Кіріспе

«Ү кімет қ ызметінің бағ алануы енді ө з мемлекеттерінің аумағ ына экзотиялық аурулардың енуіне жол беру-бермеуіне қ атысты емес, оғ ан қ алай қ арап, қ андай іс-ә рекетке баратыны бойынша жасалатын болады...»

(А. Тьерманн, ХЭБ режимдік комиссиясының тө рағ асы)

Малшаруашылығ ы ө німдерін ө ндіру дең гейін жоғ арылату жә не оның сапасын арттырудың басты да маң ызды шарты ауылшаруашылығ ы жануарлары ауруларының профилактикасы мен оны жою болып табылады.

Қ азіргі заманда диагноз қ ою жә не эпизоотиялық ү дерісті басқ аруғ а орай тиімді шаралар ө ткізу тү рі, кө лемі бойынша алуан тү рлі ақ параттарды тиімді тұ рғ ыда жинау, ө ң деу, талдау жұ мыстарынсыз мү мкін емес.

Қ алыптасқ ан эпизоотиялық жағ дай инфекциялық аурулар турасындағ ы эпизоотиялық жағ дайдың ерекшеліктері мен ө зхгеріп отырулары жайында қ олданыстағ ы ахуалды ескере келе, жаң а мә ліметтер жинақ тау жұ мыстарын қ азіргі заманғ ы ақ параттық -талдау бағ дарламаларын пайдалана отырып одан ә рі жетілдіру керек.

Осы орайда инфекциялық аурулар таралуы алуан тү рлі мә ліметтерді талдап, ой елегінен ө ткізу керек жә не эпизоотиялық ү дерістің ғ ылыми-негізделінген теориясын қ ұ рып, заманауи ақ параттық -талдау бағ дарламаларын пайдалана отырып олардың таралуын болжамдау жә не тиімді тү рде бақ ылап отыру мақ сатын жү зеге асыру қ ажет етіледі.

Ветеринариялық қ ызмет қ ұ зырында шекарада бақ ылау, қ адағ алау жұ мыстарын тиісті дең гейде ө ткізу, клиникалық, эпизоотиялық бақ ылауды, қ ажетті диагностикалық, профилактикалық, індетке қ арсы шараларды ө ткізу мү мкіндігін беретін барлық қ ажетті қ ұ рал-жабдық тар, ресурстар болуы керек. Барлық орын ала қ алоғ ан жаң а ауру ошақ тары, олардың байқ алу мү мкіндігі жайлы жалпы елімізде жә не тү рлі аймақ тарда тиімді бақ ылау жә не қ адағ алау жү йелері мінсіз жұ мыс жасап тұ руы міндетті болуы қ ажет. Қ азақ стан Республикасында жануар ауруларымен кү ресуге қ атысты барлық шаралар профилактикалық сипатта, олар жоспарлы тү рде, ғ ылым мен практика бірлестігі негізінде ұ йымдастырылып ө ткізіледі.

Қ азіргі уақ ытта вакцинациялаудан бас тартуғ а, БСҰ мү ше болып ену талпынысы, Кедендік одақ қ олданыс табуына орай қ азіргі заманғ ы тиімді жануарлардың инфекциялық ауруларына қ арсы профилактикалық жә не індетке қ арсы шараларды тиімді тұ рғ ыда ұ йымдастыру тү ріндегі мониторингтік зерттеулерді ө ткізудің маң ызы артып отыр. Эпизоотологиялық мониторинг пен болжамдау, сонымен қ атар, инфекциялық аурулардың алдын алу жә не олармен кү ресті ұ йымдастыру жұ мыстарын іске асыру ветеринариялық ғ ылым мен практиканың ө зекті мә селесі болып табылады. Инфекциялық аурулар бойынша эпизоотиялық жағ дайды болжамдау осы инфекциялық аурулармен ауырудың кө п жылғ ы дең гейін, жабайы жануарлардың жү ріп-тұ руын талдау жұ мыстарына сү йене отырып ө ткізіледі. Осы оқ улық та келтірілген басты материалдар ветеринариялық қ ызметке қ атысты мемлекеттік саясаттың заң ды тұ рғ ыда реттелуіне, ветеринариялық қ ызметтің ұ йымдастырылуына, эпизоотологиялық мониторингті, болжамдау жұ мыстарын ө ткізу тә ртібі мен тә сілдеріне, олардың негізінде профилактикалық жә не індетке қ арсы шаралар жоспарларын қ ұ ру, ауылшаруашылығ ының малшаруашылық саласының даму дең гейін арттыруғ а, эпизоотологиялық саулық ты қ амтамасыз етуге қ атысты сұ рақ тармен тығ ыз байланыста қ ұ рылып жасалынғ ан.

Қ азіргі уақ ытта Ү кімет ветеринарияның ө кілетті басқ ару органы ретінде эпизоотиялық саулық ты қ амтамасыз ететін жә не ветеринариялық -санитарлық тұ рғ ыдан алғ анда сапалы да қ ұ нды малшаруашылығ ы ө німдерін шығ ару ісін жақ сарту бойынша тиісті іс-шаралар жү ргізіп келеді.

Эпизоотиялық саулық пен азық -тү лік қ ауіпсіздігі жү йесін жетілдіру мақ сатында 2009 жылы «Ветеринария туралы» Заң ғ а ө згертулер мен толық тырулар енгізілді, Ү кімет ауру жануарларды уақ тылы анық тау жә не тиісті ветеринариялық шаралардың тиімді ө ткізілуіне бағ ытталынғ ан бірқ атар қ аулылар мен ө зге заң намалық актілер шығ арды.

Ал, 2007 жылдан бастап профилактикалық, диагностикалау жә не жою шаралары республикалық бюджет есебінен ө ткізілетін ауылшаруашылық жануарларын аса қ ауіпті ауруларғ а қ арсы иммунизациялау жұ мыстары эпизоотиялық жағ дайғ а қ атысты жү ргізілетін болғ ан. Мә селен, сібір жарасына қ арсы – қ олда бар жануарларды 100 пайыз қ амтып, аусылғ а қ арсы буферлік аймақ қ ұ ру мақ сатында, республиканың оң тү стік ө ң ірлерінде жә не тіркелінген сау емес елді мекендерде жү ргізіледі.

Індетке қ арсы 2013 жылдың жоспарында ветеринариялық шараларды оң тү стік ө ң ірлерде ақ пан айынан, солтү стік ө ң ірлерде наурыз айынан бастап ө ткізу кө зделген. Бруцеллезге қ атысты вакцинациялаудан толығ ымен бас тартып, жоғ ары сезімдік ә дістермен диагностикалық зерттеулер ө ткізу тактикасы таң далып алынғ ан. Осы кезде ауруғ а оң реакция білдірген жануарлар иелерінен алынып союғ а жө нелтіледі. Қ азіргі уақ ытта республикалық бюджетте қ арастырылғ ан қ аржылық қ орлар барлық жануар бастарын бруцеллезге диагностикалық зерттеу мү мкіндігін береді. Бұ л ү шін елде 11 облыстық жә не бір аудандық модульды ветеринариялық зертханалар бар. Жақ ын уақ ыт аралығ ында пайдалануғ а тағ ы 8 аудандық зертхана берілетін болады.

Қ азіргі уақ ытта алынып, жойылатын жануарларды, ө німдер мен шикізаттарды олардың нарық тағ ы қ ұ нының 100 пайызына тең кө лемде ө теуге ү шін қ ұ нын жоғ арылату мә селелері кө теріліп отыр. Жануарларды алмай міндетті тү рде залалсыздандыру мен қ айта ө ң деу мә селесі туындылғ анда бір бас жануардың нарық тық қ ұ нының 30 пайызынан аспайтын жә не жануар текті ө нім мен шикізаттың 1 кг қ ұ нынан аспайтын кө лемде жергілікті бюджет есебінен ө теу қ арастырылғ ан. Қ ұ нының қ алғ ан бө лігін жануар текті ө нім мен шикізатты ө ң деу бойынша ұ йым ө тейтін болады. Аталғ ан шаралар ауылшаруашылық тауар ө ндірушілерін банкроттық тан қ орғ ау мү мкіндігін беретін болады. Мұ нымен қ атар, Ү кімет облыс ә кімдері мен Астана жә не Алматы қ алаларының ә кімдеріне ө з бюджеттерінде ветеринар дә рігерлеріне арнап, автокө лік алуғ а, типтік жобалар бойынша ә р елді мекенде мал молаларын, сойыс орындарын салу жә не оны тиісті жағ дайда ұ стап тұ руғ а қ ажетті қ ор қ арастыруын міндеттеген.

Ауылғ а ветеринар мамандарының келуін ынталандыру ү шін «Қ азақ стан Республикасының кейбір заң намалық актілеріне шешімдік жү йе мә селелері бойынша ө згертулер мен толық тырулар енгізу туралы» заң жобасы шең берінде лицензияланатын қ ызмет тү рлері тізімінен ветеринариялық емдік-профилактикалық қ ызмет алынып тасталынды, ауылдық жерлерге келетін ветеринар мамандарына мемлекеттік жә рдем беру шешімі қ абылданды. Ауылшаруашылық жануарларын есепке алу, олардың қ озғ алып тұ руын ветеринариялық -санитарлық бақ ылауғ а алу, ө ткізілетін ветеринариялық шаралар тиімділігін арттыру, ауылшаруашылық жануарларын халық аралық нормаларғ а сә йкес идентификациялаудың бірегей жү йесін қ абылдау сынеды шарлар қ олданыс табуда.

Ұ сынылып отырғ ан оқ улық тың деректерін жануарлардың инфекциялық ауруларына қ арсы профилактикалық жә не індетке қ арсы ветеринариялық шаралар жоспарын қ ұ ру, эпизоотологиялық мониторингтеу, болжамдау жұ мыстарын ө ткізу кезінде, сондай-ақ, 5В120200 – Ветеринариялық санитария, 5В120100–Ветеринариялық медицина, магистратура мен PhD мамандық тарынан мамандар дайындау кезіндегі оқ у ү дерісінде, мемлдекеттік жә не жеке кә сіпкерлік ветеринариялық мекемелердің мамандарының жұ мысы барысында пайдалануғ а болады.