Тамақтандырумен байланысты қиындықтар туындаған жағдайда науқасқа қажетті көмекті жоспарлау

1. Тамақ тандыру кезіндегі (оның ішінде жасанды да) науқ астың алғ ашқ ы реакциясын бағ алау.

2. Науқ асқ а тү сіндіру, кө ндіру арқ ылы психологиялық кө мек кө рсету

3. Науқ асқ а ө з сезімдерін жең уге кө мектесу, тамақ тандыру жайлы ө зінің сезімдерін, эмоциясын айтуғ а мү мкіндік беру.

4. Науқ асты тамақ тандыруғ а ақ параттық келісімнің барлығ ын тексеру.

5. Тамақ тандыруды ұ йымдастыру, барлық керектіні дайындау.

6. Тамақ ты қ абылдау кезінде кө мек кө рсету.

7. Тамақ тандыру кезінде ың ғ айлы жә не қ ауіпсіз жағ дайларды қ алыптастыру.

8. Қ ажет жағ дайда науқ асты жә не оның туыстарын ү йрету, тамақ тану ережелері туралы, тамақ тандыру жайлы ақ парат беру.

9. Тамақ тандыруғ а науқ астың реакциясын бағ алау.

10. Тамақ тандырудан кейін науқ асты бақ ылау.

Тамақ ты қ абылдау кезіндегі кө мек

1. Науқ астан тамақ ты қ андай реттілікпен қ абылдағ ысы келетіндігін сұ рау.

2. Қ олдың ішкі жағ ына бірнеше тамшы тамызу арқ ылы ыстық сусындардың температурасын тексеру.

3. Сусындарды тү тікше арқ ылы ішкен дұ рыс.

4. Сұ йық ты ауыз қ уысында қ атты тамақ жоқ кезде ішу керек.

Науқ астарды кү ту кезінде жә не оның жанұ ясының мү шелерімен қ арым-қ атынас жасау кезінде коммуникативті дағ дылары бойынша білімдерін қ олдану

Мейірбике науқ аспен ғ ана емес, оның туғ ан-туысқ андарымен қ арым-қ атынасқ а кіреді. Мейірбикенің науқ астың туыстарымен ә ң гімесі ө з міндеттік бабы шең берінен шық пауы керек. Орта буын медицина қ ызметкерлері науқ астың туғ ан-туысқ андарымен қ атынасы кезде айқ ындалғ ан ә дептілікті талап етеді. Емделушінің туыстары бірнеше сағ ат бойы медицина қ ызметкерлерімен ә ң гіме жү ргізу ү шін кү тпеу керек. Туысқ андардың пікірлері науқ асқ а ә сер етеді, жағ ымсыз қ атынас пен сенімсіздік тудыртады жә не психикалық жү йкесі мен соматикалық қ алпына жағ ымсыз ә сер етуін медқ ызметкерлер есепке алу керек. Медқ ызметкерлер науқ астың жазылмас дерт-ауруын немесе нашарлық жағ дайын жасырмай, тү сінікті тү рде оның туысқ андарына хабарлауы керек. Бірақ, олардың арасында ауру адамдар болуы мү мкін, сондық тан олармен ә ң гімелескенде ү лкен сақ тық тық пен ә дептілікті білдіру керек. Науқ астың (ә йел адамғ а қ атысты болса), жақ ын туғ ан-туысқ андарына, ә сіресе қ ызметтестеріне кейбір операцияларды жү ргізу туралы хабарлауы керек. Келушілермен сө йлесер алдында, дә рігермен ақ ылдасып алу керек, ал кейбір жағ дайларда науқ астың ө зінен нені хабарлауын, не хабарламауын сұ рау керек. Ә сіресе, телефон арқ ылы хабарды сақ тық пен беру керек. Байсалды, ә сіресе қ айғ ылы хабарларды мү лдем айтпай-ақ, ауруханағ а келуін жә не дә рігермен дербес сө йлесуі жө н болады. Телефон арқ ылы сө йлескенде, медбике ө зінің аты-жө нін, мамандығ ын, бө лімін айту керек. Кейде науқ астың туысқ андары бө лімде жоқ емдік препараттарын алу ү шін ө з кө мектерін кө рсетеді. Мұ ндай ұ сыныстарды сыпайы, бірақ анық тү рде қ айыру керек.

ЕСТЕРІҢ ІЗДЕ БОЛСЫН! Ө з кә сіби біліктілігін арттыруғ а, білімін терең детуге, жаң а дағ дыларды игеруге ұ мтылысы -медбикенің міндетті қ асиеті болу керек. Медицина қ ызметкерінің парызы - ө зінің кә сіби міндеттерін білікті жә не жауапты тү рінде атқ арылуын Конституцияда, денсаулық сақ тау туралы заң намаларда, ведомстволық нұ сқ ауларда, ережелерде қ арастырады. Медқ ызметкердің жауапкершілігі қ ызметінің ерекшелігінде негізделген: медицина қ ызметкері мен науқ астың екі жақ тық сенімінде. Медицина қ ызметкерінің адамгершілігі, ә лде біліктілігі тө мен жә не ішкі сезімінің кү йзелісі, сасқ алақ тауы ауруғ а қ олайсыз нә тиже туғ ызады.

Дә рігердің негізгі қ ызметі – ол отбасымен жұ мыс. Отбасыдағ ы татулық – оның мү шелерінің жанының саулығ ының жә не қ оғ амның тұ рақ тылығ ының кепілі. Бірақ дә рігер іс жү зінде кө птеген психоә леуметтік дағ дарыстармен кездеседі.

Дә рігер науқ астың тә нін ғ ана емес, оның жанын да емдейді. Оның қ олындағ ы ең қ уатты қ ару – ол отбасының қ олдауы.

Жақ сы дә рігер отбасыдағ ы қ арама-қ айшылық тарды кө ріп қ ана қ оймай, оның шешілу жолдарын табуғ а кө мектесе де алады.

Сау отбасының сипаттамасы:

• Қ арым-қ атынас жасауы жә не сезімдерін еркін кө рсетуі;

• Отбасы мү шелерінің бас еркіндігі жә не ерлі-зайыптылар арасында рольдердің бө лінуі;

• Отбасының мү мкіндігіне қ арай жеке бастың тұ тынуын сә йкестендіру;

• Отбасы мү шелерінің ө зін-ө зі сыйлау сезімінің артуына ық пал ететін ө зара мадақ таулар;

• Іштен жә не сырттан қ олдау кө рсету; бұ л жердегі басты роль дә рігерге тиесілі.

• Бірлесіп дем алу жә не жұ мыс істеу – бұ л отбасы саулығ ының негізгі кө рсеткіші.

• Отбасы психотерапиясын жасау ү шін некенің маң ызы зор;

• Отбасының ә р мү шесінің ө суі жә не тұ лғ ағ а айналуы;

• Діни қ ұ ндылық тары: бірігіп қ ұ лшылық ететін отбасы, ол берік отбасы.

Дә рігерге кү йзеліске ұ шырағ ан отбасылармен (отбасының бір мү шесімен болғ ан бақ ытсыздық жағ дай немесе ауру, жақ ын адамның ө лімі, айрылысу, жұ мыссыздық, қ аржылық жетіспеушілік, т.с.с) жиі кездесуге тура келеді.

Кө п жағ дайда отбасының бір мү шесінің қ атты ауруы сырт кө зге тату болып кө рінетін отбасында да қ арама-қ айшылық ты тудырады. Мысалы, баладан айырылу ерлі-зайыптылардың бір-бірінен алшақ тауына, содан кейін ажырасуына ә келеді.

Кейде науқ астың ө зіне қ арағ анда оның жақ ындарының қ атты зардап шегуі де болады. Бұ л кө бінесе балалармен болады. Олар нашар оқ иды жә не ө здерін жаман ұ стайды.

Сондық тан дә рігер тек науқ асқ а ғ ана қ арамайды, оның кө мегі бү кіл отбасы мү шелеріне де керек.

Жалпы ұ сыныстар:

• Отбасының ө зің іздің жағ ың ызғ а тартың ыз, керек болса отбасылық кең есті жинаң ыз;

• Отбасымен ү немі қ арым-қ атынас жасаң ыз. Жақ ындардың науқ асқ а қ арым-қ атынасы ө згеруі мү мкін – отбасында ашушаң дық пен ренжудің пайда болуына жол бермең із;

• Отбасына науқ астың стационарда емделуінің ұ зақ тығ ы жайлы мә лімет берің із;

• Кү шті отбасылық жанжалдар бола қ алғ ан жағ дайда психологқ а жү гінің із.

Дә рігерді секем алдыруы керек:

• Ү йлесімсіз отбасылық қ арым-қ атынастар мен жыныстық қ атынастың бұ зылуы;

• Отбасының бір немесе бірнеше мү шелерінің дә рігерге жиі қ аралуы («қ алың ауру тарихы»);

• Баланың жағ дайының ө згеруі;

• Ауыр науқ ас;

• Босану алдындағ ы жә не босанғ аннан кейінгі қ ате кү тім;

• Алкоголмен немесе есірткімен ә уестену;

• Ә йелге немесе балағ а дене немесе жыныстық жә бір кө рсету белгілері;

• Психикалық ауытқ улар;

• Жиі аурулар;

• Мазасыздық.

Отбасындағ ы ө згерістерді білу ү шін:

• Отбасындағ ы ө зара ара-қ атынастарды бақ ылаң ыз;

• Мү мкіндігіне қ арай бү кіл отбасыны консультацияғ а шақ ырың ыз;

• Тосыннан келу (мысалы, қ ан анализінің қ орытындысын айту) отбасы жайлы кө птеген қ ұ нды мә ліметтер береді.

Отбасылық психотерапияның басты шарты отбасыдағ ы келең сіздіктің пайда болуының себебін анық тау болып табылады. Мына ұ сынылғ ан қ арапайым схема дә рігерге кө мектеседі. Ол бес кезең нен тұ рады: фон, кө зқ арас, мазасыздық, шешілуі, кү йзеліске ортақ тасу.

Фон

Келең сіздікке ә келген жағ дайларды анық тайды.

• Сіздің ө мірің ізде не болды?

• Сіз ауырғ аннан бері не ө згеріді?

• Отбасының болып жатқ анғ а қ атынасы қ андай?

Кө зқ арас

Сұ растырылғ аннан оның отбасына, жақ ындарына жә не басқ аларына деген кө зқ арасын анық тайды.

• Сіз ө з отбасың ызғ а қ алай қ арайсыз?

• Ө з ө мірің іздегі ө згерістерге қ алай қ арайсыз?

• Ә йелің ізге (ерің ізге, қ ызың ызғ а жә не т.б.) қ алай қ арайсыз?

• Жұ мысың ызғ а (оқ уың ызғ а) қ алай қ арайсыз?

• Сіз бақ ыттысыз ба?

Мазасыздық

Болып жатқ анның сұ ралушыны қ аншалық ты мазасыздандыратынын анық тайды.

• Болғ ан жағ дайда сізді не кө бірек мазалайды?

• Сізді ү йде, жұ мыста не мазалайды?

• Осы келең сіздіктер сізге қ алай ә сер етеді?

Шешілуі

• Сіз қ иындық тарды қ алайша жең есіз?

• Сізге кім кө мектеседі?

• Отбасың ыз сізге кө мектеседі ме?

Кү йзеліске ортақ тасу

Консультация алушығ а тү сіністік пен кү йзелісіне ортақ тасып кө ң іл білдіреді.

Дә рігер консультация барысында науқ аспен бірге дағ дарыстан шығ у жолдарын қ арастырады. Бұ л жағ дайда Fabb жә не Fleming науқ астың ө зін-ө зі ұ стауын ө згертуге арналғ ан психотерапия жү ргізуді ұ сынды. Олардың моделі негізгі бес кезең нен тұ рады:

• Қ анағ аттанбаушылық

- Консультация алушы ө з ө міріне қ анағ аттанбайды;

• Альтернатива

- Бұ лайша ө мір сү руіне альтернатива табады;

§ Эмоционалдық кү йлеу

- Ө мірін ө згерту ү шін эмоционалдық қ орек керек;

§ Қ айтым

- Науқ ас жаң а модельдің нә тижелі болатынына кө з жеткізуі жә не оны тә жірибеде орындауы керек;

§ Қ олдау

- Жаң а модель тек дә рігер мен отбасының қ олдауымен ғ ана орнығ ады.

Ө зін ұ стау психотерапиясы барлық кезең дерді ретімен орындағ анда ғ ана жақ сы нә тижеге жеткізеді. 4 жә не 5 кезең дерге мә н бермеу жаң а модельдің дұ рыс орындалмауына ә келеді.

Жұ байлар арасындағ ы қ атынастардың ү йлесімсіздігінің себебін анық тау отбасыны кө птеген келең сіздіктер мен жанжалдардан сақ тайды.

Жұ байлар арасындағ ы қ атынастардың ү йлесімсіздігінің себептері:

§ Эгоизм;

§ Себепсіз кү ту;

§ Кедейшілік, сараң дық;

§ Ө зара тү сінспеушілік;

§ Эмоционалдық ауытқ улар;

§ Есірткі мен алкоголге салыну;

§ Қ ызғ аныш, ә сіресе ер адамның;

§ Кемшіліктерді тіміскілеу;

§ Бірін бірі пайдалану;

§ Амбициялық;

§ Ересеймеу;

§ Қ арым-қ атынас тапшылығ ы.

Жұ байларғ а кең ес:

Жұ байлар қ арым-қ атынасы сә ттілігінің кепілі – махаббат пен жауапкершілік.

§ Ө з-ө зің ізді танып-білің із. Ө зің ізді қ аншалық ты жақ сы білсең із, жұ байың ызды да соншалық ты жақ сы білесіз.

§ Қ ызығ ушылық тарың ыз бен мақ саттарың ыз ортақ болсын. Тым тә уелсіз болмаң ыз. Ортақ достар, қ ызығ ушылық тар жә не ә уестіктер біріктіреді. Бір бірің ізге деген кө ң ілдерің ізді жиі білдірің іздер.

§ Тойдан кейін де бір-бірің ізді кү тің із. Некеден кейін де жұ байлардың бірін-бірі қ алауы ө те тамаша. Романтикалық кештер, кү тпеген сыйлық тар, билер ө мірді ә рлендіре тү седі.

§ Сү йің із, сү йің із, сү йің із. Жыныстық ү йлесімдікке жетуге жылдар қ ажет. Қ олың ыз жететін ә дебиеттер мен бейнефильмдерді пайдаланың ыз. Ө зің ізді (бет-ә лпетің ізді) кү тің із.

§ Қ атынастарың ызды қ ұ рметтең іздер. Бір-бірің ізбен жарыспаң ыздар. Жұ байың ыз жайлы қ ұ рметпен сө йлең із, оны тө мендетпең із.

§ Ата-ана болуғ а дайындалың ыздар. Отбасыларың ызды жоспарлаң ыздар. Баланың тууы жә не тә рбиесі жайлы кө п білуге тырысың ыз. Сақ тану жолдарын ү йренің із. Бақ ытты ата-аналар – ең жақ сы тә рбиешілер.

§ Кө мек сұ раудан қ ысылмаң ыз. Дә рігерден қ олдау іздең із. Ауыр, жағ дайсыз кө ң іл-кү й неке ү шін ө лім қ аупін тудырады.

§ Жұ байың ызғ а сізге қ алай қ арағ анын қ алайсыз солай қ араң ыз. Бір-бірің ізге сезімтал болың ыз. Осығ ан негізделген кез-келген отау ұ зақ жә не бақ ытты болады.

Жұ байлық қ ағ идалар:

§ Алдамау

§ Адал болу

§ Сү ю

§ Қ алаулы болу

§ Ү немі кө ң іл бө лу

§ Жақ сы қ атынаста болу

§ Кешірімді болу

§ Оның жалғ ызы болу

§ Кең пейіл болу

§ Қ амқ ор болу

Жұ байлардан келесі тапсырманы орындауды сұ раң ыз. Содан кейін нә тижелерін салыстырың ыз.

§ Ата-аналарың ыздың жақ сы жә не жаман қ асиеттерін атаң ыздар;

§ Бір-бірің іздің жақ сы жә не жаман қ асиеттерің ізді атаң ыздар;

§ Жұ байың ызда нені ө згерткің із келеді?

§ Жұ байың ыздан нені кү тесіз?

Осы сұ рақ тарды аптасына бір рет талдап отырың ыздар.

Дә рігерге отбасымен тым жақ ындасуғ а, «қ ұ тқ арушысы» жә не «қ ұ дайы» болуғ а болмайды. Дә рігер ө з кө зқ арастарын насихаттай бермей жә не отбасының тә уелсіздігін сақ тай отыра, оның ө з алдына қ ойғ ан мақ саттарына ғ ана жетуіне кө мектесуі керек.

Дә рігер жұ мысының басты қ ауіптері

§ Оның отбасы ө міріндегі ө згерістерге жауапкершілігі;

§ Отбасының кө мегін керек етпеу;

§ Қ амқ оршының ролі.

Басқ а да қ ауіптер:

§ Сырттай кең естер;

§ Дә рігерлік қ ұ пияның отбасында ашылуы;

§ Отбасылық келіспеушілікте қ айсыбірінің жағ ын қ абылдау;

§ Отбасыдағ ы шең берлік қ олданысты тани алмауы;

§ Ө з тә жірибесін асыра бағ алауы.

Қ ателіктердің алдын алу ү шін:

§ Ө зің ізге науқ астың жұ мысының бір бө лігін салуғ а жол бермең із;

§ Ә ріптестерің ізбен ақ ылдасың ыз;

§ Орындалмайтынды уә де етпең із;

§ Отбасыны біріктірің із;

§ Айыптыны іздеуге жол бермең із;

§ Дереу нә тижеге қ ол жеткізуге ұ мтылмаң ыз;

§ Дә рігерлік қ ұ пияны сақ таң ыз;

§ Ө з ұ станымдарың ызды алғ а тартпаң ыз.