Тақырып. Иілу. Иілу моменті мен көлденең күштер. Олардың эпюраларын салу.

Егер, деформация кезінде арқ алық тың кө лденең қ имасында тек қ ана кө лденең кү штер мен иілу моменттері пайда болатын болса, ондай деформация иілу деп аталады.

Иілу кезінде иілу моменттері ғ ана пайда болса, яғ ни кө лденең кү штер жоқ, ондай иілу таза иілу, ал егер иілу моменттерінен басқ а кө лденең кү штер пайда болатын болса онда ол кө лденең иілу болып табылады.

Егер қ имадағ ы иілу моменттің ә сер ету жазық тығ ы арқ алық тың кө лденең қ имасының бас центрлік осьтерінің біреуінен ө тсе, онда иілу жазық иілу деп аталады. Ал басқ а жағ дайда қ иғ аш иілу деп аталады.

Арқ алық тың кө лденең қ имасындағ ы кө лденең кү штер ә ріпімен, ал иілу моменттері ә ріпімен белгіленеді жә не олар қ има ә дісімен анық талады. Иілу кезінде кө лденең кү штер мен иілу моменттерінің таң балары тө мендегідей ережелермен анық талады:

Кө лденең кү штің таң басы оң шама болады, егер ол қ иманың оң жағ ынан тө менқ арай жә не сол жағ ынан жоғ ары қ арай бағ ытталса, ал егер оң жағ ынан жоғ ары жә не сол жағ ынан тө мен қ арай бағ ытталса онда оның таң басы теріс шама болады. (22.1а, сурет)

Иілу моменттерінің таң басы оң шама болады, егер ол қ иманың оң жағ ынан жә не сол жағ ыныан жоғ ары бағ ытталса, ал егер керісінше оң жағ ынан жә не сол жағ ынан тө мен қ арай бағ ытталса теріс шама болады (22.1б, сурет).

22.1-сурет. Кө лденең кү штер мен иілу моменттерінің ережесі.

Мына тә уелділіктерге байланысты арқ алық тың эпюрасы дұ рыс болып есептеледі:

1. Шоғ ырланғ ан кү штер арасында, егер олардың арасында таралғ ан жү к болмаса, жалпы жағ дайда эпюрасы кө лбеу сызық, ал эпюрасы кө лденең сызық.

2. Біркелкі таралғ ан жү гі бар арқ алық тың бө ліктерінде эпюрасы екінші дә режелі параболамен шектелген, ал эпюрасы кө лбеу тү зу.

3. Кө лденең кү ш нольге тең () болғ ан қ имада, иілу моментінің экстремалды мә ні болады.

4. Біркелкі таралғ ан жү гінің ә сері кезінде эпюрасы ң ә серінің жағ ына қ арай дө ң ес болады.

5. Шоғ ырланғ ан кү штердің жә не арқ алық тың осіне перпендикуляр тірек реакцияларының нү ктелерінде эпюрасының сынуы жә не эпюрасының секіруі сә йкес келеді, секіру шамасы кү штің шамасына тең;

6. Шоғ ырланғ ан моменттер тү скен нү ктеде эпюрасының сол моменттің мә ніне секіреді.