![]() Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Мультипликатор теориясы 6 страница
13. Мына қ ұ былыстардың қ айсысы инфляцияның пайда болуына себеп болмайды? A) Ақ ша эмиссиясын мемлекеттің монополизациялауы. B) Кә сіподақ тардың жалақ ы кө лемін белгілеудегі монополиялық ү стемдігі. C) Ірі фирмалардың ө ндіріс шығ ындарына монополиясы. D) Бағ аны ә кімшіліктік бақ ылау. E) Жинақ тау кө лемінің ө суі. 14. Қ ай қ ұ былыс экономикағ а сұ раныс инфляциясын ә келмейді: A) ә скери шығ ынның артуы; B) инвестициялық шығ ынның артуы; C) ең бек ө німділігінің азаюы; D) салық тың азаюы; E) пайыз мө лшерлеменің қ ысқ аруы. 15. Оукен заң ы бойынша: А) Нақ ты ЖҰ Ө дең гейі мен жұ мыссыздық арасында кері тә уелділік болады. В) Номинал ЖҰ Ө дең гейі мен жұ мыссыздық арасында тура тә уелділік бар. С) Нақ ты ЖҰ Ө дең гейі мен жұ мыссыздық арасаында тура тә уелділік бар. D) Номинал ЖҰ Ө дең гейі мен жұ мыссыздық арасанда кері тә уелділік бар. Е) Нақ ты ЖҰ Ө дең гейі мен инфляция арасында тура тә уелділік бар. 16. Дезинфляция дегеніміз – бұ л: А) Бағ алардың ө су қ арқ ынының бә сең деуі. В) Ұ лттық валюта бағ амының ресми тү рде тө мендеуі. С) Айналысқ а қ ажетті ақ шалардың, тауарлар мен қ ызметтердің жетіспеушілігі. D) Бағ алардың жалпы дең гейінің тө мендеуі немесе ақ шалардың сатып алу қ абілетінің жоғ арылауы. Е) Ұ лттық валюта бағ амының ресми тү рде жоғ арылауы. 17. Толық жұ мысбастылық дегеніміз – бұ л: A) Барлық ең бекке қ абілетті халық тың жү з пайыз жұ мыспен қ амтылуы. B) Табиғ и жұ мыссыздық тың орын алмауы. C) Қ ұ рылымдық жұ мыссыздық тың орын алмауы. D) Фрикциондық жұ мыссыздық тың орын алмауы. E) Инфляция қ арқ ыны тө мен болғ ан жағ дайда ғ ана жұ мыспен қ амтылудың толық орындалуы. 18. Инженер К. Смирнов неғ ұ рлым кө пақ ылы жұ мысқ а орналасу ү шін «ПОК» фирмасынан кетті. Бұ л қ андай жұ мыссыздық ты білдіреді: A) Фрикциондық жә не қ ұ рылымдық. B) Циклдық. C) Фрикциондық. D) Қ ұ рылымдық. E) Фрикциондық жә не циклдық. 19. Жұ мыс кү ші – бұ л: А) Жұ мыспен қ амтылғ андар. В) Жұ мыспен қ амтылғ андар – жұ мыссыздар. С) Экономикалық белсенді тұ рғ ындар – жұ мыссыздар. D) Мемлекеттің барлық тұ рғ ындары. Е) Жұ мыспен қ амтылғ андар + жұ мыссыздар. 20. Инфляцияның қ арқ ынына қ арай мынадай тү рлері болады: А) Баланстанғ ан жә не балансталмағ ан. В) Сұ раныс инфляциясы жә не шығ ындар инфляциясы. С) Кү тілетін жә не кү тілмейтін. D) Баяу, секірмелі жә не ұ шқ ыр инфляция. Е) Экспортталғ ан жә не импортталғ ан. 21. Жұ мыссыздық тың пайда болу себебін жұ мыс кү шіне сұ раныстың жеткіліксіздігінен туындайды деп тү сіндірген кімдер? А) Монетаризм ө кілдері. В) Кейнстік бағ ытты жақ таушылар. С) Мальтузиандық тар. D) Классиктер. Е) Неоклассиктер. 22. ЖҰ Ө мен жұ мыссыздық арасында қ андай тә уелділік бар? А) Жұ мыссыздық ө седі, ЖҰ Ө азаяды. В) Жұ мыссыздық ө седі, ЖҰ Ө ө седі. С) Жұ мыссыздық ө седі, ЖҰ Ө ө згермейді. D) Жұ мыссыздық ө згермейді, ЖҰ Ө азаяды. Е) Олардың арасында ешқ андай тә уелділік жоқ. 23. Дефляция дегеніміз – бұ л: А) Ұ лттық валюта бағ амының тө мендеуі. В) Экономикада бағ аның жалпы дең гейінің тө мендеуі. С) Инфляция қ арқ ынының тө мендеуі. D) Ақ шаның сатып алушылық қ абілетінің тө мендеуі. Е) Экономикада бағ аның жалпы дең гейінің ө суі. 24. Егер, бағ а дең гейінің ө сімі жылына 200%-ғ а дейін болса, онда орын алатын инфляцияның тү рі қ андай? А) Айқ ын инфляция. В) Жасырын инфляция. С) Ұ шқ ыр инфляция. D) Созылмалы инфляция. Е) Секірмелі инфляция. 25. Жұ мыссыздар дең гейі жұ мыссыздар санының кімдердің санына проценттік қ атынасымен анық талады: A) Ең бекке қ абілетті тұ рғ ындардың. B) Жұ мыс кү ші қ ұ рамынан уақ ытша шығ ып кеткендердің. C) Жұ мыс істегілері келетіндердің. D) Ең бектен тыс табыс алатындардың. E) Ө здері қ ызмет ететін тұ рғ ындардың. 26. Уақ ытша ауырып, жұ мыс істей алмайтын адам: А) Жұ мыссыздыр қ атарына жатады. В) Жұ мыс кү ші қ ұ рамына есептелмейді. С) Жұ мыспен толық қ амтылмағ ан болып есептеледі. D) Жұ мыспен қ амтылғ андар қ атарына жатады. Е) Экономикалық белсенді халық тың қ атарына жатпайды. 27. Филлипс қ исығ ы нені сипаттайды? А) Инфляция мен жұ мыссыздық дең гейінің қ ысқ а мерзімдегі кері байланысын. В) Инфляция мен жұ мыссыздық дең гейінің ұ зақ мерзімдегі кері байланысын. С) Ақ ша ұ сынысы мен номиналды жалақ ы арасындағ ы кері байланысты. D) Инфляция мен жұ мыссыздық дең гейінің қ ысқ а мерзімдегі тура байланысын. Е) Ақ ша ұ сынысы мен номиналды жалақ ы арасындағ ы тура байланысты. 28. Стагфляция – бұ л экономикада болатын ауыр жағ дай, мұ ндай қ ұ былыс кезінде: A) Инфляция ө седі, ал жұ мыссыздық тө мендейді. B) Жұ мыссыздық ө седі, ал инфляция тө мендейді. C) Жұ мыссыздық та, инфляция да ө седі. D) Жұ мыссыздық та, инфляция да тө мендейді. E) Ө нім шығ ару кө лемі қ ысқ арады. 29. Елдегі бағ аның жалпы дең гейінің ө суін қ алай атайды? А) Стагфляция. В) Стагнация. С) Қ ұ лдырау. D) Инфляция. Е) Сеньораж. 30. Жиынтық сұ раныстың тапшылығ ы мынағ ан ә келеді: А) Фрикциондық жұ мыссыздық тың ө суіне. В) Циклдық жұ мыссыздық тың ө суіне. С) Қ ұ рылымдық жұ мыссыздық тың ө суіне. D) жұ мыссыздық тың ө суіне. Е) Технологиялық жұ мыссыздық тың ө суіне. 31. Жұ мыссыздық тың табиғ и дең гейі дегеніміз не? А) Толық жұ мысбастылық жағ дайындағ ы жұ мыссыздық дең гейі. В) Толық емес жұ мысбастылық жағ дайындағ ы жұ мыссыздық дең гейі. С) Қ ұ лдырау кезіндегі жұ мыссыздық дең гейі. D) Экономикада жұ мысқ а қ абілетсіз адамдар санының ө суі. Е) Экономикадағ ы жұ мысқ а қ абілетсіз адамдар санының ең тө менгі дең гейі. 32. Елдегі инфляция қ арқ ының кө рсеткіші – бұ л: А) Валюталардың сатып алушылық қ абілетінің паритеті. В) Атаулы айырбас бағ амы. С) Тұ тыну бағ аларының индексі. D) Сыртқ ы сауда индексі. Е) Алалау индексі. 33. Сұ раныс инфляциясы келесідей сипатталады: A) Шикізатқ а бағ алардың ө суімен. B) Пайыз мө лшерлемесінің ө суімен. C) Нақ ты ө ндіріс кө лемімен салыстырғ анда жиынтық сұ раныстың артық шылығ ымен. D) Инвестициялардың тө мендеуімен. E) Жиынтық ұ сыныстың қ ысқ аруымен. 34. Мына тұ жырымдамалардың қ айсысы дұ рыс берілген: А) Фрикциондық жұ мыссыздық табиғ и жә не ерікті жұ мыссыздық болып табылады. В) Фрикционды жұ мыссыздық қ ұ рылымдық қ а қ арағ анда қ ысқ а мерзімді емес. С) Фрикционды жұ мыссыздық технологиялық ө згерістерге байланысты. D) Фрикционды жұ мыссыздық қ а маусымдық кіреді. Е) Фрикционды жұ мыссыздық экономикалық цикл фазасына байланысты. 35. Қ айта мамандануды қ ажет ететін жұ мыссыздарды келесі тү рге жатқ ызады: A) Фрикциондық. B) Қ ұ рылымдық. C) Циклдық. D) Ерікті. E) Мауымдық. 36. Жұ мыссыздық тың пайда болу себебін халық санының ө суімен байланыстыратын қ андай теория? А) Неокейнстік теория. В) Неоклассикалық бағ ыт. С) Қ азіргі мальтузиандық бағ ыт. D) Ұ сыныс экономикасын жақ таушы теория. Е) Жаң а классикалық теория. 37. Инфляция мен жұ мыссыздық арасында қ андай ө зара байланыс бар: A) Жұ мыссыздық тө мендегенде, инфляция ө седі. B) Жұ мыссыздық ө скенде, инфляция да ө седі. C) Жұ мыссыздық ө скендеі, инфляция ө згермейді. D) Жұ мыссыздық тө мендегенде, инфляция тө мендейді. E) Жұ мыссыздық пен инфляцияның арасында ешқ андай ө зара байланыс жоқ. 38. Инфляцияны қ андай пайыздық мө лшерлеме есепке алады? A) Нақ ты мө лшерлеме. B) Номиналды мө лшерлеме. C) Сыйақ ы мө лшерлемесі. D) Коммерциялық банктің мө лшерлемесі. E) Қ айта қ аржыландыру мө лшерлемесі. 39. Оукен заң ына сә йкес, жұ мыссыздық тың нақ ты дең гейінің оның табиғ и дең гейінен 2 пайыздық жоғ арылауы, ЖҰ Ө -нің нақ ты кө лемінің ә леуетті кө лемінен қ аншағ а қ алуын кө рсетеді: A) 2%. B) 4%. C) 3%. D) 5%. E) 5% - дан анағ ұ рлым жоғ ары. 40. Жұ мыс істегісі келетін, бірақ жұ мыс таба алмай «тү ң ілгеннен» кейін жұ мыс орнын іздеуді тоқ татқ ан адамдар: А) Жұ мысшы кү шінің қ ұ рамында алдағ ы уақ ытта есептелмейді. В) Фрикциондық жұ мыссыздық шамасында есептелінеді. С) Кү тілген жұ мыссыздық шамасында есептелінеді. D) Ең бекақ ы туралы заң дарғ а сә йкес жә рдемақ ы алады. Е) Халық тың экономикалық белсенді қ атарына жатпайды. 41. Жұ мыссыздыр саны – бұ л: А) Қ азіргі кезде жұ мыс кү ші қ ұ рамындағ ы тұ лғ алар саны мен жұ мыспен қ амтылғ андар арасындағ ы айырмашылық. В) Жұ мыс кү ші ішіндегі жұ мыссыздар бө лігінің пайыздық дең гейі. С) Жұ мыс іздемейтін адамдар саны. D) Циклдық жә не қ ұ рылымдық жұ мыссыздық дең гейі. E) Елдегі тұ рғ ындар саны минус жұ мыспен қ амтылғ андар саны. 42. Толық жұ мысбастылық кезіндегі жұ мыссыздық дең гейі ненің жиынтығ ына тең: A) Циклдік жә не фрикциондық. B) Фрикциондық жә не қ ұ рылымдық. C) Циклдік жә не қ ұ рылымдық. D) Циклдік, фрикциондық жә не қ ұ рылымдық. E) Циклдік жә не табиғ и. 43. Адамдардың оқ у орнын бітіргеннен кейін немесе жұ мыс орнын ө згерткен кездегі жұ мыссыздық тү рі: A) Қ ұ рылымдық. B) Фикциондық. C) Циклдық. D) Жасырын. E) Барлық аталғ андар. 44. Ө ндіріс шығ ындарының ө суінен туындағ ан инфляцияғ а тө мендегі жағ дайлардың қ айсысы қ атысты емес: A) Жұ мыспен қ амтылудың жә не ө ндірістің ө суі. B) Ө німнің ә р данасының қ ұ нының ө суі. C) Жалақ ы мө лшерінің ө суі. D) Ұ сыныстың азаюы. E) Проценттік мө лшерлеменің ө суі. 45. Болжанбағ ан инфляциядан зардап шегетіндер: A) Бағ а дең гейі тө мен болғ ан жағ дайда қ арыз алғ андар. B) Номиналды табыстарының ө су қ арқ ыны бағ аның ө су қ арқ ынынан тө мен болғ андар. C) Ақ ша жинақ тағ андар. D) Тұ рақ ты номиналды табыс алушылар. E) Қ ұ нды қ ағ аз иелері. 46. Егер нақ ты ЖҰ Ө ә леуетті ЖҰ Ө -ге тең болса, онда: A) Циклдік жұ мыссыздық болмайды. B) Экономикада фрикционды жұ мыссыздық болмайды. C) Қ ұ рылымдық жұ мыссыздық болмайды. D) Циклдік жұ мыссыздық орын алады. E) Табиғ и жұ мыссыздық болмайды. 47. Тұ тыну бағ алық индексі 2000 жылы 120 %, ал 2002 жылы 150 % болды. Осы жылдар аралығ ындағ ы инфляция қ арқ ыны қ андай: A) 25 %. B) 125 %. C) 80 %. D) 20 %. E) 30 %. 48. Жұ мыссыздық тың табиғ и дең гейі – 6 %, нақ ты дең гейі – 18 %, циклдық жұ мыссыздық ты анық таң ыз: A) 12 %. B) -12 %. C) 24 %. D) 3 %. E) 1/3 %. 49. Сұ раныс ә серінен болғ ан инфляцияғ а қ атысы жоқ жағ дай қ айсы: A) Шикізат жә не қ уат кө здерінің бағ аларының ө суі. B) Жалпы сұ раныстың артық шылығ ы. C) Бағ алардың ө суі. D) Атаулы жалақ ының ө суі. E) Ақ ша массасының ө суі. 50. Кейнсшілдік тұ жырымдамағ а сә йкес жұ мыссыздық пен инфляция: A) Тікелей тә уелділікпен байланысты. B) Кері тә уелділікпен байланысты. C) Байланысты емес. D) Экономикалық жағ дайғ а байланысты тікелей немесе кері байланыста болуы мү мкін. E) Ұ зақ мерзімде екеуі де қ атар орын алады. 14-ТАҚ ЫРЫП Мемлекеттің қ аржы жә не ақ ша-несие жү йесі. Ә леуметтік саясат Мақ саты: экономикадағ ы қ аржы жү йесіне жә не оның қ ұ рылымына тоқ талып, ондағ ы мемлекеттік бюджет пен оның тапшылығ ын, мемлекеттік қ арыз мә селесін талқ ылау, салық тардың экономикалық мә нін ашу, ақ ша жү йесінің қ ұ рылымын жә не несие-банк қ атынастарын қ арастыру, сондай-ақ, мемлекеттің ә леуметтік саясатын да тоқ талу.
Талқ ылау сұ рақ тары: 14.1 Қ аржы жү йесі жә не мемлекеттік бюджет қ ұ рылымы. 14.2 Салық тардың экономикалық мә ні, қ ызметтері, элементтері. Лаффер қ исығ ы 14.3 Ақ ша жү йесінің элементтері жә не ақ ша агрегаттары 14.4 Несиенің мә ні мен формалары. Қ азақ стандағ ы банк жү йесі 14.5 Мемлекеттің ә леуметтік саясаты. Лоренц қ исығ ы
Негізгі ұ ғ ымдар: қ аржы, қ аржы жү йесі, мемлекеттік бюджет, мемлекеттік шығ ыстар, мемлекеттік кірістер, трансферттік тө лемдер, бюджет тапшылығ ы, мемлекеттік қ арыз, салық тар, салық мө лшерле-месі, Лаффер қ исығ ы, ақ ша жү йесі, ақ ша айналымы, ақ ша массасы, ақ ша агрегаттары, несие, банк, орталық банк, коммерциялық банктер, мемлекеттік ә леуметтік саясаты, Лоренц қ исығ ы, т.б.
14.1 Қ аржы жү йесі жә не мемлекеттік бюджет қ ұ рылымы Қ аржы – бұ л тұ тынушылардың алуан тү рлі қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыру ү шін ақ шалай табыстарды, жинақ тарды жә не қ орларды қ алыптастыру жә не пайдалану жолымен экономикада ө ндірілген жиынтық ө німнің қ ұ нын бө лу ү дерісінде туындайтын экономикалық қ атынастардың жиынтығ ы. Қ аржының сипатты жә не айрық ша белгілерін анық тау ү шін оның атқ аратын қ ызметтеріне кө ң іл бө лу қ ажет. Қ аржының атқ аратын қ ызметтері: 1. Бө лу қ ызметі – қ аржы қ ұ ралдарын қ алыптастыру негізінде жасалғ ан жиынтық ө німді экономиканың барлық субъектілері (ү й шаруашылығ ы, фирмалар, мемлекет) арасында тиімді орналастыру. 2. Бақ ылау қ ызметі – бө лу ү дерісін жалпы алғ анда сан жағ ынан бейнелеу, бұ л жерде қ аржы бө лу ү дерісінің қ аншалық ты тиімді жү ріп жатқ андығ ы, ақ ша қ орларының қ аншалық ты тиімді жұ мсалып жатқ андығ ы жө нінде ақ парат беріп отырады. Қ аржы жү йесі экономикалық организмнің қ ан айналымы жү йесін сипаттайды, экономиканың тұ тастай қ алыпты жұ мыс істеуі осы саланың жағ дайына тә уелді болып табылады. Қ аржы жү йесі – ұ дайы ө ндірістік ү деріске қ атысушы ә ртү рлі экономикалық субъектілермен жасалатын орталық тандырылғ ан жә не орталық тандырылмағ ан ақ ша қ орларының жиынтығ ын сипаттайтын кү рделі қ аржы қ атынастары. Қ аржы жү йесі қ андай да бір қ аржылық қ атынастарды сипаттайтын болғ андық тан, осы қ атынастардың субъектілері мен дең гейлері бө лініп шығ ады. Бұ лар біріншіден, орталық тандырылғ ан ақ ша қ орларын қ алыптастыратын мемлекеттік дең гей, екіншіден, орталық тандырылмағ ан ақ ша қ орларын жасайтын шаруашылық жү ргізуші субъектілердің дең гейі мен ү й шаруашылық тарының дең гейі болып табылады. Осындай дең гейлерде қ аржы ресурстарын қ алыптастырудың жә не пайдаланудың ә дістері мен тә сілдері ә ртү рлі болып табылады. Қ азақ стан Республикасының қ аржы жү йесі келесі ө зара байланысқ ан элементтерден қ ұ ралады: 1) жалпы мемлекеттік қ аржылар; 2) шаруашылық жү ргізуші субъектілердің қ аржылары; 3) ү й шаруашылық тарының (тұ рғ ындардың) қ аржылары. Бұ л жү йенің негізгі элементі ретінде жалпы мемлекеттік немесе орталық тандырылғ ан қ аржылар саналады. Мемлекеттік қ аржы ү шке бө лінеді: а) мемлекеттік бюджет; ә) мемлекеттік несие; б) арнайы бюджеттен тыс қ орлар. Мемлекеттік бюджет – қ аржы ресурстарының орталық танды-рылғ ан қ орын жасаумен байланысты қ аржы қ атынастарының жиынтығ ы. Мемлекеттік несие – бюджет тапшылығ ын жабуғ а арналғ ан қ аржылар, ол ішкі жә не сыртқ ы жинақ талғ ан қ арыздың сомасын кө рсетеді. Арнайы бюджеттен тыс қ орлар – қ оғ амдық қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыру ү шін мақ сатты қ аржыландырудың қ осымша нысаны. Қ аржы жү йесінің негізгі буыны болып орталық тандырылмағ ан қ аржылар табылады. Ө йткені, оларда мемлекеттің жә не субъектілер-дің қ аржы ресурстарының негізгі бө лігі шоғ ырландырылғ ан жә не қ оғ амдық игіліктер жасалады. Ал қ аржы жү йесінің шешуші буыны ретінде шаруашылық субъектілерінің қ аржылары табылады. Оларғ а қ аржылардың мынадай тү рлері кіреді: а) материалдық ө ндіріс саласында (нақ ты секторда) жұ мыс істейтін субъектілердің қ аржылары; ә) қ аржылық ұ йымдардың қ аржылары; б) қ ызмет кө рсету саласы мекемелерінің қ аржылары. Сондай-ақ, орталық тандырылмағ ан қ аржыларғ а ү й шаруашы-лық тарының қ аржылар жатады. Қ оғ амда жасалғ ан жиынтық ө німді бастапқ ы бө лу ү дерісінде ү й шаруашылық тарының, фирмалардың жә не мемлекеттің қ арамағ ына келіп тү сетін қ аржы ресурстары олардың мақ сатты жұ мсалуы бойынша қ олданылады. Мұ ндай қ аржылық ресурстар банктік жү йе жә не қ ор нарығ ы сияқ ты қ аржы нарық тары арқ ылы ә ріқ арай қ айта бө лу ү дерісіне келіп тү суі мү мкін, бұ л кезде осындай қ аржылардың қ озғ алысы нарық тық келісімдер негізінде жү зеге асырылады. Мемлекеттің қ аржы жү йесінен мемлекеттік бюджет жә не бюджет жү йесі бө лініп шығ ады. Мемлекеттік бюджет – кірістері мен шығ ыстары кө рсетілген мемлекеттің қ аржылық жоспары. Бюджеттің ерекше белгісі болып бюджеттік бағ дарламалардың заң дық негізде бекітілуі табылады. Мемлекеттік бюджет жү йесі – экономикалық қ атынастар мен заң дық нормаларғ а негізделген барлық бюджет тү рлерінің жиынты-ғ ы. Қ азақ стан Республикасы Бюджет кодексіне сә йкес, бюджет жү йесі – бұ л барлық бюджеттердің, Қ Р Ұ лттық қ орының, бюджеттік ү дерістер мен қ атынастардың жиынтығ ы. Қ азақ стан Республикасы бюджет жү йесінің қ ұ рамына бюджет-тердің келесідей дең гейлері кіреді: - республикалық бюджет; - жергілікті бюджеттер: облыстық бюджет, облысқ а бағ ынатын қ алалар бюджеті, республикалық маң ызы бар қ алалар бюджеті, астана бюджеті, аудандар бюджеті. Экономикада мемлекеттік бюджет жү йесі тө мендегідей негізгі қ ызметтерді атқ арады: 1) қ аржы ресурстарын мемлекет пен қ оғ ам қ ажеттіліктеріне жұ мылдыру; 2) ә леуметтік-экономикалық мә селелерді реттеу; 3) қ аржы ресурстарын қ айта бө лу (аймақ тық, салааралық, ведомствоаралық, ә леуметтік); 4) кә сіпкерлік қ ызметті қ олдау жә не ынталандыру; 5) инвестициялық жобаларды жү зеге асыру; 6) ә леуметтік қ орғ ау; 7) мемлекеттік қ аржының кірістері мен шығ ыстарына бақ ылау жасау. Мемлекеттік бюджет жү йесі бірнеше принциптерге негізделеді: 1) бірлік принципі – Қ Р-сы территориясында бірың ғ ай бюджет заң дылығ ын, дербес бюджет сыныптамасын қ олдану; 2) толық тылық принципі – бюджеттер мен Ұ лттық қ орғ а келіп тү сетін барлық тү сімдер мен шығ ыстардың заң дық тә ртіпте кө рініс табуы; 3) шынайылық принципі – бюджет параметрлерінің экономика-ның ағ ымдық жағ дайының кө рсеткіштеріне, Қ азақ стан Республика-сының жә не аймақ тардың ә леуметтік-экономикалық дамуының параметрлері мен бағ ыттарына сә йкес келуі; 4) ашық тылық принципі – бюджет заң дылығ ы аясындағ ы нормативтік-қ ұ қ ық тық актілерді міндетті тү рде жариялау; 5) дә йектілік принципі – бюджеттік қ атынастар аясында алдын-ала қ абылданғ ан шешімдерді мемлекеттік басқ ару органдарының қ адағ алауы; 6) нә тижелілік принципі – бюджеттік бағ дарламаларда кө рсетіл-ген белгілі бір нә тижелерге жетудің қ ажеттілігіне байланысты бюд-жеттерді ә зірлеу жә не орындау; 7) тиімділік принципі – бюджет қ ұ ралдарын аз кө лемде қ олдана отырып ең жақ сы нә тижеге жетудің қ ажеттілігіне байланысты бюджетті нақ ты іске асыру; 8) жауапкершілік принципі – бюджет заң дылығ ын бұ зғ аны ү шін бюджет ү дерісіне қ атысушыларды жауапкершілікке тарту; 9) бюджеттердің дербестілігі принципі - ә ртү рлі дең гейдегі бюджеттер арасындағ ы тү сімдердің тұ рақ ты тү рде бө лінуін қ амтамасыз ету. Мемлекеттік бюджеттің табыстары мен шығ ындарының қ ұ ры-лымы тө мендегідей бюджет сыныптамасымен анық талады: 1. Бюджет табыстары: - салық тық тү сімдер; - салық тық емес тү сімдер; - негізгі капиталды сатудан тү скен тү сімдер; - трансферттердің келіп тү суі. 2. Бюджет шығ ындары. 3. Операциялық сальдо. 4. Таза бюджеттік несиелеу: - бюджеттік несиелер; - бюджеттік несиелерді жабу. 5. Қ аржылық активтер операциясы бойынша сальдо: - қ аржылық активтерді иелену; - мемлекеттің қ аржылық активтерін сатудан тү скен тү сімдер. 6. Мемлекеттік бюджет тапшылығ ы (артық шылығ ы). 7. Бюджет тапшылығ ын қ аржыландыру (артық шылық ты қ олдану): - қ арыздардың келіп тү суі; - қ арыздарды жабу; - бюджет қ ұ ралдары қ алдық тарының қ озғ алысы. Мемлекеттік бюджет шығ ындарын бө лек алып қ арайтын болсақ, оларғ а мыналар кіреді:
|