КІРІСПЕ 3 страница

Бұ л мақ саттарғ а жету ү шін келесі қ ызмет тү рлерін жү зеге асырады:

- Қ амтамасыз ету, ө ткізу, сауда – саттық жә не коммерциялық қ ызметі;

- Қ оғ амдық базар, сауда ү йлері, фирмалық дү кендер жү йесін ашу;

- Сауда – делдалдық, кө терме – даналап саудалау;

- Халық пен ұ йымдарғ а тұ рмыстық, транспорттық қ ызмет кө рстету;

- Делдалдық қ ызмет;

- Сыртқ ы экономикалық қ ызмет, экспорт–импорт операциялар; [11]

-

Кесте 4 – «VIP-ГТ»ЖШС қ аржы – шаруашылық қ ызметінің технико – экономикалық кө рсеткіштері

Сонымен жоғ арыдағ ы кестеден кө ріп отырғ анымыздай, яғ ни серіктестіктің 2013 жылы ө німді сатудан тү скен тү сім 14896, 6 мың тең гені қ ұ рағ ан, ал 2014 жылы 76465, 4 мың тең ге болып отыр. Демек ө німді сатудан тү скен тү сім сатылғ ан ө німнің ө зіндік қ ұ нының жә не ө нім кө лемінің, сонымен қ атар сұ раныстың ө суіне байланысты 61568, 8 мың тең геге яғ ни, 80, 5 пайызғ а ө скен. Ал ақ ша қ аражаттары елеулі тө мендеген. 2013 жылы 321435, 5 мың тең гені, ал 2014 жылы 206484, 1 тең гені қ ұ қ рағ ан, яғ ни 14951, 4 мың тең геге тө мендеген, яғ ни 7, 2 пайызғ а тө мендеп отыр. Ақ ша қ аражаттарының тө мендеуі негізгі қ ұ ралдарды, материалдық емес активтерді, қ аржылық активтерді сатып алумен жә не қ арыздарды ө теумен байланысты. Негізгі қ ұ ралдардың кө рсеткіштері бойынша 2013 жылы 73594, 8 мың тең геге, ал 2014 жылы 30723, 3 мың тең ге, яғ ни 42871, 5 мың тең геге тө мендеп отыр, бұ л кө рсеткіштің тө мендеуі негізгі қ ұ ралдардың істен шығ уымен тү сіндіріледі. Қ орыта келгенде, рентабельділік дең гейі тө мендеген. Жалпы серіктестікте екі жылда да, зиянмен аяқ тап отыр.

2.2 Кассадағ ы ақ ша қ аражаттарының есебі жә не қ ұ жаттық рә сімдеу.

Ұ йымдар ө здерінің шаруашылық қ ызметін жү зеге асыра отырып, заң да жә не жеке тұ лғ алармен ақ шалай есеп айырысуғ а негізделген қ арым – қ атынастарғ а тү седі. Есеп айырысулардың кө п бө лігі қ олма – қ ол ақ шасыз тә ртіпте, яғ ни банк мекемелері арқ ылы жү ргізіледі. Ұ йым банк мекемелері арқ ылы жү ргізетін қ олма – қ ол ақ шасыз есеп айырысулармен қ атар, касса арқ ылы қ олма – қ ол ақ шамен операцияларды да (ең бек ақ ыны беру, есеп беруге тиісті тұ лғ аларғ а авнстар беру, іс сапар ақ ысы жә не басқ адай ұ сақ шаруащылық қ ажеттіліктеріне ақ ша беру) жү ргізіледі.Ұ йымдардың қ олма – қ ол ақ шамен жү ргізетін операцилары кассалық операциялар деп аталады, олар сә йкесті нормативтік актілермен реттеледі.

Ұ йым қ олма – қ ол ақ шамен есеп айырысуды жү зеге асыру ү шін кассаны пайдаланады жә не белгіленген ү лгідегі касса кітабын жү ргізеді. Сондай – ақ ұ йым қ олма-қ ол ақ шалармен ең бекке ақ ы тө леу бойынша, есепті тұ лғ алармен, дебиторлармен жә не кредиторлармен қ олданыстағ ы заң ережелеріне сә йкес банк мекемелері арқ ылы жү зеге аспайтын тө лемдер бойынша есеп айырысады.Ақ шаның сақ тығ ын қ амтамасыз етуде кассада жұ мысты дұ рыс ұ йымдастырудың маң ызы зор. Касса орналасқ ан бө лме бө лектенген, терезелері темірмен торланғ ан, дабыл қ ұ ралдарымен жабдық талғ ан болуы қ ажет. Ұ йым басшысы кассадағ ы ақ шаның, сондай – ақ оларды банкке ө ткізгенде немесе банктен алып келгенде сақ тығ ын қ амтамасыз етуге міндетті. Басқ а ұ йымдардың жеке тұ лғ аларынаң ақ шасын кассада сақ тауғ а тиым салынады.

«VIP-ГТ» ЖШС – де ақ шаны сақ тау, қ абылдау жә не беруге арналғ ан кассасы бар. Касса орналасқ ан бө лме кассалардың техникалық беріктігі жә не ө рттен сақ тау жә не дабыл қ ағ у қ ұ ралдарымен жарақ тандыру, ә рі оқ шаулау талаптарына сә йкес жабдық талғ ан.

Ұ йым тө рағ асы кассадағ ы ақ шаның сақ талуын банктен жеткізу жә не банкке ө ткізу кезіндегі сақ тық шараларымен қ амтамасыз ету міндетін алғ ан. Сондай – ақ ұ йымғ а тиісті емес нақ ты ақ шалар мен басқ адай қ ұ ндылық тарды кассада сақ тауғ а тиым салынғ ан. Кассадағ ы қ олма – қ ол ақ шаны шектеулі мө лшерде сақ талуы тиіс, ал одан жоғ ары болатын ақ ша банк мекемесіндегі есеп айырысу шотына ө ткізіледі.

«VIP-ГТ» ЖШС – де кассалық операцияларды арнайы тағ айындалғ ан кассир жү ргізеді. Ол кассадағ ы ақ шалардың сақ талуы ү шін материалды – жауапты тұ лғ а болып саналады. Жә не ақ шаларды қ абылдау, сақ тау, ө ткізу мен беруді жү ргізеді.

Ұ йымда кассирдің материалдық жауапкершілігі жө ніндегі ұ йым тө рағ асымен кассир арасында келісім шарт жасасқ ан. Онда кассир мен тө рағ аның міндеттері мен жауапкершіліктері кө рсетіліп, екі данада толтырылғ ан. Жә не тараптардың қ олдары қ ойылғ ан.

Осы келісім шарттың негізінде ұ йымның кассирі «Кассирдің міндеттемесін» қ абылдайды, онда кассалық операцияларды жү ргізу ережелерін орындауғ а, оны бұ зғ ан жағ дайда жауапкершілікті ө з мойнына алуғ а міндеттенеді. Сондай – ақ кассалық операцияларды жү ргізу тә ртібімен танысқ андығ ын растап, қ олын қ ояды.

Ұ йымның кассирі ауысатындай болса, онда кассаны жә не қ ұ ндылық тарды ө ткізу – беру актісі бойынша рә сімдейді.

Кассағ а қ олма – қ ол ақ шалар есеп айырысу шотынан ақ шалай чек бойынша келіп тү седі. Кассағ а ақ ша бас бухгалтер қ ол қ ойғ ан кассалық кіріс ордерлері (КО-1 ү лгіде) бойынша қ абылданады.

Кассағ а ақ ша салғ ан адамғ а бас бухгалтер жә не кассир қ ол қ ойғ ан тү біртек (ордердің жыртылатын бө лігі) беріледі. Кассалық кіріс ордері бойынша ақ шаны қ абылдау тек қ ана оларды толтырғ ан кү ні жү ргізіледі.

«VIP-ГТ» ЖШС – де кассадан ақ ша кассалық шығ ыс ордері (КО – 2 ү лгі) арқ ылы, бас бухгалтер мен тө рағ а қ ол қ ойғ ан тиісінше рә сімделген тө лем ведомостері арқ ылы беріледі.Егер кассалық шығ ыс ордеріне қ оса тігілген қ ұ жаттарда ұ йымның тө рағ асының рұ қ сат еткен жазуы болса, онда ордерге басшының қ ол қ оюы міндетті емес. Жеке адамғ а кассалық шығ ыс ордері бойынша ақ ша бергенде кассир алушының жеке басын куә лә ндыратын тө лқ ұ жатын талап етеді. Қ ұ жаттың атауы, нө мірі, кім жә не қ ашан берілгені ордерде кө рсетіледі.

Ұ йымда ақ шаны сенімхат бойынша берген кезде кассалық шығ ыс ордерінде сенім алушының аты – жө ні қ осымша кө рсетіледі.

«VIP-ГТ» ЖШС – нің кассасынан банкке ақ ша ө ткізілген кезде 1040 «Есеп айырысу шотындағ ы ақ ша» шотының дебеті жә не 1010 «Кассадағ ы ұ лттық валютадағ ы ақ ша» шотының кредиті бойынша жазу беріледі.

Жалақ ы, уақ ытша ең бекке жарамсыздығ ына берілетін жә рдем ақ ы жә не сыйақ ыларды ұ йымның тө рағ асы мен бас бухгалтері қ ол қ ойғ ан тө лем ведомостары бойынша кассадан береді. Ақ шаны алғ ан кезде жұ мысшылармен қ ызметкерлер тө лем ведомосіне қ олдарын қ ояды.

Кіріс жә не шығ ыс кассалық ордерлерін тіркеп отыру ү шін кіріс жә не шығ ыс кассалық қ ұ жаттарын тіркеу журналы (КО – 3 ү лгі) толтырады, ол кіріс жә не шығ ыс қ ұ жаттарына бө лек ашылады. Онда мыналар кө рсетіледі: кіріс немесе шығ ыс ордерлерінің жазылғ ан кү ні мен нө мірі жә не келіп тү скен немесе жұ мсалғ ан ақ шаның мақ сатты бағ ыты (ең бек ақ ыны тө леу, сый ақ ы, іс сапарғ а жұ мсалғ ан ақ ша).

«VIP-ГТ» ЖШС – де кассир кассалық операцияларды есептеуді кассалық кітапта (КО – 4 ү лгі) жү ргізеді. Бұ л кезде кассирдің есеп беруі қ ұ жатында кассалық кітапта кө рсетілетін барлық реквизиттер кассалық кіріс жә не шығ ыс нө мірі, кімнен алынғ аны жә не кімге берілгені, типтік шотпен операциясының сомасы жазылғ ан. Ұ йымда белгіленген тә ртіпке сә йкес кассалық кітаптың беттерін нө мірлеу жыл басынан бастап, ө сің кілік қ атары бойынша автоматты тү рде жү зеге асырылады. Кітапқ а жазу кө шірме қ ағ аз арқ ылы екі данада жү ргізіледі: біріншісі кітапта қ алады, екіншісі кітаптың жыртып алынатын парағ ы кассирдің есеп беруі болып табылады жә не алғ ашқ ы қ ұ жаттармен қ оса бухгалтерияғ а ө ткізіледі. Кассир кү н сайын жұ мыс кү нінің соң ында қ орытындысын есептеп, қ алдығ ын шығ арып отырады.

Ұ йымда кассир қ ұ жаттардың дұ рыстығ ын тексеріп, кіріс жә не шығ ыс кассалық қ ұ жаттарымен бірге есеп берулерді бухгалтерияғ а тапсырады.Қ ұ жаттардың сақ талуын жә не пайдалану ың ғ айлылығ ын қ амтамасыз ету мақ сатында «Кассалық кітап» есеп беруін кассир ә р айғ а жеке – жеке дайындап қ ояды. Жыл соң ында есеп беруде хронологиялық ретпен тігеді. Кассалық кітаптың дұ рыс жү ргізілуін бақ ылау бас бухгалтерге жү ктеледі. Кассирден қ абылданғ ан есеп беруді бухгалтер, кассалық есеп беруге барлық ордерлердің толық кіргізілуін, толтырылуының дұ рыстығ ын, есептелген жиынтық тарының дұ рыстығ ын жә не кассадағ ы қ алдық тың жұ мыс кү нінің соң ына шығ арылуының дұ рыстығ ын, ақ шаны алғ анда қ олдарының қ ойылуына қ арай отырып, мұ қ ият тексереді.

Ұ йымда кассадағ ы ақ ша қ аражаттарын есепке алып отыру ү шін 1010 «кассадағ ы ұ лттық валютадағ ы ақ ша» шоты арналғ ан. Ол кассадағ ы ақ шаның нақ ты бары жә не қ озғ алысы туралы мә ліметтерді жинақ тауғ а арналғ ан. Шоттың дебеті бойынша 1040 «Есеп айырысу шотындағ ы ақ ша», 1250 «Есеп беруге тиісті тұ лғ алардың қ арыздары», 1210 «Сатып алушылар жә не тапсырыс берушілермен есеп айырысу» шоттарымен корреспонденциялана отырып, кассағ а ақ шаның тү суі, ал кредиті бойынша 1040 «Есеп айырысу шотындағ ы ақ ша», 1250 «Есеп беруге тиісті тұ лғ алардың қ арыздары», 1210 «Жеткізушілермен жә не мердігерлермен есеп айырысу», 3430 «Қ ызметкерлермен ең бек ақ ы бойынша есеп айырысу» шоттарымен корреспонденциялана отырып, кассадан ақ шаның тө ленуі кө рсетіледі.

Кассадағ ы ақ шаның қ озғ алысы бойынша толтырылатын алғ ашқ ы қ ұ жаттардың негізінде жазылатын бухгалтерлік есептің мә ліметтері 1010 шоттың кредиті бойынша жү ргізілетін №1 журнал ордерлерге жә не шоттың дебеті бойынша жү ргізіліп, оғ ан қ оса тіркелетін ведомоске тү сіріледі. Бұ л регистрдерге жазулар бухгалтерияғ а кассирдің есеп беруі келіп тү суіне қ арай жазылады. Жазу кезінде шоттар корреспонденциялары бірдей сомалар біріктіріледі. Ай соң ында осы регистрлерге қ алдық шығ арылып, одан ә рі бас кітапқ а апарылады.