ы дең геймен салыстырғ анда ≥ 1, 5 есеге дейін жоғ арыласа (егер ол белгілі болса немесе алғ ашқ ы 7 кү н ішінде болғ аны болжанса); немесе зә рдің кө лемі 6 сағ ат ішінде < 0, 5 мл/кг болса. |
БЖЗ кезең дерінің стратификациясы келесі белгілер бойынша ұ сынылады:
4-кесте
БЖЗ-ның кезең дері (KDIGO, 2012)
| Кезең дері | Плазманың креатинині | Бө лінген зә рдің кө лемі |
| Бастапқ ы дең геймен салыстырғ анда 1, 5-1, 9 есе немесе 0, 3мг/дл (≥ 26, 5мкмоль/л) жоғ арылауы. | < 0, 5 мл/кг/сағ 6-12 сағ атта | |
| Бастапқ ымен салыстырғ анда 2, 0-2, 9 есе жоғ арылауы. | < 0, 5 мл/кг/сағ ≥ 12 сағ атта | |
| Бастапқ ымен салыстырғ анда 3, 0 есе жоғ ары немесе ≥ 4, 0мг/дл (≥ 353, 6 мкмоль/л) дейін жоғ арылауы немесе БАТ-ң бастамасы немесе 18 жастан кіші науқ аста ШФЖ-ң < 35 мл/мин/1, 73м2 дейін тө мендеуі. | < 0, 3 мл/кг/сағ ≥ 24 сағ атта немесе анурия ≥ 12 сағ ат ішінде |
БЖЗ жаң а анық тамасы тек нефрологтарғ а жә не интенсивистерге ғ ана емес, сонымен қ атар БЖЗ-мен сирек ұ шырасатын дә рігерлерге де ұ сынылғ ан. Жаң а жіктеменің оң ә серлері осы дә рігерлердің БЖЗ-ы ұ станымдарымен қ аншалық ты таныс болуына тә уелді. Ол БЖЗ-ның басқ а жіктемелерін алмастырмайды. БЖЗ-ның жаң а критерийлері дә рігерге БЖЗ даму мү мкіндігі жө нінде мағ лұ мат береді, оның олигуриялық емес тү рімен қ оса дер кезінде диагностикалауғ а кө мектеседі. Бү йрек қ ызметі тө мендеуінің тез дамуы (48 сағ аттан аз) мү мкіндігін есепке алу жә не бағ дар ретінде – осы уақ ытта креатининнің абсолютті дең гейі ≥ 26, 5мкмоль/л ө суі ұ сынылады. БЖЗ дамуы 1-7 тә улік ішінде ө туі мү мкін жә не креатининнің дең гейі 1, 5 есе жә не одан жоғ ары кө терілуі мү мкін. Жаң а жіктелу бойынша бү йрек қ ызметінің бұ зылуы бір айдан жоғ ары болса да, «жедел» деп қ аралуы мү мкін екендігі кө рінеді. RIFLE жіктемесі БЖЗ жә не БСА арасындағ ы уақ ытша айырмашылығ ын анық тауғ а мү мкіндік береді. БЖЗ ұ зақ тығ ы 3 айғ а дейін болады.
KDIGO-ның (2012) Тә жірибелік ұ сыныстары бойынша: «БЖЗ бар науқ астар бү йрек қ ызметінің қ айта қ алпына келуін бағ алау ү шін, БЖЗ қ айталамалы эпизоды болу мү мкіндігін немесе бұ рыннан келе жатқ ан БСА ағ ымының нашарлауын ажырату ү шін 3 ай бойы бақ ылануы керек.
· Егер науқ аста БСА бар болса, оның емі KDOQI ұ йымының БСА бойынша енгізген Тә жірибелік ұ сыныстарына сә йкес жү ргізілуі керек.
· Егер науқ аста БСА жоқ болса, мұ ндай науқ астарда БСА даму қ аупі жоғ ары екендігін ескеру керек жә не оны KDOQI Тә жірибелік ұ сыныстарына сә йкес жү ргізу керек».
БЖЗ даму қ аупі бар науқ астарда П.кр жә не несеп кө лемі мұ қ ият бақ ылануы керек. Науқ астарды БЖЗ даму қ аупі дә режесіне сә йкес топтарғ а бө лу ұ сынылады. Науқ астарды жү ргізу тактикасы бейімдейтін факторларғ а байланысты. Бірінші кезекте науқ астарды БЖЗ-ның қ айтымды себептерін анық тау ү шін тексеру керек, ол осы факторларды (мысалы, постреналды) кідірмей тауып, жоюғ а мү мкіндік береді.