Тақырып. Шлицтік қосылыстар.

Шлицтік қ осылыстар деп ступицаның ішкі бетіндегі ойық тарғ а, дә л сол пішіндес етіп жасалғ ан біліктің тістерінің отырғ ызылуы арқ ылы жасалғ ан қ осылысты айтамыз. Шлицті қ осылыстарды кө п шпонкалардан тұ ратын шпондық қ осылыс ретінде де қ арастыруғ а болады.

Шлицтік қ осылыстар машинажасаудың барлық салаларында қ олданылады, олардың ө лшемдері стандарттарлғ ан. Жұ мыс облысы ретінде тістердің бү йір жақ тары болады.

Шлицтік қ осылыстардың шпондық қ осылыстарғ а қ арағ анда артық шылық тары:

1. Шлицтік қ осылыс шпондық қ осылыстарғ а қ арағ анда берік болады, сондық тан ол ауыр жү к тү сетін қ осылыстарда қ олданылады.

2. Қ осылатын бө лшектердің жақ сы негізделеді жә не осьтік жылжуда дә л бағ ытталады.

3. Біліктерге отырғ ызылғ ан бө лшектер ось бойымен еркін қ озғ ала алады.

4. Қ осылатын бө лшектердің саны азаяды (шлицтік қ осылыста екі бө лшек болады, ал шпондық та ү ш, тө рт).

5. Тістерге бірқ алыпты жү ктеме ә сер етуден динамикалық жү ктемеге тө зімді болады.

6. Бірдей габариттер болғ анда ү лкен айналдырушы моменттер байланысудың ү лкен аудандарының ә серінен болады.

7. Тістер ә серінен вал аз босайды жә не ступицаның ұ зындығ ы қ ысқ арады.

Шпондық қ осылыстарғ а қ арағ анда шлицтік қ осылыстардың кемшіліктері:

1. Жасау технологиясы кү рделірек болады, сондық тан қ ұ ны да қ ымбаттырақ.

2. Ось бойымен бағ ытталғ ан кү штерді қ абылдай алмайды.

3. Тістердің бірдей дә лдікте жасалмауынан ә сер етуші кү штер шлицтердің барлығ ына бірдей таралмайды.

Шлицтік қ осылыстар қ осылу сипатына қ арай білікте бө лшекті бекіту ү шін қ озғ алмайтын жә не вал бойымен бө лшектің қ озғ алуы ү шін қ озғ алатын деп бө лінеді (мысалы беріліс қ орабындағ ы тісті дө ң гелектер жә не т.б.), тістер формасына қ арай тө ртбұ рышты, ү шбұ рышты жә не эвольвенттік деп; валғ а қ атысты ступицаны центрлеуге қ арай сыртқ ы диаметрге центрленген, ішкі диаметрге центрленген жә не тістердің бү йір қ ырларына центрленген деп бө лінеді.

Тістер профилі тө ртбұ рышты болатын қ осылыстар қ озғ алатын жә не қ озғ алмайтын қ осылыстарда қ олданылады, тістердің тұ рақ ты қ алың дығ ына ие, центрлеудің ә р тү рлі ә дістермен жасалады. Центрлену дә лдігі аз болғ анда, шамасы ү лкен, таң басы ө згермелі жә не соқ қ ы жү ктемелер ә сер еткенде қ олданылады (карданды білікте жә не т.б.).

Тістер формасы эвльвенттік болатын қ осылыстар қ озғ алатын жә не қ озғ алмайтын қ осылыстарда қ олданылады. Тіс қ исығ ы эвольвента бойынша сызылғ ан, іліну бұ рышы Ү лкен айналдырушы моменттерді беру ү шін арналғ ан. СТ СЭВ 269-76 старндарты бойынша тістердің бү йір қ ырларына центрленіп, кейде сыртқ ы диаметрге центрленіп жасалады. Тө ртбұ рышты шлицтік қ осылыстарғ а қ арағ анда берік болады, себебі тістерінің саны кө п жә не тіс табанына қ арай қ алың дайды.

Тістер профилі ү шбұ рышты болатын қ осылыстар. Қ озғ алмайтын қ осылыстарда қ олданылады, ұ сақ тістерден тұ рады, тістердің бү йір қ ырлары бойынша центрлеунуді орындайды. Жұ қ а қ абырғ алы ступицалар, босденелі валдар жә не ү лкен емес айналдырушы моменттерді беру ү шін арналғ ан.

30.1-сурет. Тө ртбұ рышты шлицтік қ осылыстар. 30.2-сурет. Эвольвентті жә не ү шбұ рышты шлицтік қ осылыстар.