Түсніктемелер мен анықтамалар.

Электр жабдық тары деп, ө зінің негізгі міндетіне сә йкес электр энергиясын ө ндіру, тү рлендіру, тарату, немесе пайдалану ү шін қ олданылатын электр техникалық бұ йымдардың жиынтығ ын атайды.

Электр жабдық тарды эксплуатациялау деп жасалып шық қ аннан кейінгі оны болашақ пайдалану орнына тасымалдаудан бастап, орнатып іске қ осу, пайдалану, техникалық қ ызмет кө рсету, сақ тау, жө ндеу сияқ ты ө ндіріс циклдері жиынтығ ын атайды.

Жалпы шаруашылық тұ рғ ысынан қ арасақ, эксплуатациялау дегеніміз кез-келген электр жабдығ ының эксплуатациялық қ асиеттерін толық пайдалану болып табылады. Эксплуатацияны ө зара тығ ыз байланыстағ ы ө ндірістік жә не техникалық екі тү рге бө леді.

Ө ндірістік эксплуатация деп, электр жабдық тарының арналымына сә йкес, электр энергиясын энергияның басқ а тү ріне айналдыру мақ сатында пайдалану процессін айтады. Бұ л процеске электртехникалық қ ызметкерлермен қ атар, техникалық нысандағ ы ө ндіріс қ ызметкерлері де қ атысады. (мысалы сорап станциясында – кезекші, т.с.с.). Процесстің нә тижесі технологиялық нысанғ а тү рлендіріп берілген энергия болып табылады.

Техникалық эксплуатация деп, электр жабдығ ының пайдалану немесе сақ тау нә тижесінде тө мендеген эксплуатациялық қ асиеттерін орнына келтіру жә не оны қ ажетті дең гейде сақ тау ү шін жасалатынжұ мыс процесстерін атайды. Бұ л жұ мыстарды тек электротехникалық қ ызметкерлер ғ ана жү ргізеді. Процесстің нә тижесі – электр жабдық тарының эксплуатациялауының сенімділігі.

Сонымен қ атар, ө ндірістік эксплуатация процестерін - пайдалану, ал техниқ алық эксплуатация процестерін –қ ызмет кө рсету деп те атайды.

Эксплуатацияның мақ саты. Электр жабдығ ы барлық уақ ытта белгілі бір қ ажетті ө нім шығ аратын ө ндірістік жү йенің қ ұ рамына кіреді.

Эксплуатациялық қ ызмет дегеніміз электр жабдық тарының пайдалануын бағ алайтын жә не қ ызмет кө рсету жұ мыстарын (жө ндеу) атқ аратын электр техникалық қ ызметтің мамандары, сондай-ақ олардың жө ндеу-қ ызмет кө рсету базасы.

Эксплуатация тиімділігі. Тиімділік дегенді жалпы тү рде, берілген тапсырманы, немесе тиісті жұ мыстарды, ойдағ ыдай атқ ару, яғ ни белгілі бір мақ сатқ а жету деп тү сіну орынды. Тиімділікті бағ алау ү шін, зерттелетін жү йенің белгілі бір сипаттамалары тиімділік белгісі қ абылданады. Тиімділік белгісін дұ рыс қ абылдаудың маң ызы зор. Егер, белгісі дұ рыс таң далмаса, жұ мыс нә тижесіне дұ рыс бағ а берілмеуі, бү кіл бір ұ жымның жұ мысының дұ рыс бағ аланбауы ық тимал. Кү рделі қ аржы мен жоба техниканың тиімділік белгісі ретінде, негізінен, келтірілген шығ ын қ абылданғ ан.

Эксплуатация процесстерінің қ ұ рылымы.

Эксплуатацияның негізгі ерекшелігі - оның тек ғ ана техникалық емес, сондай-ақ ұ йымдастыру, басқ ару, ә леуметтік проблемаларын да біріктіруі. Сондық тан эксплуатацияның барлық мә селесі техника-экономикалық мә селе болып табылады. Электр жабдығ ын эксплуатациялау теориясында электр жабдығ ының жұ мыс процестерін зерттегендіктен ә лде қ айда кө п факторларды ескеру қ ажет. Эксплуатацияның кө птеген факторларына, соның ішінде, адам факторына сандық тұ рғ ыдан бағ а беру керек. Сол себепті, осы пә нді мең гергенде танып білудің кө птеген ә дістерін пайдаланады: эксперимент, ұ қ сату, салыстыру, талдау, топтау жұ мыстарын жү йелі қ арастыру т.б.

Эксперимент – ғ ылыми зерттеудің бір ә дісі ретінде ө те ертеден белгілі жә не ең кө п тарағ ан тү рі. Кө рнектілігі мен танымдылығ ының арқ асында бұ л - танып білудің ең бір жемісті тү рі.

Электр жабдық тарын эксплуатациялағ анда олардың сенімділігінің эксплуатация жағ дайына тә уелдігі, электр қ ондырғ ысының пә к-нің энергия сапасына тә уелділігі сияқ ты кө птеген кө рсеткіштер тек ғ ылыми тә жірбие бойынша анық талады.

Ұ қ сату ә дісі – екі немесе одан да кө п заттардың арасындағ ы ұ қ састық тарына қ арап, зерттелетін заттың қ асиеттерін танып білудің бір ә дісі, яғ ни белгілі заттың белгілі қ асиеттері, жаң а затта да бар деп қ абылдау. Ұ қ сату ә дісінің нә тижесі бойынша белгілі зат немесе қ ұ былыс жайлы бір ғ ылыми болжам ұ сынуғ а болады. Бұ л шешім тек ық тималдық сипатында болады.

Салыстыру ә дісі – екі немесе одан да кө п заттардың немесе қ ұ былыстардың арасындағ ы ө зара ұ қ састық ты немесе айырмашылық ты анық тау ә дісі. Салыстыру ә дісін ұ қ сату ә дісімен шатастыруғ а болмайды. Салыстыру нә тижесінде тек ұ қ састығ ы емес, сондай-ақ айырмашылық тары да анық талады. Бірнеше варианттардың ішінен техника-экономикалық кө рсеткіштері бойынша тиімдісін таң дап алу ә дісін пайдалану болып табылады.

Талдау – белгісіз нысанның немесе қ ұ былыстың мазмұ нын, белгілі тә ртіппен, танып білу тә сілі. Кө бінесе осы нысанның қ ұ рамдас бө ліктерінің арасындағ ы байланысты сапалық талдау жасаудан басталады да сандық талдау жасау нә тижесінде математикалық ү лгі жасауғ а болады.

Топтау – зерттеліп жатқ ан зат немесе қ ұ былыс туралы барлық белгілі жайларды біріктіру нә тижесінде осы затты немесе қ ұ былысты жаң аша тану ә дісі.

Жү йелі қ арастыру зерттелетін нысанның тұ тастылық, кү рделілік, жинақ тылық принциптерін ескеруге негізделген. Тұ тастық принципі зерттелетін нысанды басқ а нысандардан бө ліп қ арастыруғ а болатындығ ын анық тайды.

Кү рделілік принципі зерттелетін нысанның басқ аларынан жә не ішкі, сыртқ ы факторлармен байланысын ескерудің керек екендігін кө рсетеді.

Жинағ ылық принципі зерттелетін нысанның кең істік жә не уақ ыт бойынша белгілі бір тә ртіппен жинақ талғ андығ ын ескеруді талап етеді.

Жү йелі қ арастыру принциптерін қ олданып шешім қ абылдағ анда белгілі бір алгоритмді пайдалану керек. Ең қ арапайым алгоритм бес кезең нен тұ рады:

Бірінші кезең - тү пкі мақ сатын анық тау.

Екінші кезең – зерттеу немесе қ арастыру нысанын анық тау.

Ү шінші кезең – міндет қ ою, яғ ни, мақ сатқ а жету жолында қ андай есептерді шешу керек екендігін анық тау.

Тө ртінші кезең – мақ сатқ а жетудің балама жолдарын табу, яғ ни қ ойылғ ан міндеттерді шешудің балама тә сілдерін белгілеу.

Бесінші кезең – зерттеу нә тижесін анық тау, яғ ни мақ сатқ а жетудің айқ ын жолын таң дап алу.

Бұ л алгоритм ә рбір кезең нің негізгі сө здерінің (орыс тілінде) бас ә ріптері бойынша ЦОЗАР алгоритімі деп аталады.

Электр жабдық тарды ұ тымды эксплуатациялаудың