Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Жүсіп Баласағұн
|
|
(1050(16)-?)
Туғ ан жері: Жетісу жеріндегі Баласағ ұ н қ аласы.
Қ ызметі: ойшыл, ғ алым, білімпаз, ақ ын.
Махмұ т Қ ашқ ари
Туғ ан жері: Ыстық кө л маң айындағ ы Барысхан қ аласы.Қ ашқ арда ө мір сү рген.
Қ ызметі: тү ркі тілдерінің тұ ң ғ ыш сө здігін қ ұ растырушы, энциклопедист-ғ алым, атақ ты Диуанилұ ғ ат ат-тү рік ең бегінің авторы.
Ожа Ахмет Яссауи
Туғ ан жері: қ азіргі Оң тү стік Қ азақ стан облысы Сайрам ауданы.Яссыда ө мір сү рген.
Қ ызметі: ұ лы ақ ын, пә лсапашы, ойшыл, ұ стаз, тү ркі жұ ртына имандылық нұ рын шашқ ан діни ағ артушы, сопылардың пірі.
Ахмет Иү гнеки(Ә діб Ахмет Махмудұ лы)
Туғ ан жері: Яссы маң ындағ ы Иү гнек деген қ ыстақ.
Араб, парсы тілдерін мең герген.Хибатул-хақ айқ дастаны 1985ж. қ азақ тіліне аударылып, жарық кө рді.
Рабғ узи(ХІVғ.) «Қ исасул-ә нбия» кітабы 1370ж. Тү ркі тілінде жазылғ ан.
МҰ ХАММЕД ХАЙДАР ДУЛАТИ
(1499-1551)
Қ ызметі: ә йгілі тарихшы, ә дебиетші, Моғ олстан мен оғ ан іргеліс елдердің тарихы жө нінде аса қ ұ нды деректер беретін «Тарихи Рашиди» кітабы мен «Жаханнама» дастанының авторы, Жетісу жеріндегі ежелгі Дулат тайпасы ә мірлерінің ұ рпағ ы.
АЗАҚ ТЫҢ ШЕШЕНДІК Ө НЕРІ
§ Б.Адамбаевтың зерттеуінде қ азақ тың шешендік ө нері 5 кезең ге бө лінеді:
| Кезең дер | уақ ыты | би-шешендер |
| 1-кезең | XI-XIIIғ.ғ. | Майқ ы би, Аяз би |
| 2-кезең | XIV-XVIғ.ғ. | Асан қ айғ ы, Жиренше шешен |
| 3-кезең | XVIIIғ | Тө ле би, Қ азыбек би, Ә йтеке би |
| 4-кезең | XVIII-XIXғ.ғ. | Хан-сұ лтандарғ а қ арсы шық қ андар: Байдалы би, Тіленші би, Тарақ ты тұ яқ, Шалқ ар шешен |
| 5-кезең | XVIII-XIXғ.ғ. | Бек-болыстарғ а қ арсы шық қ андар: Сырым Датұ лы, Досбол шешен.т.б. |
АЗАҚ ТЫҢ АТАҚ ТЫ Ү Ш БИІ
Тө ле би Ә лібекұ лы (1663-1756) қ азіргі Жамбыл облысы, Шу ауданы, Жайсаң жайлауында дү ниеге келген.Ол – қ азақ тың Тә уке, Болат, Ә білмә мбет, Жолбарыс, Абылай хандары тұ сында мемлекет басқ ару ісіне араласқ ан аса ірі мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, ойшыл дана, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Ұ лы жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Ұ лы жү здің Дулат тайпасының Жаныс руы.
Қ азыбек би Келдібекұ лы (1667-1763) Сырдария ө ң ірінде туғ ан. Ол – қ азақ тың мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Орта жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Орта жү здің Арғ ын тайпасының Қ аракесек руы.
Ә йтеке би (Айтық) Байбекұ лы (1689-1766) Ө збекстан, Қ азбибі тауы, Қ ызылша мекенінде туылғ ан. Ол – қ азақ тың Тә уке, Болат, Сә меке, Ә білмә мбет, Абылай хандары тұ сында мемлекет басқ ару ісіне араласқ ан мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері, Ә з Тә уке хан қ ұ рғ ан «Билер кең есінің» мү шесі, атақ ты шешен, Кіші жү здің тө бе биі, «Жеті жарғ ы» заң дар кодексін шығ арушылардың бірі. Шық қ ан тегі – Кіші жү здің Ә лімұ лы руы.
Ш АҒ АРТУШЫ
Шоқ ан Ә лиханов
(1835-1865)
Туғ ан жері: қ азіргі Қ останай облысы, Қ ұ смұ рын бекеті.
Қ ызметі: тарихшы, этнограф, географ, саяхатшы, ағ артушы-демократ, ә дебиетші, заң гер.Қ азақ тан шық қ ан тұ ң ғ ыш ғ алым.