Тұнбаның тазалығы, тұнбаны сүзу және жуу.

Тұ нбаны адсорбцияланғ ан қ оспалардан тазалау ү шін оны жақ сылап жуу керек. Бірақ бұ л жолмен изоморфты тү скен қ оспалардан арылуғ а болмайды. Сондық тан мұ ндай қ оспаларды жою ү шін қ айта тұ ндыру тә сілін пайдаланғ ан жө н. Бұ л ә дісте алынғ ан тұ нбаны сү зіп жуғ аннан кейін оны сә йкес еріткіште (мысалы, қ ышқ ылда) ерітіп, сұ йылтып, тұ нбаны қ айтадан тү сіреді. Тұ нбаны жуып еріткенде ерітіндіге тек тұ нбамен қ осарлана тү скен қ оспалар ғ ана ауысады, сондық тан олардың концентрациясы бұ л ерітіндіде алғ ашқ ы ерітіндіге қ арағ анда анағ ұ рлым (жиі жү з, мың еседей) аз болады.

Қ оспалардың тұ нбамен адсорбциялану қ абілеттігі олардың концентрациясы азайғ ан сайын кемитінін еске алсақ, екінші рет тү сірілген тұ нбамен қ осарланатү скен қ оспалардың мө лшері кү рт азаяды. Бұ л ә діс анық тайтын компонентті тұ ндырғ анда ерітіндіде алынғ ан тұ нбамен қ осарланатү сетін бө где компоненттің концентрациясы кө п болғ ан жағ дайда жиі пайдаланылады. Бұ л ә діс ә сіресе ескіртуге болмайтын кө лемді, қ оспаларды жақ сы адсорбциялайтын аморфты тұ нбалар алғ анда тиімді пайдаланылады. Бұ л жағ дайларда екінші рет тұ ндыру тұ нбаның ластануын азайтып, анық таудың дә лдігін артырады. Бұ л ә дісті тұ нбаны ерітуге лайық ты еріткіш болмағ ан жағ дайда пайдалануғ а болмайды (мысалы, BaSO₄).

Ү шінші шарт тұ нбаның қ ұ рылымына қ ойылады. Тұ нбаның қ ұ рылымы оны жең іл сү зіп жә не қ оспалардан жең іл жуатындай болуы керек. Бұ л шартты тұ нбалардың табиғ атына қ арай (кристалды, аморфты) тұ ндыру жағ дайларын сақ тау арқ ылы қ анағ аттандыруғ а болады. Тұ нбаның фильтрленуі жә не тазалануы қ атты заттың бө лшектерінің мө лшеріне байланысты. Ірі кристалды тұ нбалармен жұ мыс жасау ө те ың ғ айлы, себебі олар сү згіштің саң лауларын бітемейді, жең іл сү зіледі жә не жуылады. Кристалды тұ нбаларды дұ рыс тұ ндырмаса, онда ұ сақ кристалды тұ нбалар алынып, олар фильтрден ө тіп кетуі мү мкін. Сонымен қ атар ұ сақ кристалды тұ нбалар сү згіштен саң ылауларын бітеп, сү зу процесін ө те баяулатады.

Қ оймалжындалғ ан аморфты тұ нбалардың (мысалы, Al(OH)₃) беткі қ абаты ө те ү лкен болады да, ерітіндіден бө где иондарды жақ сы адсорбциялайды жә не олардан қ иын жуылады. Мұ ндай тұ нбалардың сү зілуі де ө те баяу жү реді. Сондық тан аморфты тұ нбаларды пайдаланғ андағ ы осы ың ғ айсыздық тарды жою ү шін бұ ндай тұ нбаларды алу жағ дайларын қ атаң қ адағ алап сақ тау керек.

Тағ ы бір қ ажетті шарт – тұ нбаның тұ ну тү рі гравиметрия­лық (ө лшеу) тү ріне жең іл жә не толық ауысуы керек. Анализдің аяғ ында тү сірілген тұ нбаны сү зіп, жуғ аннан кейін оны кептіріп, не қ ыздырып тұ нбаның ө лшеуге ың ғ айлы гравиметриялық тү рін алады. Тұ нбаны термиялық ө ң деу оның массасы тұ рақ ты шамағ а келгенше жү ргізіледі. Бұ л жағ дай тұ нбаның тұ ну тү рі тү гел гравиметриялық тү ріне ауысқ анын кө рсетеді. Тұ нбаның қ асиетіне қ арай ол оны қ ыздырғ анда не ө згермей қ алады (мысалы, BaSO₄), не химиялық ө згеріске тү седі (мысалы, 2Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + 3H₂O). Кей тұ нбалардың ө згерісі қ ыздыру температурасына байланысты болады.

Мысалы: 200⁰C-та CaC₂O₄^.H₂O (CaC₂O₄ + H₂O) – ге айналады, 475-525^оC - та ол ә рмен қ арай ыдырайды:

CaC₂O₄ CaCO₃ + CO, 900-1000⁰C -та кальций оксиді пайда болады.

CaCO₃ CaO + CO₂↑

Тұ нбаның гравиметриялық тү ріне де бірнеше шарттар қ ойылады:

1. Ө лшенетін тұ нбаның қ ұ рамы белгілі химиялық формула­ғ а сә йкес болуы керек, себебі ү лгідегі анализдейтін компоненттің мө лшерін ө лшенген тұ нбаның салмағ ына қ арап анық тайды.

2. Тұ нбаның гравиметриялық тү рі ауада химиялық тұ рақ ты болуы керек. Егер қ ыздырылғ ан тұ нба ауадан судың буын, CO₂ не т.б. заттарды қ осып алса, ө зінің қ ұ рамын ө згертіп белгілі химиялық формулағ а сә йкес келмеуі мү мкін.

3. Ө лшенетін тұ нбаның қ ұ рамында анық тайтын элементтің мө лшері аз, ал салыстырмалы молекулалық массасы ү лкен болғ аны жө н. Бұ л жағ дайда анализдің нақ ты нә тижесіне анық тауда жіберілген ә ртү рлі қ ателер аз дә режеде ә сер етеді.