Туберкулез бойынша эпизоотиялық жағдай

Ірі қ ара мал туберкулезі бойынша 2000 жылдан бастап 2011 жылғ а дейінгі эпизоотиялық ахуалды талдау жұ мыстары кө рсетуінше республикада 94 сау емес елді-мекендерде аталғ ан ауру тіркелінген, 15 кесте.

Бұ л кө рсеткіш Қ азақ стан Республикасы бойынша жалпы елді мекендерге шақ қ анда 1, 2% қ ұ райды, оның ішінде, Ақ мола облысында – 2 (0, 23%), Қ арағ анды – 13 (2, 3%), Қ останай - 48 (6, 5%), Жамбыл – 11 (4, 7%), Ақ тө бе – 7 (1, 5%), Батыс-Қ азақ стан – 3 (0, 6%), Павлодар – 7 (1, 4%), Солтү стік-Қ азақ стан – 3 (0, 6%) елді мекен тіркелген.

15 - кесте Қ азақ стан Республикасында 2000-2011 жж аралығ ында туберкулез бойынша эпизоотиялық жағ дай.

Мұ нан соң туберкулезбен ауру ІҚ М анық тау бойынша Республикалық ветеринариялық зертхана филиалдарында ө ткізілген зертханалық зерттеу жұ мыстарының талдауы келтірілген, 16 кесте.

16 - кесте Республикада 2007-2012 жж аралығ ында туберкулезді диагностикалау бойынша ө ткізілген зертханалық зерттеу нә тижелері

Кестеде кө рсетілгендей талданып отырғ ан уақ ыт ішінде ірі қ ара мал туберкулезіне оң диагностикаланғ ан 50 оқ иғ а тіркелінген. Оның 20 оқ иғ асы 2007 жылы жә не 9 оқ иғ адан 2008, 2009 жә не 2011 жылдары тіркелінген. Туберкулез Қ азақ станның 5 облыстарында тіркелінген: Ақ тө бе – 1, Жамбыл – 2, Қ арағ анды – 13, Қ останай – 9 жә не ең кө бі Павлодар облысында – 25. Осы кезде Павлодар облысында, талданып отырғ ан толық 5 жыл ішінде туберкулезбен ауырғ ан жануарлар 2010 жылды есептемегенде жыл сайын тіркелініп отырғ ан, бұ л жергілікті орындарда ө ткізіліп отыратын профилактикалық жә не эпизоотияғ а қ арсы шаралардың тиімсіздігі немесе жартылай тиімді екендігін кө рсетеді.

Статистистикалық деректерге талдау жү ргізе жә не сау емес елді мекендер ү лесі, эпизоотиялық индексі мен эпизоотиялық жағ дай қ ауырттылығ ы сынды салыстырмалы эпизоотологиялық шамаларды есептей келе республика бойынша аталғ ан ауру тө мендеп келеді деп пайымдауғ а негіз бар. Мә селен бұ л кө рсеткіш 2000 жылы 0, 26% қ ұ раса, 2006 жылы – 0, 09%, ал 2011 жылы – 0, 04% тең болғ ан. Он екі жылдық бақ ылау нә тижелері бойынша сау емес мекендердің орташа ү лесі 0, 13% қ ұ райды.

Эпизоотиялық жағ дай қ ауырттылығ ы шамасында да тө мендеу динамикасы байқ алуда. Осылайынша, егер 2000-2001 жж. ол – 0, 2 болса, кейінгі 2002-2006 жылдары – 0, 1 тең болғ ан, ал 2007-2011 жылдары – 0, 04 коэффициентіне жеткен.

Алынғ ан деректерді талдай келе туберкулез бойынша ө ң ірлердегі, сондай-ақ жалпы ел бойынша эпизоотиялық жағ дай ө ткізілетін аллергиялық реакциялардың саны мен сапасына, оң нә тиже берген жануарлдарды жоюғ а, дезинфекциялар ө ткізілуіне жә не малдардың қ озғ алысын бақ ылауғ а алу ісіне тә уелді екенін атау керек.

Ірі қ ара мал туберкулезі географиясын зерттеу негізінде ел аумағ ын эпизоотологиялық саулығ ы дә режесіне байланысты келесі аймақ тарғ а бө луге болады, 24 сурет:

- барлық талдау мерзімі ішінде ауруғ а шалдығ удың жоғ ары дең гейін қ ұ райтын аймақ тар немесе талдау мерзімінің соң ында эпизоотологиялық ү дерістің қ арқ ындылығ ы арта тү сетін аймақ тар. Мұ ндай категорияларғ а республикамыздың барлық аумақ тарын бірдей жатқ ызуғ а болмайды;

- барлық талдау мерзімі ішінде аурудың спорадиялық тұ рғ ыда байқ алуы орын алатын аймақ тар немесе соң ғ ы жылдары спородиялық дең гейге дейін тө мендеу дең гейін қ ұ райтын аймақ тар. Мұ ндай аймақ тар қ атарына Қ останай, Жамбыл, Ақ тө бе, Батыс-Қ азақ стан жә не Солтү стік-Қ азақ стан облыстары жатады;

- талдау кезең і ішінде ірі қ ара мал туберкулезі тіркелінбеген сау аймақ тар. Бұ л Павлодар, Оң тү стік-Қ азақ стан, Маң ғ ыстау облыстары.

Бұ рындары сауық тырылғ ан мекендерде туберкулез ауруының байқ алуына ық пал ететін факторлар кө п, ә рі алуан тү рлі. Қ айта байқ алатын аурулардың жиілігі бекіндіргіш кейіннен профилактикалық шаралардың сапалығ ына тә уелді екендігі анық талғ ан.

Ірі қ ара мал арасында туберкулездің қ айта байқ алулары бірқ атар жағ дайларда бірнеше себептерге байланысты болады, атап айтқ анда ауру малдарды сатып алу, бұ зауларды залалсыздандырылмағ ан сү тпен, кө к сү тпен азық тандыру, ветеринариялық -санитарлық шаралардың сапасыз ө ткізілуі, қ оршағ ан орта нысандарының туберкулез қ оздырушысымен ластануы, табында туберкулинге ареактивті жануарлар болуы, сонымен қ атар туберкулездің латенттік ағ ымындағ ы жас малдар болуы.

24 - сурет Қ Р аумағ ын 2000-2010 жж. кезең і ішінде туберкулез бойынша аймақ тарғ а бө лу.

Сау малдың жайылымдарда, суару орындарында туберкулез ауруы қ оздырушыларымен жұ қ тырылғ ан малдармен байланыста болуы сауық тырылғ ан елді-мекендерде жануарлардың туберкулезбен қ айта жұ қ тырылуының басты себебі болып табылады. Осы кездегі қ ауіпті деп танылғ ан мерзімдер кө ктемгі-жазғ ы жә не кү згі мерзімдер.

Ірі қ ара мал туберкулезі бойынша сау емес мекендерден карантинді кө бінесе қ ыс айларында алады. Жылдың осы мерзімінде ақ тық ветеринариялық -санитарлық шараларды сапалы ө ткізу ү шін жағ дай болмайды.

Осы орайда шектеулерді алу жазғ ы-кү згі айларда ө ткізілуі керек.