Механизмдер мен құралдарды жинақтау

Технологиялық жобалау сатысында қ алып типінің тү рін таң дау жә не жинақ тық кө лемін анық тау қ ұ рылыстың нақ тылы шарттарына жә не қ ұ рылыс ұ йымын технологиялық жарақ тандыруғ а сә йкес жү ргізіледі. Мұ ның ү стіне таң дау кезінде тұ тастай алғ анда тұ рғ ызылатын қ ұ ралымдар мен ғ имараттардың ерекшеліктері, аралық тарының мө лшері, қ ұ ралымның жерден қ аншалық ты биіктікте орналасқ андығ ы, ү й мен ғ имараттың тұ тас биіктігі, жоспарына жә не биіктігіне қ арай қ ұ ралымның қ айталанатындығ ы ескеріледі.

Тү рлі ү лгідегі қ алыптарды дайындауғ а жұ мсалатын бірмезгілдік шығ ындарды салмақ тау жә не орнату мен бө лшектеу қ ұ нын, орындалғ ан жұ мыстартың тиісті кө рсеткіштерін салыстыру, блокты, ірі қ алқ анды, орамды қ алыптарды қ олдану тиімді екендігін білдіреді. Ал мұ ның ө зі қ ол енбегін кү рт қ ысқ артады. Есепті экономикалық тиімділік ә детте жө ндеуге, бекітуге, бір айналымғ а деп есептелген элементтерді дайындауғ а кететін шығ ындардың айырмасынан қ ұ ралады.

Қ алыптардың белгілі тү рін дайындау тиімді деген мә селені шешу барысында, ә сіресе мамандандырылғ ан бө лімшелерді технологиялық жағ ынан жарақ тандырғ ан жағ дайда, материалдық қ аржылар шектеулі болатындық тан, ө зіндік қ ұ ны мен орындалғ ан жұ мыстың қ аншалық ты кү шке тү сетіндігін салыстырып отыру керек. Жұ мыстың ө зіндік қ ұ ны мынадай формуламен айқ ындалады:

C_ж = (C_ж П_н/ П_е + C_о.а)/V

мұ ндағ ы C_ж – қ алыпқ а кететін жылдық шығ ындар; орнату мен ажырату шығ ындарынсыз, тг/м²; П_н, П_е – аталмыш қ алыптың айналмалы қ арқ ынының тиісті нақ ты жә не есепті кө рсеткіштері; C_о.а – орнату мен ажырату қ ұ ны, тг/м²; V – қ алыптап орындалатын жұ мыс кө лемі, тг/м².

Қ алыптаудың ең аз айналымдылығ ының есепті мө лшерлі циклы 2-кестеде кө рсетілген.

2-кесте

Технологиялық жобалау сатысында нақ тылы жағ дайларғ а арналғ ан қ алыптардың тү р-тү рлілігінің айналымдық қ арқ ынымына формула арқ ылы анық талуы мү мкін:

ұ сақ қ алқ анды қ алып ү шін:

П_{ұ қ} = 19, 17 + 0, 23V - (35 + 0, 5V)K_t /10000

мұ ндағ ы V – қ ұ рылыс ұ йымының жылдық бетондау жұ мысының кө лемі, 1000м³; K_t – қ ысқ ы кезең нің қ арсы температурасының есебіне қ арсы температуралардың ұ зақ тығ ын білдіретін температура коэффициенті;

ірі қ алқ анды қ алып ү шін:

П_ік = 24, 16 + 0, 26V - (43 + 0, 55V)K_t /10000

блокты қ алып ү шін:

П_бл = 21, 23 + 0, 36V - (28 + 0, 76V)K_t /10000

сырғ ымалы қ алып ү шін:

П_с = 106 + 0, 99V - (140 + 3, 6V)K_t /10000

Қ алыптау жұ мыстарының ең бек сыйымдылығ ы мына формуламен анық талады:

E_қ = E_п + (E_д + E_ж)/n

мұ ндағ ы E_қ – қ алыпты қ ұ растыру мен ажыратуғ а жұ мсалатын ең бек шығ ындарының сомасы, сондай-ақ бір айналымғ а келетін қ алыпты дайындауғ а жә не жө ндеуге жұ мсалатын майда-шү йде шығ ындар; E_п – қ алыпты пайдалану жұ мысының ең бек сыйымдылығ ы (қ ұ растыру, ажырату, тазарту, майлау), адам-кү н; E_д – қ алыпты дайындаудың ең бек сыйымдылығ ы, адам-кү н; E_ж – қ алыпты жө ндеуге жұ мсалатын ең бек сыйымдылығ ы, адам-кү н; n – қ алыптың мө лшерлі айналымдығ ы, цикл (2-кесте).

Қ алыпты орнату, арматураны орналастыру, бетон қ оспасын жеткізіп тө сеуге арналғ ан машиналар мен механизмдер жинағ ын таң дау, тұ тас қ ұ ймалы бетон жә не темірбетон ү ймереттері ғ имараттарын жә не олардың қ ұ ралымдық элементтерін тұ рғ ызудың бү кіл технологиялық процестерін кешенді механикаландыруғ а бағ ындырылуғ а тиісті. Бетондау қ арқ ынын жә не барлық жұ мыстарды ұ йымдастыру бетон қ оспасын тө сеу арқ ылы айқ ындалады. Жетекші машина есепті бетондау қ арқ ынымен анық талады.

Жетекші бетон тө сеуші машина ө німділігі жағ ынан бетондау қ арқ ындылығ ымен байланыстырылғ ан, мұ ның ү стіне параметрлер, ө німділік жә не ө зге механикаландырылғ ан қ ұ ралдардың саны мен жетекші машинаның параметрлері ө німділігіне сә йкес іріктелініп алынады.

Машиналар мен механизмдердің жинақ тық қ ұ рамы қ алып, арматура жә не бетондау жұ мыстары мен ө ндірістік жұ мыстардың технологиясы қ абылдағ ан жетекші машинаның пайдалану ө німділігі арқ ылы айқ ындалады.

Тұ тас қ ұ ймалы бетон мен темірбетоннан ү ймереттер мен ғ имараттарды тұ рғ ызудың бас қ ұ рылыс жоспарын жасау кезінде кө тергіш механизмдерді орналастыратын орындар мұ қ ият іріктелінеді. Қ алыптың қ алқ андары мен формалары қ ұ растырылады, арнайы автокө ліктерінің кіретін тұ старының ү лгісі, бетон жаятын механизмдер мен машиналарды орналастыратын жер дайындалады.

Бетонтө сегіш қ абылдау бункері ә рекет жасайтын аймақ қ ауіпті болып саналады. Сондық тан ол маң қ оршалуғ а тиісті. Бө лгіш жебелері бар бетонсорғ ыш қ ондырғ ыларының жұ мысы олардың айналым радиусы да қ ауіпті аймақ қ а жатады.

Бетон қ оспасын бетондалатын қ ұ ралымдарғ а беруде кранды пайдаланғ ан жағ дайда оның ү ймереттерге немесе ғ имараттарғ а белгілі бір радиус бойынша байланысы ескеріледі. Бұ л ретте кран жұ мыс істейтін қ ауіпті аймақ кө рсетіліп, оның шекарасы белгіленуі керек. Ө йткені кө терілетін жү к қ ұ лауы мү мкін. Сол себепті сақ тық шараларын қ олданғ ан ұ тымды болады.

Ө ндіріс процестерінің толық кө лемінің кестесін жасау ү шін орындалуғ а тиісті жұ мыстардың толық тізімі болуы шарт. Жұ мыс кө лемі мынадай ө лшемдегі жұ мыс сызбалары арқ ылы есептеледі: қ алыптау қ ұ ралымдар – шаршы метрмен, қ алыптарды ұ стап тұ ратын ағ аштар – метрмен, шыбық арматураны орнату – тоннамен, арматуралық қ аң қ алар – даналап, бетон қ оспасын тө сеу – текше метрмен алынады. Мұ ның ү стіне тұ тас қ ұ йма бетон жұ мыстарын қ ұ райтын ө ндірістік процестер арасында бетон тө сеу жетекші жұ мыс болып саналады.

Ө ндірістік жұ мыстардың мерзімдік жоспарында ә рбір процестің тасқ ынды орындалуы, мамандандырылғ ан звенолардың бір алымнан екіншісіне ауысуының тә ртібі, қ ұ ралымдардың тә ртібін ажырату мерзімдері кө рініс табады.

Бетон жұ мыстары ө ндірісінің жалпы мерзімі мына формула арқ ылы анық талуы мү мкін:

мұ ндағ ы t_м – мамандандырылғ ан звенолардағ ы жұ мысшылардың ә рбір алымда болу ұ зақ тығ ы, алмасу; t_б – бетонның қ атқ ылдануы, алмасу; п_а – алымдардың жалпы саны; К – тасқ ынның ырғ ағ ы.

Жұ мыстың кө леміне жә не бетондалатын тү зілістердің кү рделілігіне байланысты ә рбір процесс дербес тасқ ынғ а бө лінуі мү мкін: қ алып қ ұ рылғ ысы – І тасқ ын; арматураны орнық тыру – ІІ тасқ ын; бетон қ оспасын тө сеу – ІІІ тасқ ын; бетонғ а кү тім жасау – ІV тасқ ын; қ алыпты ажырату – V тасқ ын.

Жеке тасқ ындардың саны оларды біріктіру арқ ылы кемуі мү мкін. Мысалы, қ алыпты орнату мен арматураны орналастыруда арматура-қ алып блоктарын пайдаланса – І тасқ ын; бетондау жә не бетонғ а кү тім жасау – ІІ тасқ ын; қ алыпты ажырату – ІІІ тасқ ын; ажырамайтын қ алыпты қ олданғ анда оны бө лшектеу жү ргізілмейді, ондайда екі жағ дайда да тасқ ынның бұ л тү рі тыс қ алады.

Биік тұ тас қ ұ ймалы ғ имараттарды қ абаттарғ а бө лгенде жұ мыс тігістерінің қ ұ рылғ ы талаптарын ескеру қ ажет. Кө п қ абатты ү ймереттерді тұ рғ ызғ ан кезде ярус ретінде бағ аналар мен жабуларын қ оса алғ анда қ абаттың биіктігі есепке алынады.

Процеске енетін процестердің барлық тү ріне арналғ ан тасқ ын ырғ ағ ы біркелкі жобаланады:

К = Е_і /а_і т

мұ ндағ ы Е_і – алымдағ ы ең бек сыйымдылығ ы, адам-алмасу; а_і – і – жұ мыс тү ріндегі жұ мысшылардың саны, адам; т – жұ мыс істейтін звенолардың саны.

Жекелеген жұ мыс тү рлері бойынша жұ мыс істейтін звенолар санының жұ мыс кө лемі мен белгіленген тасқ ын ырғ ағ ының орындалуын қ амтамасыз ету ү шін мына формула қ олданылады:

т = Е_і /а_і К

немесе жұ мыс тү рлері бойынша

т_к = Е_к /а_к К; т_а = Е_а /а_а К; т_б = Е_б /а_б К

мұ ндағ ы т_к, т_а, т_б – қ алыпшылар, арматурашылар, бетоншылар звеноларының тиісінше саны; Е_к, Е_а, Е_б – қ алып, арматура, бетон жұ мыстарының тиісінше ең бек сыйымдылығ ы, адам-алмасу; а_к, а_а, а_б – тиісті жұ мыс тү ріндегі звенодағ ы жұ мысшылардың саны, адам;

Ә рбір мамандандырылғ ан бригаданың қ ұ рамы БМБ немесе ЕПК (ең бек процесінің картасы) тү рлі темірбетон қ ұ ралымдарына арналғ ан жұ мыс ауқ ымына байланысты айқ ындалады. Егер жұ мысшылар сабақ тас мамандық тарды, мысалы арматурашы мен бетоншыны игеретін болса, онда ең бекті алымдар тә сілі бойынша ұ йымдастыру едә уір жең ілдейді.

Ә рбір алымдағ ы қ ұ ралымдарды қ алыптан ажырату тасқ ын бойынша жә не бетон қ оспасын тө сегеннен кейін кемінде бес кү ннен бұ рын жобаланады. Осы мерзімде 500 маркалы портландцементтен 400 маркалы бетон 25º C температурада 80% маркасын бойына жинақ тайды.

Алайда ауаның онша жоғ ары емес температуралары жағ дайында кү згі немесе кө ктемгі кезең дерде, сондай-ақ баяу қ атқ ылданатын цементтерді қ олданғ анда (шлакопортландцемент, пуццоланды портландцемент) бетон ә деттегі жағ дайларда қ атқ ылданатын бетонғ а бір емес, екі-ү ш алымдарды бө луге тура келеді.