КІРІСПЕ 2 страница

Мерзімі ө тіп кеткен чек кітапшалары пайдаланбауына байланысты чекті беруші банкке қ айтарылады.
Ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысы туралы есеп беру екі ә діспен жасалады: тікелей жә не жанама ә діс.

Тікелей ә діске басымдылық беріледі, ө йткені ол болашақ ақ ша тү сімдерін бағ алауда тиімді болатын ақ паратпен қ амтамасыз етеді, ал оны жанама ә діс бере алмайды.

Тікелей ә дісті қ олданғ ан кезде ақ ша қ аражаттарының барлық тү рдегі тү сімдері мен олардың тө лемдері туралы ақ парат екі тә сілмен алынуы мү мкін:

- біріншіден, журналдар, қ осымша ведомостер бойынша ұ йымның есептік жазуларынан;

- екіншіден, сату кө лемін, сатылғ ан ө німнің ө зіндік қ ұ нын жә не есепті кезең ішінде тауарлы-материалдық қ орларды, дебиторлық жә не кредиторлық берешектердегі ө згерістерді ескеріп, шаруашылық қ ызметтің нә тижелері туралы есеп берудегі басқ а баптарды тү зету жолымен;

- басқ а да ақ шалай емес баптардан;

Инвестициялық қ ызметтен немесе қ аржыландыру жө ніндегі қ ызметтен болағ ан ақ ша қ аражаты қ озғ алыстарының нә тижесінде ақ ша ә сері туындайтын басқ а баптардан. Жанама ә діс бойынша операциялық қ ызметтен алынғ ан ақ ша қ аражаттарының таза тү сімі таза пайданы немесе зиянды тү зету жолымен анық талады. Мұ ндағ ы ескерілетіндер:

- есепті кезең ішінде тауарлы – материалдық қ орлардағ ы жә не операциялық қ ызметтен алынғ ан дебиторлық жә не кредиторлық берешектерде болғ ан ө згерістер;

- тозу, амортизация, резервтер, салық тар, бө лінбеген пайда сияқ ты ақ шалай емес баптар;

- инвестициялық қ ызметтен, сондай-ақ қ аржыландыру жө ніндегі қ ызметтен алынғ ан ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысы нә тижесінде алынғ ан ақ ша ә сері туындайтын ө зге де баптар.

Тү сіндірме жазбада ұ йымдағ ы ақ ша қ аражаттары мен олардың эквиваленттерінің маң ызды сомалары ашылып кө рсетіледі.

Ұ йымның қ алауы бойынша ө тімділіктің қ аржы жағ дайын анық тау ү шін пайдаланушыларғ а қ ажетті болып табылатын қ осымша ақ парат алынып кө рсетіледі.[6]

Шоттардың жұ мыс жоспарына сә йкес ақ шалай қ аражаттардың есебі ү шін 1000 «Ақ шалай қ аржылар» бө лімшесінің келесідей шоттары арналғ ан:

1010 – «Кассадағ ы ақ шалай қ аржылар»;

1020 – «Жолдағ ы ақ шалай қ аржылар»;

1030 – «Ағ ымдағ ы банктік шоттардағ ы ақ шалай қ аржылар»;

1040 – «Карт- шоттардағ ы ақ шалай қ аржылар»;

1050 – «Жинақ шоттардағ ы ақ шалай қ аржылар»;

1060 – «Басқ а да ақ шалай қ аржылар».

Кесте - 2 Ақ ша қ озғ алысы туралы есеп

(тура ә діс)

тең ге

1.3 Ақ ша қ аражаттары қ озғ алысын талдаудың мақ саты мен ә дістемесі.

Есеп беру 7 ХҚ ЕС талаптары бойынша жасалады. Есепте негізгі операциондық, инвестициялық жә не қ аржы жө ніндегі қ ызметін жү зеге асыру нә тижесінде алынғ ан ақ шалай қ аражат ағ ыны туралы барлық деректері, қ аржы қ ызметінде пайдаланатын таза ақ шалай қ аражаты, ақ шалай қ аражаттың жә не олардың эквиваленттерінің таза кө беюі, жылды басындағ ы жә не аяғ ындағ ы ақ шалай қ аражат пен оның эквиваленттері кө рсетіледі.

7 ХҚ ЕС стандартына сай субъекттер жасағ ан «Ақ ша қ аражатының қ озғ алысы туралы есеп беру» заң ды тұ лғ аның қ аржылық жағ дайындағ ы ө згерісті бағ алауғ а мү мкіндік береді, бұ л оларды есептік кезең ішіндегі операциондық, инвестициялық жә не қ аржы жө ніндегі қ ызметі тұ рғ ыдан алғ анда қ аражаттардың тү суі мен жұ мсалуы туралы хабарламамен қ амтамасыз етеді. Ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысы туралы есеп субъекттің есепті жылдың ішіндегі қ аржылық есебінің қ ұ рамында беріледі.

Ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысы операциондық, қ аржылық, инвестициялық қ ызметі тұ рғ ысынан алғ ан мағ лұ маттардың мазмұ нын ашу ү шін керек, мұ ның ө зі заң ды тұ лғ аның қ аржы жағ дайын жә не қ ызмет тү рлерін ық палын бағ алауғ а мү мкіндік береді.

Инвестициялық қ ызметтен тү сетін ақ ша қ аражаттырының қ озғ алысын ашып кө рсеткен кезде тура ә діс пайдаланылуы мү мкін, бұ л ә діс жағ дайында ақ шалай тү сім қ аражаттары мен тө лемдерінің негізгі тү рлері ашып кө рсетіледі, не жанама ә діс пайдаланылуы мү мкін, бұ л ә діс жағ дайында ақ шалай тү сім қ аражаттары мен тө лемдерінің негізгі тү рлері ашылып кө рсетіледі.

Операциондық қ ызмететегі ақ ша қ озғ алысын анық тау ү шін тікелей жә не жанама ә дістер пайдаланылады.

Тікелей ә дісте ақ ша қ озғ алыстарының негізгі тү рлері ашылады. Мысалғ а, ө німді сатудан тү скен тү сімнен сатып алынғ ан материалдардың барлық тө лем тү рлерін, несие ү шін пайыздық тө лемдерін, бюджетке тиесілі тө лемдерін шегереді.

Операциондық қ ызметет тікелей ә дісті пайдаланғ ан кезде ақ ша қ аражаттарының тү суі мен шығ уының нә тижесі; ө німді, жұ мысты, қ ызметті сатқ аннан тү скен тү сімнен, алынғ ан аванстан, дивиденттерден, пайыздан, роялтиден, шығ ыстарынан тұ рады.

Жанама ә дістер – бұ л ә дісте таза табыс немесе зиян ө згерген ағ ымдағ ы активтер мен міндеттемелеріне, ақ шасыз операцияларына, ө ткен жылдармен салыстыра отырып, қ аржылық жә не инвестициялық қ ызметтердің нә тижесі болып табылатын табыстар мен шығ ыстарғ а тү зету жасалады. Бұ л ә дісте баланс мә ліметтері мен қ аржылық -шаруашылық қ ызметінің нә тижесі туралы есеп беру мә ліметтерін негізге алады. Бұ л ә дісте қ аржылық -шаруашылық қ ызметінің нә тижесі туралы есеп берудің ә рбір баптарына тү зету енгізуді кө здемейді. Тек қ ана таза табыс сомасын ө ткен жылдармен салыстыру арқ ылы есептік кезең нің қ кө рсеткіштеріне тү зетулер енгізіледі.

Инвестициялық жә не қ аржылық қ ызмет. Инвестициялық қ ызмет – ұ зақ мерзімді активтерді саиып алу, сату жә не берілген несиені ө теу жә не алу.

Инвестициялық қ ызметке мыналар жатады:

Негізгі қ ұ ралдарды, материалдық емес активтерді жә не басқ а да ұ зақ мерзімді активтерді сатудан, қ аржылық инвестицияны сатудан, басқ а кә сіпорындардан алынғ ан қ арыз қ аражаттары жә не басқ а да тү сімдер;

Негізгі қ ұ ралдарды, материалдық емес активтерді жә не басқ а да ұ зақ мерзімді активтерді сатып алуғ а жұ мсалғ ан ақ ша қ аражаттырының шығ ысы;

Қ аржылық инвестицияларды алу, басқ а кә сіпорындарғ а қ арыз ақ ша беру, басқ а да тө лемдер.

Инвестицяилық қ ызмет бухгалтерлік баланстың ұ зақ мерзімді активтерінің қ ұ рамына кіреді. Оғ ан қ аржылық инвестицияғ а ә сер ететін операциялар да кіреді. Инвестициялық қ ызмет қ аржылық -шаруашылық қ ызметінің нә тижесі туралы есеп беруінде кө рініс табады, онда ол акцияларды сатудан алынғ ан табыс немесе шығ ыс ретінде кө рінеді, сондай-ақ негізгі қ ұ ралдарды жә не басқ а да сатудың нә тижесі кө рініс табады.

Қ аржылық қ ызмет меншік капиталы мен қ арыз капиталының қ ұ рамы мен мө лшерінің ө згерісінің нә тижесі болып табылады:

Оғ ан мыналар жатады:

Шығ арылғ ан акциядан тү скен ақ ша қ аражаттары жә не басқ а да бағ алы қ ағ аздарды сатқ аннан алынғ ан банктік жә не банктік емес несиелер, басқ а да тү сімдер;

Алынғ ан банктік жә не банктік емес несиелерді ө теуге жұ мсалғ ан ақ ша қ аражаттары, ө з акционерлерінен акциясын сатып алу ү шін жұ мсалғ ан қ аражаттар, дивиденттер жә не басқ а да жұ мсалғ ан қ аражаттар.

Кә сіпорын қ аржылық, инвестициялық жә не ақ шасыз операцияларды жү зеге асыруы мү мкін. Оларғ а: материалдық емес активтерді жә не негізгі қ ұ ралдарды ұ зақ мерзімді несиенің есебінен алу, кредиторлық қ арызды кредиторғ а акцияны жә не басқ а да бағ алы қ ағ аздарды беру жолымен ө теу, басқ а кә сіпорынның акцияларын сатып алынғ ан тауарларғ а жә не дайын ө німге айырбастау жолымен алу жне т.б.

Ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысы туралы есеп беру ү шін арнайы ә зірленген кестелерді пайдаланады, онда келесі ақ параттар келтіріледі:

Ө ткен жә не есептік жылдағ ы баланс, оның барлық баптары салыстырылады жә не олардың ә рқ айсысы бойынша ауытқ уы анық талады;

Ө ткен жә не есептік жылдағ ы қ аржылық -шаруышылық қ ызметінің нә тижесі туралы есеп беру, оның барлық табыстары мен шығ ыстары, есептік кезең нің соң ындағ ы таратылмағ ан табысы салыстырылады;

Мә ліметтерді салыстырудың нә тижесінде қ андайда қ ызмет тү ріне сомалардың ү лес салмағ ын анық тауғ а болады. Осы ә зірленген кестелердің мә ліметтеріне шолу жасап, есеп беруге тү зетулер енгізу мү мкіндігі туады.

Ақ ша қ аражатының қ озғ алысы туралы есеп беру бойынша жазылғ ан тү сініктеме жазбада мыналар баяндалуы керек:

- операциондық қ ызметтен тү сетін ақ ша қ аражаттарының қ озғ алысын ашу ү шін кә сіпорын қ андай ә дісті пайдаланады;

- тү сетін ақ ша қ аражаттары мен клиент атына тө ленетін ақ ша қ аражаттары нетто негізінде ашыла ма, ә сіресе кә сіпорынның ө з ақ ша қ аражаттарынан клиеттердің ақ ша қ аражаттары асып кеткен жағ дайда;

- ақ ша қ аражатының қ озғ алысы бойынша шектеулер жә не т.б.[7]

2 Ұ ЙЫМНЫҢ АҚ ША Қ АРАЖАТТАРЫНЫҢ ЕСЕБІ.

2.1 Зерттеу объектісі « VIP-ГТ » ЖШС-ның жалпы қ аржылық -экономикалық сипаттамасы.

Жеке меншікке негізделген «VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2005 жылдың қ азан айынан бастап Алматы қ аласында қ ызмет істеп келеді. Кә сіпорынның шаруашылық қ ызметінің негізгі саласы – кең се тауарларын алып-сатудан бастағ ан. Сонымен қ атар Серіктестік Ресей, Туркия, Қ ытай елдерінен ә келінген арнайы кең се тауарларын сатып ө ткізумен айналысады. Жеке кә сіпорын " VIP-ГТ " жауапкершілігі шектеулі серіктестік заң ды тұ лғ а болып табылады, дербес балансы, жарғ ылық қ оры бар.

Кә сіпорын қ ызметінің мақ саты - жоғ ары сапалы ө нім шығ ару, заң ды жә не жеке тұ лғ алардың сұ ранысын қ анағ аттандыру, ең аз шығ ынды шығ арып, табысты кө п табу. Кең се компанияларының қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру.

Қ азақ стан Республикасында кә сіпорынның бірнеше филиалдары бар. Олар: Батыс қ азақ стандағ ы Ақ тө бе қ аласында, Астанада жә не Алматыда. «VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің «Альянс Банк», жә не «Банк ЦентрКредит» ашық акционерлік қ оғ амында ашылғ ан есеп айырысу шоты бар.Альянс Банктегі есеп айырысу шоты №005477835, БанкЦентрКредиттегі есеп айырысу шоты №008357431.

«VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі шет елдермен тығ ыз экономикалық қ арым-қ атынаста, атап айтсақ N-T Kitap kirtasiye Buro, Тү ркия, MONARK TRADE Consulting Co Limited CN, Қ ытай, Ресейдегі «Стамм» компания.

Салық тө леуші ретінде Ә уэзов аудандық салық комитетіне 2005 жылдың аяғ ында тіркелген, салық тө леу бойынша тіркеу №000678008540.

Басқ ару органдарына жататындар:

1 Кә сіпорын кең есі. Серіктестікті басқ арудың жоғ арғ ы органы – Қ атысушылардың жалпы жиналысы болып табылады. Ол жылына бір рет сайланады. Оның қ ұ рамына басқ ару аппаратында жұ мыс істейтін адамдар кіреді Бұ л жоғ арғ ы орган серіктестіктің қ ызметімен байланысты кез келген мә селені талқ ылауғ а қ ұ қ ық ты.

2 Функционалдық қ ызметтер мен бө лімдер.

«VIP-ГТ» ЖШС-нің ұ йымдық қ ұ рлымы тө мендегі сызбада (1.) келтірілді.

Кә сіпорынды басқ ару функциясын жү зеге асырушы - бас директор. Ол ө з орынбасарын (директор), қ ұ рылыс бө лімшелердің басшыларын, қ ызмет басшыларын жә не бө лімдерін тағ айындайды жә не жұ мыстан босатады. Кә сіпорынның қ аржылық жағ дайын одан ә рі жоғ арылату ү шін басқ адай амалдарды қ арастырады.

Директор қ ұ рылыс бө лімшелерінің басшыларын ө ндірістік цехтардың, учаскелердің, бө лімшелерінің басшыларын тағ айындайды жә не жұ мыстан босатады.

Серіктестік тө мендегі қ ұ жаттарғ а сә йкес ө зінің қ ызметін жү зеге асырады:

- «VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғ ысы;

- Қ азақ стан Республикасының Азаматтық кодексі;

- Қ азақ стан Республикасының серіктестік туралы заң ы;

- Қ азақ стан Республикасының басқ адай заң дары мен нормативтік-қ ұ қ ық тық актілері. [8]

Сызба 1.

«VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ұ йымдық ұ рлымы.

БАС БУХГАЛТЕР АҒ А МЕНЕДЖЕР

1-ші бухгалтер 1-ші менеджер

2-ші бухгалтер 2-ші менеджер

Кассир 3-ші менеджер

Бухгалтерия бө лімі

Бас бухгалтердің міндеті:

Бухгалтерлік есептің ұ йымдастырылуына басшылық жасау;

Бюджетпен есеп айырысу операцияларына бақ ылау жасау;

Салық бойынша қ орытынды есепті, қ аржылық есептілікті дайындап тапсыру.

1-ші бугалтердің міндеті:

Кә сіпорынның аванстық есебін есептеп тапсыру, ә р кү н сайын басқ а филиалдардан келіп отыратын қ аржылық жағ дайын, яғ ни олардың кассаларында қ аншалық та бар нақ ты ақ шаны кө рсетіп, директордың алдында есеп беру.

2-ші бухгалтердің міндеті:

Кә сіпорынғ а ә келінген тауарлардың, бө лшектердің, жабдық тардың қ ұ жаттарын қ абылдап, 1 С компьютерлік бағ дарламадағ ы «тауарларды қ абылдау» бө ліміне ең гізу. Тауарларды сатылғ ан уақ ытта, сатылғ андығ ы жө нінде накладной толтырып жазып беру. Кә сіпорын директорының, бас бухгалтердің қ олы толтырылғ ан қ ұ жатта тұ руы тиіс.

Кассирдің міндеті:

Кассалық кіріс, шығ ыс ордері бойынша касса кітабын жү ргізеді. Кассадан берілген немесе кассағ а тү скен нақ ты ақ ша қ аражатының қ ұ жаттарын толтырып, оғ ан кә сіпорын басшысының, бас бухгалтердің жә не кассирдің қ олы қ ойылады. Ақ ша алушы алғ ан сомасын жазумен кө рсеткен соң қ ол қ ояды. Сонымен бірге кассир ең бек ақ ы жә не сол сияқ ты басқ адай тө лемдер қ ызметкерлерге арнайы тө лем ведомастары бойынша тө лейді. Жұ мыс кү ннің соң ында кассир кітап бойынша кіріс жә не шығ ыс операцияларын жинақ тап, келесі кү нге қ алғ ан қ алдық ты анық тайды, оның ішінде ең бек ақ ығ а арналғ ан соманы бө ліп кө рсетеді.

Менеджмент бө лімі:

Бас менеджер – менеджерлердің жұ мысын қ адағ алап отырады.

1-ші менеджер шет мемлекеттен алып келетін кең се тауарлары ү шін Қ азақ стандағ ы кең се тауарлар компанияларына сатып ө ткізумен айналысады.

2-ші менеджер кең се материалдарын сатып ө ткізумен айналысады жә не басқ а кә сіпорынғ а жарнамалайды.

3-ші менеджер кең се материалдарын зауыттардан, цехтардан сатып алумен айналысады.

«VIP-ГТ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде 150000 мө лшерінде жарғ ылық капитал қ ұ рылғ ан.

Қ ойылғ ан мақ саттардың шешіміне жету ү шін кә сіпорын кө птеген функцияларын жү зеге асырады. Кең се тауарлар ө німдерін (жұ мысты, қ ызметті) сатып ө ткізер алдында берілген тариф бойынша немесе сатып алушылармен келіскен бағ амен сатады.

Есеп жағ ына келетін болсақ кә сіпорынғ а тү сетін барлық ақ ша қ аражаттардың, тауарлы материалдық босалқ ылардың, негізгі қ ұ ралдардың толық есебін жү ргізеді.

Зерттеу жү ргізілген кә сіпорынның қ ұ қ ық тары жә не міндеттемелері келесідей болады:

1. Қ азақ стан Республикасының заң намаларына сә йкес сыртқ ы экономикалық қ ызметті дербес жү зеге асырады.

2. Сату, ауыстыру, жалғ а тапсыру; ғ имаратты басқ а кә сіпорындарғ а жә не уақ ытша пайдалануғ а беру, жабдық тау, кө лік қ ұ ралдарын жалғ а беру, сонымен қ атар баланстан жойуғ а қ ұ қ ығ ы бар, егер олар тозғ ан немесе моральдық ескірген болса.