Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері.

Барлық металдар кә дімгі жағ дайда қ атты кү йде, балқ у температурасы – 38, 9⁰С болатын сынап қ ана кә дімгі температурада сұ йық кү йде болады. Металдардың қ аттылығ ы ә р тү рлі.

Сілтілік металдар жұ мсақ, оларды пышақ пен кесуге болады, ал ауыр металдар (хром, вольфрам) ө те қ атты.

Металдардың тығ ыздығ ы да ә р тү рлі. Тығ ыздығ ы 5 г/см³-ке дейін болатын металдарды жең іл, қ алғ андарын ауыр металдар дейді. Ең жең іл металл литий, оның тығ ыздығ ы 0, 53 г/см³, ең ауыр металл осмий, оның тығ ыздығ ы 22, 48 г/см³.

Металдардың балқ у температуралары да ә р тү рлі. Кө бінесе жең іл металдар оң ай, ауыр металдар қ иын балқ иды. Мысалы, цезий 28⁰С-да, вольфрам 3410⁰С-да балқ иды. Металдардың қ айнау температуралары ө те жоғ ары болады. Мысалы, мыстың қ айнау температурасы 2277⁰С.

Техникада металдарды қ ара жә не тү сті деп бө леді. Қ ара металдарғ а темір мен оның қ ұ ймалары жатады. Тү сті металдар сілтілік, сілтілік-жер, бағ алы (, т.б.), сирек кездесетін (титан, германий, ванадий, рений т.б.) металдар болып бө лінеді.

Металдардың сыртқ ы электрондық қ абатында 1-ден 4-ке дейін электрондар болады. Сондық тан металдар химиялық реакцияларда электрондарын біршама оң ай беріп тотығ ады да тотық сыздандырғ ыш қ ызметін атқ арады. Металдардың тотық сыздандырғ ыштық қ абілеті электрохимиялық кернеу қ атарындағ ы стандарттық электродтық потенциалдарының мә ндеріне байланысты.

Электрохимиялық кернеу қ атарында стандартты электродтық потенциалының мә ні теріс металл потенциалы оң металды оның тұ зынан ығ ыстырады, мысалы:

Кернеу қ атарында сутегіне дейін орналасқ ан металдар сутегін сұ йылтылғ ан қ ышқ ылдардан ығ ыстырады:

Электрохимиялық кернеу қ атарында сутегінен кейін орналасқ ан металдар сұ йылтылғ ан қ ышқ ылдарда ерімейді. Олардың кейбіреулері тотық тырғ ыш қ ышқ ылдарда – концентрленген кү кірт қ ышқ ылында жә не кез келген концентрациялы азот қ ышқ ылында ериді, мысалы:

Алтын мен платина концентрленген кү кірт қ ышқ ылы мен азот қ ышқ ылында да ерімейді. Алтын «сү йық тық патшасы» деп аталатын бір кө лем азот қ ышқ ылы мен ү ш кө лем тұ з қ ышқ ылының қ оспасында ериді:

Аса активті металдар, атап айтқ анда сілтілік, сілтілік-жер металдар, лантаноидтар, актиноидтар сумен ә рекеттесіп сутегін ығ ыстырады, мысалы:

Амфотерлі металдар қ ышқ ылмен де, сілтімен де ә рекеттесіп, сутегін бө ліп шығ арады:

Металдар оттегімен ә рекеттесіп оксидтер тү зеді. Сілтілік, сілтілік-жер металдары оттегімен негіздік оксидтер тү зеді.

Кейбір металдар, мысалы, мырыш, алюминий, қ алайы, қ орғ асын т.б. амфотерлік оксидтер тү зеді.

Ә р тү рлі тотығ у дә режесін кө рсететін металдар ә р тү рлі сипатты оксидтер тү зеді, мысалы, - негіздік, - амфотерлік, - қ ышқ ылдық оксидтер.

Ө ндірістік кө лемде металл алуғ а жарайтын табиғ и шикі заттарды кен деп атайды. Кендерден металдарды металлургия ө неркә сібінде ө ндіреді.

Кендерден металдар ө ндіру ү шін алдымен оларды байыту фабрикаларында бос жыныстардан тазартып байытады.

Металлургия ө неркә сібінде кендерден металдар алу ү шін пирометаллургия, гидрометаллургия, электрометаллургия ә дістері қ олданылады.