Элементтері. II А тобы элементтері.

элементтері – металдарғ а II А жә не I А топтары элементтері жатады. Системаның II А тобына типтік элементтер бериллий жә не магний, сонымен бірге кальций жә не мырыш топшасы металдары жатады.

Бұ рыннан келе жатқ ан қ алыптасқ ан аты бойынша бұ л металдардың бериллий мен магнийден басқ аларын сілтілік-жер металдары деп те атайды.

Тө менде II А тобы элементтерінің кейбір қ асиеттері келтірілген.

Тұ рақ тылары
Жер қ ыртысындағ ы мө лшері, мас.%	3, 8·10-4	1, 9	3, 3	3, 4·10-2	6, 5·10-2	2·10-10
Валенттік эл/он. конфиг.	[He]2s2	[Ne]3s2	[Ar]4s2	[Kr]5s2	[Xe]6s2	[Rn]7s2
Атомның радиусы, нм	0, 113	0, 160	0, 197	0, 215	0, 221	0, 235
Ионның радиусы , нм	0, 034	0, 074	0, 104	0, 120	0, 138	0, 144
Иондану потенциа-лы, В	9, 323	7, 645	6, 133	5, 695	5, 212	-
Балқ у т-расы, 0С
Қ айнау т-расы, 0С
Тығ ыздығ ы, г/см3	1, 85	1, 74	1, 54	2, 63	3, 76
, В	-1, 85	-2, 36	-2, 87	-2, 89	-2, 91	-2, 92
Ашылу жылы	1829 Велер	1808 Дэви	1808 Дэви	1808 Дэви	1808 Дэви	1898 Кюри

Бұ л топ элементтері кү міс тә різді ақ тү сті металдар. Бұ лардың барлығ ы да жең іл металдарғ а, тек радий ғ ана ауыр металдарғ а жатады.

Химиялық қ асиеттері жағ ынан топ элементтері сілтілік металдардан кейінгі кү шті тотық сыздандырғ ыштар. Жай жә не кү рделі заттармен ә рекеттескенде бұ л металдар сыртқ ы қ абаттарындағ ы электрондарын беріп жіберіп химиялық қ осылыстарында +2-ге тең тотығ у дә режесін кө рсетеді. Тотық сыздандырғ ыштық қ асиеттері бериллийден радийғ а қ арай артады.

II А тобы металдары қ алыпты температурада немесе қ ыздырғ анда барлық металл еместермен ә рекеттеседі.

II А тобы металдары кө птеген кү рделі заттармен ә рекеттеседі. Электрохимиялық кернеу қ атарында олар сутегінен бұ рын орналасқ андық тан қ ышқ ылдардан сутегін оң ай ығ ыстырады:

Гидроксидтерінің суда ерігіштігіне байланысты топ металдары сумен ә р тү рлі ә рекеттеседі. Бериллийдің гидроксиді суда ерімейді. Ол сумен іс жү зінде ә рекеттеспейді, магний гидроксиді нашар еритіндіктен ол тек ыстық сумен ғ ана ә рекеттеседі, ал қ алғ ан металдар сумен мынадай схема бойынша қ уатты тү рде ә рекеттеседі:

Топ металдары тотық тырғ ыш қ ышқ ылдар – азот қ ышқ ылы жә не концентрлі кү кірт қ ышқ ылымен ә рекеттесіп оң ай тотығ ады. Мысалы, бериллий қ ыздырғ анда, ал қ алғ ан металдар қ алыпты температурада сұ йылтылғ ан азот қ ышқ ылымен ә рекеттесіп оны аммоний ионына дейін тотық сыздандырады:

Амфотерлі қ асиеті болғ андық тан бериллий қ ышқ ылдарда жә не сілтілерде еріп, сутегін бө ліп шығ арып, катионды жә не анионды комплекстер тү зеді:

Салқ ын концентрлі жә не бериллий ( сияқ ты) пассивтеледі.

II А тобы элементтері типтес оксидтер тү зеді. Бұ лар ақ тү сті, қ иын балқ итын, температурағ а тұ рақ ты қ атты заттар: , , , , , , .

Техникада металдардың оксидтерін карбонаттарды ө ртеп ыдырату арқ ылы алады.

Химиялық қ асиеттері жағ ынан бериллий оксиді амфотерлік қ асиет кө рсетеді, ал қ алғ андары негіздік оксидтер. Бериллий оксиді суда ерімейді жә не онымен ә рекеттеспейді, магний оксиді ыстық сумен, ал қ алғ ан металдардың оксидтері сумен қ алыпты температурада қ уатты ә рекеттесіп сә йкес гидроксидтерге айналады. Мысалы, кальций оксиді сумен сө ндірілген ә кке айналады:

Металдардың гидроксидтерінің химиялық қ асиеттері оксидтерінікі сияқ ты болады. Бериллий гидроксиді оның оксиді сияқ ты амфотерлі болғ андық тан қ ышқ ылмен де, сілтімен де ә рекеттеседі:

Басқ а металдардың гидроксидтері тек негіздік қ асиеттер кө рсететін сілтілер.

II А тобы металдары кө птеген ә р тү рлі қ ышқ ылдардың тұ здарын тү зеді. Топша металдары VII А тобы металл еместерімен немесе галогендермен галогенидтер – тұ здар тү зеді. Галогенидтердің ішіндегі ең маң ыздылары магний мен кальцийдің фторидтері мен хлоридтері.

Топша металдарының барлығ ының карбонаттары қ ышқ ылдарда еріп, кө міртек (IV) оксидін бө ліп шығ арады, мысалы:

Табиғ атта топша металдарының карбонаттары кө міртек (IV) оксиді бар суда еріп, ерімтал гидрокарбонаттарғ а айналады, мысалы:

Табиғ атта бұ л реакция карбонаттардан тү зілген тау жыныстарының бұ зылуына ә келіп соғ ады да, ал тү зілген гидрокарбонаттар суғ а қ осылып оны кермек етеді.

Қ ұ рамында гидрокарбонаттар, хлоридтер, сульфаттар тү рінде кальций мен магнийдің катиондары бар табиғ и суларды кермек сулар дейді.

Судың кермектігін 1л судағ ы мен иондарының миллиэквиваленттерінің санымен анық тайды. Кермектік уақ ытша немесе гидрокарбонаттық жә не тұ рақ ты болып екі тү рге бө лінеді.

Уақ ытша кермектік судың қ ұ рамында кальций мен магнийдің гидрокарбонаттарының болуына байланысты да, тұ рақ ты кермектік судың қ ұ рамында кальций мен магнийдің сульфаттары, хлоридтері болуына байланысты болады.

Уақ ытша кермек суды қ айнату немесе сө ндірілген ә к қ осу арқ ылы жұ мсартады:

Тұ рақ ты кермек суды сода, натрий фосфатын немесе сө ндірілген ә к қ осу арқ ылы тұ шытады:

Тұ рақ ты кермектікті жою кезінде уақ ытша кермектік мынадай реакциялар бойынша бірге жойылады:

Бұ л келтірілген реакциялардың нә тижесінде кермек сулардағ ы жә не иондары тұ нбағ а тү сіп, концентрациялары азайып, су жұ мсарады.

Соң ғ ы кездерде кермек суларды жұ мсарту ү шін ион алмасу ә дісі жиі қ олданылады. Ионалмастырғ ыштарғ а табиғ и силикат пермутит жә не жасанды ион алмастырғ ыш смола-иониттер жатады.