Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Шартты бағыныңқылы сабақтас






Бағ ының қ ы сың ары басың қ ы сың ардағ ы ой мен іс-ә рекеттің жү зеге асу шартын білдіретін сабақ тастың тү рін шартты бағ ының қ ы сабақ тас дейміз. Жасалу жолы:

Бағ ының қ ылы баяндауыш Тұ лғ алық белгісі Сұ рауы Сызбасы
Шартты рай -са, -се қ айтсе? не етсе? /………./тың даса, /………./
Кө семше -ма+ й, -ме+ й, -ма+ й +ынша, -ме+ й +інше + жіктік жалғ ау ІІІ жағ ы арқ ылы қ айтпей? не етпей? қ айтпейінше? не етпейінше? /………./ таппай, /………./ /………./ү йренбейінше, /………./
Есімше -ғ ан +да -ген +де + жіктік жалғ ау ІІІ жағ ы арқ ылы қ айткенде? не еткенде? /………./ болмағ анда, /………./  

Қ арсылық ты бағ ының қ ы сабақ тастың қ ұ рамындағ ы бағ ының қ ы сың ары мен басың қ ы сың ары бір- біріне қ арсы мағ ынада айтылады.

Бағ ының қ ының баяндауышы Тұ лғ алық белгісі Сұ рауы Сызбасы
1.Шартты рай -са да, -се де Қ айтсе де? /............ / шаршаса да, /........ /
2. Кө семше -ғ ан+мен, -ген+мен, -ғ ан+ша, -ген+ше, -ғ ан+ы болмаса, -ген+і -ғ ан+ына қ арамастан - -ген+іне қ арамай Қ айткенмен? қ айткенше? қ айткені болмаса? қ айткеніне қ арамастан? /............... / естігенмен, /.......... / /........../ ұ рысқ анша, /........../ /........../ шаршағ аны болмаса, /.......... / /........../ шаршағ анына қ арамастан, /........ /
3. Есімше -а, -е, -й тұ ра Қ айте тұ ра? /.......... /кө ре тұ ра, /.......... /

 

 

Себеп бағ ының қ ы сабақ тастың қ ұ рамындағ ы бағ ының қ ы сың ары басың қ ыдағ ы қ имылдың себебін білдіреді.

Бағ ының қ ының баяндауышы Тұ лғ алық белгісі сұ рағ ы Сызбасы
1.Есімше -ғ ан+дық тан, ген+діктен неліктен? неге? /..../ келгендіктен, /.../
2.Есімше -ғ ан соң, -ген соң не себепті? /..../ ә келген соң, /.../
3.Кө семше -ма+й, -ме+й неге? не себепті? /.../ қ аражаты болмай, /.../
4.Ашық рай ашық рай + деп не деп? /.../қ алды деп, /.../

Жасалу жолы:

Мезгіл бағ ының қ ы сабақ тастың бағ ының қ ы сың ары басың қ ыда айтылғ ан ойдың мезгілін білдіреді.

Жасалу жолы

1. -ғ анша, -генше; Тоқ та дегенше, Бә тес жылжып ала жө нелді. Бә тес қ ашан

жылжып ала жө нелді?

2.-ғ анда, -генде, Жү ргіншілер аршалы тастақ белге шық қ анда, кең қ онысқ а

созылып жатқ ан ауылды кө рді. Ауылды қ ашан кө рді?

3.-ғ ан, -ген + соң, кейін, сайын, бері, шейін; Қ айық қ а кө кжал толқ ын соқ қ ан

сайын, Мальфа бір жоғ ары, бір тө мен тең селеді. Мальфа қ ай уақ ытта тең селеді?

4. -ғ ан, -ген + кезед, уақ ытта, шақ та; Ү йіне барғ ан кезде, ол ү йінде жоқ болып

шық ты. Ол қ ашан жоқ болып шық ты?

5.-ғ алы, -гелі; Бұ лар жеке ү й болғ алы, қ онақ шақ ырып, жеке кө зге тү се қ ойғ ан жоқ

еді. Бұ лар қ ашан қ онақ шақ ырып, жеке кө зге тү се қ ойғ ан жок еді?

6.-са, -се; Ү йдегілер тысқ а шық са, таң аппақ болып атқ ан екен. Таң қ ашан аппақ болып атқ ан екен?

7.-ысымен, -ісімен; Дә рмен сол сапарынан оралысымен, жас педагог деп Анардың назарын осы жайғ а аударып еді. Анардың назарын қ ашан осы жайғ а аударды?

Сын-қ имыл бағ ының қ ы сабақ тастың бағ ының қ ысы басың қ ы сың арда айтылғ ан қ имылдың орындалу тә сілін, амалын білдіретін сабақ тастың тү рін сын- қ имыл сабақ тас дейміз.

Сын-қ имыл сабақ тастың баяндауыштарының жасалу жолы:

-ып, -iп, -п, -а, -е, -й кө семшенің жұ рнағ ы арқ ылы жасалады; қ айтіп? қ алай? деген

сұ рақ тарына жауап береді; /........../ қ осылып, /........../. /........../ жарыспай, /........../

-ғ ан+дай, -ген+дейболып

-ғ ан, -кен кү йі қ алпында

-ма+с+тан, -ме+с+тен, -па+с+тан, -бе+с+тен деген есімшенің жұ рнақ тары арқ ылы

жасалады да қ алай? деген сұ рақ қ а жауап береді. /........../ танығ андай болып,

/.......... /. /........../ ұ стағ ан кү йі, /........../. /........../ талмастан, /........../.

Мақ сат бағ ының қ ы сабақ тастың бағ ының қ ы сың ары басың қ ыда айтылғ ан қ имылдың мақ сатын білдіретін сабақ тастың тү рін мақ сат бағ ының қ ы сабақ тас дейміз.

Мақ сат бағ ының қ ы сабақ тастың баяндауыштарының жасалу жолы:

1. -у ү шін, -ме+с ү шін; Қ ар қ алың тү скендіктен, мал қ ораларына пішен тасу ү шін, жеткізу сияқ ты жұ мыстардың ауыр салмағ ы тракторларғ а тү седі.

2. -мақ болып, -мек болып; Іргештің осы жаман ә детін қ ойғ ызбақ болып, балалар оғ ан істемегенді істеуші едідеп кө мекші етістігіне аяқ талғ ан тіркестен жасалады да не ү шін? не мақ сатпен?

3. не деп? неге? деген сұ рақ тарғ а жауап береді. Солармен қ абаттаспайын деп, тұ рып қ алдым.

 



Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.007 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал