Ашытқыны культиврилеуде қосылатын қоспалардың құрамын зерттеу

Ауылшаруашылық ө німі қ ызылшаны ө ң деу технологиясының ө згеруі мелассадағ ы аминқ ышқ ылдың жә не витаминдердің қ ұ рамын тө мендетеді. Осығ ан байланысты ө сетін заттардың жаң а қ айнар кө зі болып табылатын ү лкен ө зекті мә селе болып отыр, ө йткені ашытқ ы оны синтездемейді.

Биотин ө сімдіктің жер асты бө лігінде жиналады. Мұ ндай культураны ө ң деудегі қ алдық биотиннің арзан кө зі болып саналады. Тамақ тың, витаминнің жә не басқ а ө ндіріс сааласының кө птеген қ алдық тары, витаминді жә не амин қ ышқ ылын қ ұ райды. Бірқ атар қ алдық тың қ ұ рамы ашытқ ы ө ндірісінде қ олдану ү шін оларды дайындаудың ә дісі жасалғ ан.

Картоптан крахмал алуда, витаминдердің комплексі толығ ымен судың қ ұ рамына ө теді. Картоп шырынының булау ә дісімен қ ою немесе жартылай майлы қ оң ырлау иісі бар ө німді алу Ресейдің микробиология институтында жасалды. ө нім 120⁰С температурада бір сағ ат мерзімде ұ сталады, реакция қ ышқ ыл рН 4, 3-5, 6.

Картоп шырыны витаминдердің қ ұ рамы бойынша жү гері экстрактіне біраз орын береді, оғ ан қ арамастан бұ л ө нім нан ашытқ ы ө ндірісі ү шін ашытқ ының ө су белсенділігін арттырушы зат ретінде тиімді қ оспа болып табылады.

4 кесте - Буланғ ан картоп шырынының химиялық қ ұ рамы

Мелассаны ө ң деуде ашытқ ы шығ ымы биотиннің аз мө лшерінен 9 % жетеді. Нан ашытқ ысында Д₂ витаминді алуда витаминнің барлық В тобы қ алдық тү рінде В-комплекс деп аталатын жә не сілтілі экстрактке сә йкес келетін қ алық та кездеседі.

Д₂ – витаминін ө ндірумен айналысатын ірі зауыттардың қ алдығ ы болып саналатын В – комплекстің қ ұ рамына биотиннен жә не бірқ атар амин қ ышқ ылы кіреді (глицин, алапнин, лейцин, серин, треонин, глутамин, лизин, цистейн, тирозин, триптофан). Бұ л комплекстің ерекшелігі оның қ ұ рамында 700 мкг/кг дейін қ оректік орта ө сетін ашытқ ының қ айнар кө зі болып табылатын биотин кездеседі.

Бұ л ө ндірістің келесі қ алдығ ы болып саналатын сілтілі эктракттың қ ұ рамында биотиннің кө лемі сә л аздау 120-550 мкг/кг. Оғ ан қ арамастан сілтілі экстракты ашытқ ыны егу кезінде мелассаның массасына 10 % кө лемінде қ осады, ө йткені ол мол ө нім алумен қ атар оны ұ зақ сақ тауғ а мү мкіндік жасайды.

Республика кө леміндегі ашытқ ы ө ндірісінде В – комнлексімен сілтілі эктракты пайдалануғ а мү мкіншілік жоқ, ө йткені Д₂ витаминін ө ндіретін ө ндіріс орындары тек кө ршілес Ресейде орналасқ ан.

5 кесте - Д₂ витамині ө ндірісінің қ алдығ ының химиялық қ ұ рамы

Бидай ө скіні солод жасайтын ө ндірістің қ алдығ ы болып саналады. Ө скіннің тү сі сары – қ оң ыр болып келеді. Ө скіннің химиялық қ ұ рамында В витаминдер тобы, амин қ ышқ ылы, ферменттер кездеседі. Жоғ арыда айтылғ андай ашытқ ының ө су белсенделегінің арттырушы биотин бидай ө скінінде 120 мкг/кг кө лемінде болады. Ө скінді диірменде майдалап гидромодульде сумен 1: 10 есебімен қ осып 50^оС температурада ә рбір 5-10 минут сайын араластыра отырып қ ұ рамында қ оректік заты бар 4, 5 % ерітіндіні алады. Алынғ ан ерітіндіні егіс ашытқ ысына 8-10 % мө лшерде меласса массасына қ осады. Бұ л кезде ашытқ ы культурасының белсенділігі артып ө німділігі жоғ арылайды жә не де алынғ ан ө німді ұ зақ сақ тауғ а мү мкіндік жасайды.

6 кесте - Бидай ө скінінің сулы ерітіндісінің химиялық қ ұ рамы