Радиодағы жарнама

Хабар таратуды ә уе толқ ынында жү зеге асыратын саланың бірі радио десек, біз бү гін ә ң гімемізге арқ ау етіп, ө з хабар тарату дең гейінің жоғ арылығ ымен аз уақ ыт ішінде бә секелестерін басып озғ ан " Астана" радиосына тоқ талуды жө н кө рдік. Хабарларының жан-жақ тылығ ымен кө зге тү сіп келе жатқ ан, тә улік бойы ү здіксіз жұ мыс істейтін осы " Астана" студиясында жарнама жанры ө зінше ө ріс тапқ ан. Мұ нда таратылар жарнамалар бірінші тарауда сө з етілген радиожарнамалардың типіне негізделген, бірақ басқ аша аталғ ан. Оларды теориямен салыстырар болсақ, " тікелей жарнама" тү ріне " Астана" радиосындағ ы " музыкағ а текст оқ у" ә дісі сә йкес келсе, " ақ паратты-музыкалық " роликке " музыкалық қ ойылым" тү рі сай келеді. Ал жергілікті радиодағ ы " ө зіндік ә сер-ерекшеліктері бар кү рделі ролик" ө з негізіне радиожарнаманың барлық тү рлерінің сипаттарын жинағ ан. Жалпы, " Астана" радиосы 101, 4 FM желісі бойынша 24 сағ ат бойы тың дарман қ ауымғ а қ ызмет етеді. Осындай таралу мерзімінде ә р сағ аттың 15, 45 минуты сайын жарнама ү збей беріліп тұ рады. Ә р жарнаманың уақ ытына келер болсақ, ең ұ зағ ы 1 минут, ал жалпы бірнеше жарнамалар берілген уақ ыт 3 минуттан аспауы қ ажет. " Астана" радиосының студиясында аталмыш іспенен айналыстын жарнамалық бө лім қ ызмет істейді. Бө лімнің міндеті - жарнама берушілерді тарта білу, ол ү шін ү гіт-насихатты жиі жү ргізіп, эфирге шығ ып жү рген жарнамалар сапасын жақ сарту, жарнама қ ызметін реттеу болып табылады. Сонымен қ атар, олар жарнамалық роликтерді жә не жарнамалық мә тіндерді дайындау жұ мыстарымен айналысады. Ә рбір адам, ә рбір ұ йым ө з қ ызметі мен ең бегі ү шін сол дең гейге сай бағ аланып, ақ ысы тө ленгенін бағ алайды. " Астана" радиосының жарнама жасаушы қ ызметкерлері ө з ө німдерін ә рқ алай бағ алайды. Мұ ндағ ы жарнама роликтерін ә зірлеу бағ асы жарнаманың тү ріне байланысты мө лшерленеді. Мысалғ а, жарнаманың ең қ арапайым тү рі - жай мә тінді оқ удың 60 секунды 35 доллар, ал орташа кү рделі ақ паратты -музыкалық роликтің осындай уақ ыты 90 доллар тұ рса, ү шінші ә дісі - кү рделі қ ұ ралдарды пайдаланғ ан роликтер 150 долларғ а жетеді. Жарнаманы эфирге беру мерзімі басты рө л атқ арады. Себебі, жарнама беруші тапсырыстың неғ ұ рлым ұ зақ мерзімге жариялауды сұ раса, бұ л редакция қ орына тү сімнен басқ а залал келтірмейді. Мұ ндай шаралардың іске асуы ү шін алдымен жарнамалық менеджер тапсырыс берушілермен келісім-шартқ а отырады. Егер жарнамағ а тө ленер қ аржы мө лшері 1000 доллардан асса, редакция ұ жымы 30 пайызғ а дейін жең ілдіктер жасайды. Тиімді жә не тұ рақ ты тұ тынушыны жоғ алтып алмауды кө здеген осы негіздес жең ілдіктер жасау барлық табыс кө зін іздеушілерге тә н.

Ендігі кезекте " Астана" радиосында берілер жарнамалардың мазмұ ндық сипатына мә н берейік. Ол ү шін бү гінгі таң да қ азақ қ оғ амының айық пас дертіне айналғ ан орыс тілінің бірінші орынғ а шығ у мә селесі қ арастырылып отырғ ан радиода қ алай етек жайғ андығ ын ашып алу қ ажет. Ө кінішті, бұ л бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралында осы мә селені кө терудің ө зі ұ ялтады. Себебі 18 жарнаманың тек біреуі ғ ана мемлекеттік тілде таратылады. Ол мынадай мазмұ нда: «Ақ нұ р» фирмасы Польша, Прибалтика, Италия елдеріндегі ең мық ты ө ндірушілердің офистік жә не жұ мысқ а қ ажетті жиһ аздарын ұ сынады». «Мерлени» фирмасының техникасы, «Аристон», «Индезит» сауда маркасының тоң азытқ ыш, газ плиталарын жә не кір жуғ ыш машиналарын ұ сынады. Бұ л 2000 жылдардағ ы жарнама ү лгілері. Бү гінгі таң да да жарнама беруде мұ ндай олқ ылық тар кездесіп тұ рады.

Эфирге шығ ар жарнамалардың барлығ ы тек орыс тілінде ғ ана жарнамалануда. Сондық тан жарнаманың ә р тү ріне мысалды ө згертпей, сол орысша қ алпында береміз.

Ең алдымен қ арапайым жарнамағ а: " Гуманитарный университет имени Кунаева представляет столичные филиалы. Улица Строительная, 16». Бұ л жарнаманы, тіпті хабарландыру десе де болады. Айырмашылығ ы музыкалық ү зінділермен ә рлендірілгендігінде.

Келесі музыкалық - ақ паратты роликтің берілу ә дісі тө мендегідей негізде. " (Музыка). Жү ргізуші: Дом творчества " Огонек" - казахская национальная академия музыки расположена в живописном месте в курорте Боровое, рад пригласить вас на летний отдых на берег озера " Котырколь" (музыка)" (" Астана радиосы", 2000ж., 7 мамыр. сағ.18: 45).

Берілген жарнаманың формасы кү рделі емес. Бірақ айырмашылығ ы мә тінінде, ө йткені жарнама қ ұ рғ ақ ақ паратпен шектелмей, мекеменің мә ртебелі, жақ сы сипаттары кө рініс тапқ ан. Сонымен қ атар, бұ л жарнаманың тағ ы бір ерекшелігі диктордың дауыс ырғ ағ ын ө згерте, қ ұ былта сө йлеуінде болып тұ р. Аталып жатқ ан белгілердің барлығ ы жарнама тү рінің қ алай берілуіне байланысты. Бірақ егер жарнама мә тінін зер сала тың дасаң ыздар мә тін қ ұ растырушылардың ұ тымды фактіні пайдаланғ андығ ын байқ айсыз. Ол демалыстың " Қ отыркө л" атты кө лдің бойында ө тетінін айтқ андығ ы болып саналады. Неге? Ө йткені бә рімізге белгілі кез келген ақ паратты естігенде тың дарман аудиториясы елең еткізер оқ иғ аны кү туде болады. Сондай-ақ жарнамада ә рбір ұ сақ бө лшек, ә сіресе, айтылғ ан сө здің маң ызы зор. Сол себепті берілген жарнамадағ ы " Қ отыркө л" деген аттың ө зі тың дарманның назарын аударып, тіпті езуін тартқ ызуы да мү мкін. Диктордың бұ л объектіні мә тіннің сонында айтуына осындай себептер ық палын тигізген.

“Астана” радиосының қ олданып жү рген ең кү рделі ә дісіне мына бір жарнаманы дә лел етіп алайық.

“(В.Меладзенің ә ні): Красиво ты вошла в мою грешную жизнь,

Красиво ты ушла из нее.

Диктор №1 – Выйти красиво из любой ситуации? (кү лкі)

Диктор №2 - Даже не вопрос. Салон красоты “Ару”. Только в “Ару” все виды косметологических услуг, наращивание ногтей и скромный маникюр, педикюр, химическая завивка и наращивание ресниц, безоперационная подтяжка лица, пермаментный макияж, лимфа тринаж и коррекция фигуры, парикмахер универсал. И это еще не все. Сходи и убедись. Сейфуллина, 45. Салон красоты “Ару”. Тел. 32-00-35. (музыка)”. Жарнаманың қ ұ рылу ә дісі ерекше. Сонымен қ атар бұ л жердегі ұ тымды қ олданыс жарнамаланушы мекеме немесе тауардың атын қ айтара бірнеше рет айту берілген. Яғ ни, “Ару” сә н салонының атын аз да болса ү ш қ айтара айтудың ө зі тың даушының жадында жатталып қ алуына жол ашады. Бұ л сияқ ты жарнамағ а тә н ерекше ө зіндік қ ұ ралдарды, терминмен айтсақ, арнайы эффектілерді қ олданудың екі жақ қ а пайдасы мол.

“Астана” радиосындағ ы жарнамалардың берілуіндегі тіл мә селесінен басқ а, тағ ы бір жеткіліксіз жағ ын ескеріп кетсек, ұ лттық сипаттағ ы жарнамалардың бой кө рсетпеуі. Мұ ндай негізгі сын айтуғ а “Қ азақ ” радиосымен салыстырмалы тү рде қ арау ық пал етті.

Жарнама мә селесін қ арастырғ анда қ орғ аныс қ ызметін атқ аратын тауар белгісінің маң ызы зор. Имиджді қ алыптастыруда бұ л қ ұ рал басты рө л атқ арады. “Астана” радиосының ө зіндік бет-бейнесін қ алыптастыруда музыкамен ү йлестірілген “Радио Астана. Сто один и четыре, ты направь свой приемник на радио Астана”, -деген сө йлемнің мә ні ерекше. Оны тауар белгісі ұ ғ ымына сай деп қ арастыруғ а толық болады.

Сонымен талдау объектісі ретінде алынып отырғ ан “Астана” радиосында жарнаманы берудің кейбір кемшіліктеріне қ арамастан, ө зіндік жолы қ алыптаса бастағ ан жайы бар екенін айқ ын байқ ауғ а болады.

Бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарының бір саласы – радионың басты ерекшелігі – тың дарманғ а ө з ісімен айналасуын тоқ татпай, қ ажетті ақ паратпен қ амтамасыз етілу мү мкіндігін туғ ызып отырғ анын ескерсек, бұ л ақ парат қ ұ ралында жарнаманы берудің тиімділігі жоғ ары деп тұ жырым жасай аламыз.

Радиожарнамада дыбысты кең кө лемде қ олдану мү мкіндігі берілген. Радиодағ ы жарнама оны берушілерді арзандылығ ымен қ ызық тырса, тың дармандарды ө з жұ мысын жалғ астыра отырып, ө зіне қ ажетті ақ паратты алуғ а икемділігімен тартады.

Ө зге бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарындағ ыдай радиода берілетін жарнаманың да тү рлері бар. Радиожарнаманы ө з ішінен тө рт тү рге: музыкалық қ ойылым, жанрлық кө рініс, тікелей жарнама жә не шынайы қ ойылым деп бө луге болады.

Музыкалық қ ойылым. Радиожарнаманың бұ л тү рі ең мық ты, ә рі қ атар ең нашар ү лгісі. Себебі, егер музыкалық қ ойылым жақ сы жасалса, онда жарнама мол пайда тү сіреді. Керісінше, жарнама сә тсіз шық са, онда осы жарнамағ а жұ мсалғ ан қ аржы далағ а шашылғ анмен тең. Музыкалық қ ойылымдар тү рлі жолдармен беріледі. Кейде жарнамалық ақ парат тегіс ә нмен айтылса, кейде музыкалық фразалар жарнама мә тінінің кейбір тұ старында ғ ана келтіріледі. Кейде хор мен оркестрдің орындаушылығ ын қ олдануы мү мкін. Жарнама берушілер ә н шығ армасының иесінен авторлық қ ұ қ ық ты сатып алып, не халық ә ндері ү лгілерінен, не бір сазгерге арнайы тапсырыс беру арқ ылы қ ажетті музыканы тауып радиожарнамада қ олданады.

Жанрлық кө рініс. Бұ л тележарнаманың тү ріне ұ қ сас. Бұ л жерде ө те жақ сы дайындалғ ан сценарий ғ ана ойдағ ыдай нә тиже бере алады. Ал оның бір элементі - сценарий жасау барысында ә рқ ашан жарнамадағ ы оқ иғ а мен обьектінің тығ ыз байланысын ү збеу негізгі қ ағ ида.

Тікелей жарнама - ақ паратты насихаттаудың ең қ арапайым тү рі. Мұ нда негізгі міндет жарнама мә тінін оқ у дикторғ а жү ктеледі. Мұ нда тү рлі музыкалық қ осымша ә дістер қ олданылмайды. Музыка тек кідірістерді толық тырушы қ ызметін атқ арады. Бұ л ә діс ә сіресе, қ азақ радиосында кең тарағ ан.

Шынайы ерекше қ ойылым. Радиожаранамадағ ы осы ә дісті іске асыруда ешбір арнайы дайындық сыз бір адамнан ұ сынылып отырғ ан тауар жайлы кө зқ арасын, ой-пікірін білдіру талап етіледі. Мү мкін ол сын болуы ық тимал. Бірақ ешбір шындық тың ө зі сол жарнамағ а кө ң іл аудартып, ол арқ ылы тауарғ а деген қ ызығ ушылық туғ ызбайды.

Жарнаманың осы тү рін жарнамалайтын адамғ а алдын ала ө з фирмасы немесе тауары жайлы бірқ атар ақ параттар беруі тиіс. Осы берілген ақ паратты қ андай ә діс, стильмен оқ ырманғ а ұ сыну қ абілет-икемділігі жарнамалаушының ү лесінде.