Негізгі қасиеттері, жүйесі.

Стоматологиялық композиттер бү гінгі таң да қ айта қ алпына келтіруге арналғ ан материалдардың негізгі класы болып табылады. Композиттердің силикатты цементтер, толық тырылмағ ан метилметакрилаттар шайыры жә не амальгамалық пломбалық материалдан артық шылығ ы – олардың беріктілігі, қ олдану жә не эстетикалық сипаттамасы жә не кө лемінің ө те аз ө згеруі.

Композиттер қ ұ рамында бейорганикалық толық тырғ ыштардың ө те кө п болуына қ арамастан қ атаю кезінде 1, 4 тен 2, 5% дейін тіске қ арағ анда ө зінің алғ ашқ ы кө лемін ө згертеді жә не жылудан кең ейу коэффиценті жоғ ары.

Композиттердің кө рсетілген кемшіліктері тістің беті мен пломба арасында саң ылаудың пайда болуына, ауыз сұ йық тығ ының жә не микроорганизмдердің пайда болғ ан саң ылауғ а ө тіп кетуі, қ уыстың толық жабылуының сапасының бұ зылуына алып келеді. Осы қ олайсыз жағ дайлардың ә серінен пломбаның тү суі немесе екіншілік тісжегінің дамуы болады.

Композиттер деп бір немесе бірнеше компоненттерден тұ ратын материалды атайды. Стоматологияда қ олданылатын композиттік материалдар басқ а облыста қ олданылатын материалдардан, композиттерден ө згешелеу жә не айырмашылығ ы бар.

Стоматологияда композиттік материал деп тү сі тістің табиғ и тү сіне сә йкес келетін, қ уысқ а енгізгеннен кейін химиялық немесе сә уленің ә серінен қ атаятын синтетикалық пломбалық материал.

Замануи стоматологиялық композиттік материалдардың ү ш негізгі компонентері бар: органикалық матрица, дисперсті фаза (толық тырғ ыш)

жә не байланыстырушы фаза (силандар, сополимерлер).

Композиттік матрица қ атаймағ ан тү рінде мономерден, бастамашыдан- инициатор, тұ рақ тандырушыдан-стабилизатор, бояғ ыш пигменттен жә не басқ а қ осындылардан тұ рады. Мономерлерден кө пфункциялы қ ысқ артылғ ан формалы метакрилаттарды қ олданады: MA––A.

Аралық тү йін ретінде R алифатикалық байлам, уретанпреполимерлері, хош иісті сақ иналар мен эфирлер қ олданылады.

MA —бұ л метакрил қ ышқ ылының кү рделі эфирінің қ алдығ ы. Композиттік матрицаның молекуласы аздап улы ә сер ететін, тү сінің тұ рақ тылығ ымен, жоғ ары физикалық қ асиетке ие, жоғ ары жылдамдық тағ ы реакциясымен сипатталады.Олар таза метакрилатқ а қ арағ анда аздап улы ә сер етеді, иісі жә не дә мі болмайды.Орталық молекула R механикалық қ асиетіне, суды сің іруіне, отыруына, қ атаю дә режесіне, тұ тқ ырлығ ына ә сер етеді.

Бастамашылар - инициаторлар —бұ л мономерлермен қ осарлана байланыс тү зейтін реакциялар ә серінен (химиялық жә не физикалық активаторлар) энергиясыйымдылық ты радикалдарғ а ыдырайтын компонеттер матрицасы болып табылады. Бастамашылардың реакцияғ а белсенді араласуы материалдың қ атаюында шешуші фактор болып саналады.

Стабилизаторлар немесе ингибиторлар —бұ л стеаринді фенолдар. Олар алдын ала қ атаюды тежейді жә не пломбалық материалдың ұ зақ уақ ыт сақ талуын қ амтамасыз етеді. Ә ртү сті материалды дайындау ү шін олардың қ ұ рамына органикалық жә не бейорганикалық пигменттерді, соның ішінде ә ртү рлі темір тотығ ын қ осады. Басқ а қ оспаларғ а пластификаторлар, сә улеқ орғ ағ ыш заттар, оптикалық анық тағ ыштар жатады. Шайырлы матрица тө мен тұ тқ ырлық ты жә не жақ сы ақ қ ыш болып келеді. Механикалық жә не физикалық қ асиетін жақ сарту мақ сатында қ ұ рамына қ ысымғ а тө зімділігін арттыратын, материалдың тозу беріктілігін жә не созылмалығ ын жақ сартатын бейорганикалық толық тырғ ыш қ осады. Сонымен бірге қ атаю кезінде материалдың шө гуін, сызық ты термиялық кең ейу коеффицентін жә не суды соруды тө мендету қ ажет. Бейорганикалық толық тырғ ыш ретінде кварцты, керамиканы жә не кремнийдің екітотығ ын қ олданады.

Композиттік материалдарды жү йелеу оның қ ұ рамындағ ы толық тырғ ыш бө лшектердің кө лемі мен қ атаю тү рлері негіз болып қ абылданды.

Қ атаюуына байланысты композиттік материалдар:

•Ө здігінен қ атаятын. Олар екі қ ойыртпақ тан тұ рады- базалық жә не катализатор. Екі қ ойыртпақ ты бір біріне бір кө лемде араластыру арқ ылы химиялық жолмен қ атаяды.

•Сә улемен қ атаятын. Олар тістерді қ айта қ алпына келтіру кезінде қ олданылатын материалдардың негізгі тобын қ ұ райды. Материалдардың қ ұ рамында қ атаюын жылдамдататын сә улеге сезімтал камфорохинон заты болады.Алифатты аминдермен реакцияғ а тү се отырып, ыдырығ ан бос радикалды реактивтерді тү зейді жә не қ атаю ү рдісін жылдамдатады.

Камфорофхинонның белсенді бө лінуі 420-500 нм толқ ын ұ зындығ ындағ ы галогенді сә уленің ә серінен пайда болады. Қ атаю жылдамдығ ы инициатордың санына жә не сә уле шоғ ырының қ арқ ындылығ ына тікелей байланысты. Қ атаю дә режесі жә не терең дігі композиттік материалдың тү сіне де байланысты болып келеді: ашық тү сті материалда бұ л кө рсеткіш жоғ ары.