Осымша материал. Қалай ойлайсыңдар миллион және миллиард өте үлкен сандар ма?

Қ алай ойлайсың дар миллион жә не миллиард ө те ү лкен сандар ма? Миллион - бұ л алып сандардың бірі. Бұ л санның шынымен орасан ү лкен екеніне бірнеше мысал келтір.

Кө здерің е елестетің дер, кітапханадағ ы кітаптар арасынан аяқ астынан байқ аусызда қ алдырып кеткен, бірақ маң ызды қ ағ аз тауып алдың. Бұ л ү шін ә ртү рлі кітаптардың миллион бетін ақ тардың делік. Миллион бетті тек аударыстырып қ ана қ оюғ а қ анша уақ ыт керек? Егер бір минутта 80 бет ақ тарсаң жә не кү ніне 6 сағ ат бойы осылай отырсаң, онда бір айдан аса уақ ыт кетеді. Ә рі демалссыз жұ мыс істейсің. Мұ ндай жұ мысты қ олың кө тере алмас еді!

Ал егер барлығ ы миллион бет болатын кітаптарды оқ у ү шін қ анша уақ ыт керек? Егер ә р бетті 6 минуттан оқ ысаң жә не кү н сайын демалыс кү ннен басқ а ү зіліссіз 8 сағ ат оқ ығ анда миллион бетті 40 жыл оқ итын едің! Сынып бө лмесіне миллион оқ ушыны отырғ ызу ү шін оның ұ зындығ ы қ андай болар еді?

Егер ә р партағ а 2 адамнан отырғ ызса, ал парталарды 3 қ атар етіп қ ойса, онда сынып бө лмесі 160 километрден аса созылар еді! Автокө лікпен ә р қ атардың басынан аяғ ына дейін 3 сағ ат жү ру керек болады.

Міне, миллион деген не? Оны алып деп атайтын себебі осы.

Бұ л сө зді қ ұ растырушы - венециандық кө пес Марко Поло. 1271 жылы венециандық кө пестер - Николо жә не Марко Поло монғ ол ханы Қ ұ былайдың иелігіне аттанады. Олардың ү шіншісі -Николоның ұ лы 17 жастағ ы Марко болатын. Мың дағ ан миль жер жү ріп, кө птеген елді артқ а тастай отырып, тө рт жылдан кейін венециандық тар Қ ытайғ а жетіп, Камбала қ аласына кіреді.

Марко қ ызметінде болғ ан 17 жыл ішінде ханның сеніміне ә бден кіреді, кең байтақ мемлекеттің барлық тү кпірін аралап шығ ады. Ол Отанына тек 1295 жылы ғ ана қ айтып оралады. Кө п ө тпей тең іздегі соғ ысқ а қ атысып, Генуя республикасының тұ тқ ынына тү седі. Тү рмеде ол пизандық Рустичаноғ а ө зінің саяхаты туралы естеліктерін айтып, қ ағ азғ а тү сіртеді. Ә ң гімесінде Марко шындық ты нақ ты етіп кө рсетуге тырысады. Ол:

- Иә, Қ ытайды ұ лы хан басқ арады, ал оның қ ол астындағ ыларғ а сан жетпейді. Оның кірісін есептеп бола алмайсың. Сарайдың сә н-салтанаты айтып жеткізгісіз, - деп жазды.

- Ой, сен қ иялисың, Марко, - десті достары.

- Иә, онда аяғ ы бар ү лкен жыландар тіршілік етеді жә не онда жанатын тас та бар.

- Мынау мү лде есінен ауысқ ан екен, - деп, бас шайқ асты кейбір жанашырлары.

- Иә, онда кө шелер ағ аштармен кө мкерілген. Ал адамдар алтын мен жақ ұ тты ойланбастан қ ағ азғ а айырбастай салады. Онда кітап бастырып шығ аратын баспа да бар. Ал бө тен тең ізде аспаннан Поляр жұ лдызы кө рінбейді.

Венеция кө пестері - бай адамдар. Олар арифметиканы жақ сы біледі. Санау мың ғ а жеткенде олар ауыз толтырып, «милле» дейді. Бірақ Марко жергілікті бай, кө пес Қ ұ былайдың қ ол астындағ ы кедейлердің жанында жіп есе алмайды деп сендіреді. Шығ ыстың сансыз байлығ ын қ алай десе болады, бір ауыз сө збен қ алай жеткізуге болады. Марко Поло аузын толтырып, «Мильоне» дейді. Ол «мильоне» деді ме? Ү йреншікті сө з емес, бірақ тү сінікті: милле итальянша - мың. Мильоне - мың ү лкен, ұ лымын, мың ның мың ы деген сияқ ты (таң ғ аларлық ештең е жоқ, орыстың «тысяча» деген сө зі бір кездері «тучная сотня» - «қ алың, ну жү здік» дегенді білдірген).

Осылайша «миллион» сө зі туды, бұ л - «мың ның мың ы» дегенді білдіреді.

Ұ лы географиялық ашылулар дә уіріне аз қ алғ анда Еуропаны Азиямен таныстырғ ан алғ ашқ ы саяхатшығ а «Мессер Марко Миллион»,